جای خالی صنایع تبدیلی در صنعت کشاورزی همدان / بانک‌ها به فناوران صنایع تبدیلی اعتماد می‌کنند؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، اعظم ذوالفقاری منظری؛ * «همدان» در مقایسه با استان‌های پهناور شرقی کشور، مساحت بزرگی ندارد. کمی از ۲۰ کیلومتر مربع بزرگتر است، اما جغرافیای آن که در حاشیه رشته کوه زاگرس است، مزیت‌های کشاورزی خاصی برای این استان فراهم کرده است. همدان جزو استان‌های سرد و بادخیز کشور محسوب می‌شود و ناهمواری‌های آن باعث به وجود آمدن روان آب‌های فراوان در نقاط مختلف این استان شده است. همه این عوامل سبب شده تا این استان برای کشت انواع محصولات کشاورزی مناسب باشد به همین دلیل است که نقش کشاورزان این استان در صنایع کشاورزی کشور اهمیت بسیار دارد.

دستاورد کشاورزان از خاک حاصلخیز همدان

خاک حاصلخیز در مناطق مختلف همدان میزبان محصولاتی مانند گردو، سیر، سیب زمینی است. ملایر اولین شهر کشور در کشت انگور است و کشمش‌های این شهرستان شهرت جهانی دارد. گیاهان دارویی، شلیل، قارچ خوراکی، آلو، هلو، آلبالو، سیب و زعفران از دیگر محصولات کشاورزی مهمی است که این استان کشت می‌شود.

طیف وسیعی از گیاهان دارویی در همدان کشت می‌شود؛ رازیانه، کالاندولا، آویشن و گشنیز از جمله این گیاهان است که بیشتر مردم شهرستان‌های نهاوند و رزن به کشت این گیاهان مشغول هستند. گشنیز کشت شده در زمین‌های کشاورزی نهاوند می‌تواند ۶۷ درصد نیاز کل کشور برطرف کند.

در مجموع می‌توان گفت که کشاورزی در همدان جزو مشاغل اصلی مردم حساب می‌شود به طوری که این استان رتبه سوم تولید محصولات کشاورزی کشور را دارد. به این ترتیب همدان را می‌توان یکی از قطب‌های تولید محصولات کشاورزی در کشور دانست. اکنون سوال اینجاست که وضعیت صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی در این استان به چه صورت است؟

تبدیل محصولات کشاورزی به محصولات ثانویه، یکی از مهم‌ترین راه‌های گسترش صنعت کشاورزی است. صنایع تبدیلی در کنار ترویج کشاورزی مدرن، می‌تواند بخش مهمی از بار اقتصاد کشور را به از روی شانه نفت بردارد و به دوش کشد و توسعه اقتصادی متوازن و پایداری را با کشور به ارمغان آورد.

سیب‌زمینی ثروتمند

سیب زمینی در همدان زیاد تولید می‌شود و صادرات خوبی هم دارد. براساس آمار رسمی سالانه ۹۵۰ هزار تن سیب زمینی از اراضی کشاورزی همدان به دست می‌آید. محصول سیب زمینی همدان به کشور‌های همسایه مانند عراق، افغانستان و پاکستان صادر می‌شود. اما به گفته کارشناسان از همین یک قلم محصول کشاورزی می‌توان حدود ۱۰ محصول دیگر به دست آورد؛ نشاسته، پوره سیب زمینی، انواع چیپس و خلال سیب زمینی، تنها بخشی از محصولاتی است که از این گیاه به دست می‌آید. استفاده از سیب زمینی در صنایع دیگر نیز امری بدیهی است. کارشناسان حوزه کشاورزی در همدان معتقدند تنها برای محصول سیب زمینی نیاز به پنج واحد فرآوری است. فرض کنید برای محصولات دیگر کشاورزی هم واحد‌های فرآوری در همدان ایجاد شود. بی شک پس از ایجاد این زیرساخت ها، نرخ بیکاری این استان از ۹ درصد به شدت کاهش می‌یابد و اشتغال بیشتری در این استان شکل می‌گیرد.

سازمان جهاد کشاورزی در استان ها، بخشی به عنوان مدیریت صنایع تبدیلی دارد. این مدیریت وظیفه دارد شرایط را برای گسترش صنایع تبدیلی کشاورزی بسنجد و برنامه‌هایی برای این منظور ارائه دهد. اکنون این سمت را حسن محمدی به عهده دارد که معتقد است برای گسترش صنایع تبدیلی سیب زمینی نیاز به سرمایه گذاری کلان وجود دارد.

سرمایه‌گذاری در حوزه صنایع تبدیلی

براساس محاسبات محمدی و با نرخ دلار ۲۵ هزار تومانی، احداث خط توید ۵ تنی یکی از این محصولات ثانویه سیب زمینی نیاز به بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان نقدینگی وجود دارد و این حجم سرمایه گذاری نه برای دولت و نه برای بخش خصوصی، جذابیتی ندارد.

محمدی می‌گوید: مشوق مناسبی برای سرمایه گذاران در این حوزه تعریف نشده است.

اینکه سرمایه گذاران به دنبال کسب سود از راه‌های مطمئن هستند، در سیستم اقتصادی سرمایه داری عجیب نیست، به همین دلیل است نقش دولت در ایجاد مشوق‌های سرمایه گذاری این زمینه پررنگ می‌شود.

براساس آماری که محمدی در اختیار رسانه‌ها قرار داده، از سال ۹۰ تا ۹۸ بیشتر از ۲۰۰ پرونده برای ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی به سیستم‌های بانکی معرفی شده است. بودجه مورد نیاز این پرونده‌ها در زمان ارائه به سیستم بانکی حدود ۲۲۳ میلیارد تومان بوده است. در سال ۹۹ هم ۹۵ پرونده که به اعتباری حدود ۹۱۵ میلیارد تومان نیاز داشته اند، به سیستم بانکی ارائه شده، اما تنها ۲۳ پرونده به مرحله عقد قرارداد رسیده است.

کم‌کاری بانک‌ها در توسعه صنایع تبدیلی

او از عدم همکاری بانک‌ها برای توسعه صنایع تبدیلی گلایه می‌کند و می‌گوید: در این حوزه اقتصادی، دولت در پروژه‌های کوچک مقیاس به صورت مستقیم ورود نمی‌کند و بیشتر نقش پشتیبان دارد؛ بنابراین نیاز است که بانک‌ها اعتماد بیشتری به فناوران این حوزه داشته باشند.

در گذشته، نبود ایده‌های کافی نوآورانه در زمینه صنایع تبدیلی مساله مهمی بود که مانع رشد این صنایع می‌شد، اما این روز‌ها که ایده پردازان حوزه کشاورزی فعالیت‌های گسترده‌ای دارند، رسیدن به صنایع تبدیلی کشاورزی توسعه یافته در کشور، آنقدر‌ها دور از ذهن به نظر نمی‌رسد؛ کمی همت می‌خواهد و اعتماد سرمایه گذاران به فناوران این حوزه. البته از نقش بانک‌ها هم نمی‌شود غافل شد؛ بانک‌هایی که سرمایه‌های این مردم را برای روز مبادا جمع می‌کنند، اما با بنگاه داری به دنبال کسب سود بیشتر و ثروتمندتر شدن هستند.