پایان اوباما/ رییس‌جمهور بعدی درباره «برجام» چه می‌گوید؟

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو _محمد آزادی، در حالی که کمتر از ۳۰۰ روز دیگر به انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ ایالات متحده زمان باقی است، باراک اوباما سرگرم تهیه تدارکات اجرای بزرگترین دستاورد دیپلماسی تمام سال‌های دولتش است؛ «برجام» همان چیزی بود که سیمای سیاست خارجی دولت دموکرات را از یک شکست‌خورده‌ی کامل نجات داد؛ سیاست خارجه‌ای که بنا داشت وفق نظرات استراتژیست‌های اوباما، نقطه‌ی کانونی عملیاتش را روی شرق دور متمرکز کرده و غرب آسیا را به متحدین منطقه ای واگزار کند. با این همه نه تنها نتوانست توفیق چندانی در غرب اقیانوس آرام دشت کند، که با شکست ژاندارم‌هایش در غرب آتلانتیک، در تحقق تخیلات دیپلماتیکِ خود ناکام ماند. «برجام» اما برگ برنده‌ی این کلکسیون ناکامی‌ها بود.

این برجام دوست‌نداشتنی!

با این همه دستاورد بی‌سابقه‌ی دیپلماتیک ایالات متحده، بیرون از دولت اوباما خیلی طرفدار ندارد، چه در میان جمهوری‌خواهان و چه در اردوگاه دموکرات‌ها. این روزها اکثریت مجلسین سنا و کنگره امریکا زیر سیطره‌ی جمهوری‌خواهانِ منتقد اوباما است، و آنها از هیچ کوششی برای قلع و قمع برجام فروگزار نمی‌کنند. با این همه به نظر می‌رسد همان اقلیت هم حزبی‌های اوباما در مجلسین نیز، چندان خود را برای دفاع از برجام به دردسر نمی‌اندازند، به این ترتیب همزمان با تلاش باراک اوباما برای آغاز روند اجرایی شدن برجام، کارشکنی‌های متعدد نمایندگان کنگره و سنا بر سر اجرای آن ادامه دارد، تحریم تازه‌ی محدودیت‌های صدور روادید (Visa Waiver Program) آخرین نمونه از همین تلاش‌ها است، قانونی که تنها و با ۱۹ رأی مخالف در کنگره‌ی امریکا به تصویب رسید تا روشن شود حد اعتنای نمایندگان امریکا به برجام چقدر است! دست‌کم همین مورد اخیر نشان داد حتی دموکرات‌ها هم برای حفظ بزرگترین دستاورد دولت اوباما تَره خُرد نمی‌کنند و بعضاً برای نقض آن با جمهوری‌خواهان در رقابت‌اند.

کار اوباما تمام است! وی در حالی واپسین روزهای ریاستش را سپری می‌کند که رفتار متناقض نهادهای قدرت در ایالات متحده نگرانی‌های فراوانی را درباره‌ی برجام و آخر و عاقبتش پدید آورده است؛ معلوم نیست با اتمام دوران ریاست جمهوری اوباما در هشتم نوامبر سال جدید میلادی، جانشینان دموکرات یا جمهوری‌خواه او چقدر به تعهدات امریکا در برجام پای‌بند باقی خواهند ماند. این در حالی است که همین حالا هم و در دولت اوباما هر دو حزب فراگیر امریکایی شمشیر را برای برنامه جامع اقدام مشترک از رو بسته و با تصویب قوانین جدید، نو به نو در حال نقض آن هستند. بررسی مواضع و نظرات کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری در امریکا پیرامون برجام می‌تواند دید روشن‌تری را نسبت به عواقب احتمالی این معاهده بعد از دولت اوباما به دست دهد.

ذیلاً مواضع کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری امریکا درباره برجام و البته گزیده‌ای از دیگر مواضع ضدایرانی آنها را با هم مرور می‌کنیم. گفتنی است در این گزارش تنها به چهره‌هایی پرداخته شده است که در نظرسنجی‌ها از شانس بیشتری برای رأی آوردن برخوردارند؛ رؤسای جمهور احتمالی امریکا درباره برجام چه می‌گویند؟

دونالد ترامپ، مولتی میلیاردر جمهوری‌خواه امریکایی که در نظرسنجی‌ها از شانس بالایی برای تکیه زدن بر مصدر ریاست برخوردار است، درباره برجام در یک مناظره در شانزدهم سپتامبر گفت: «من قطعاً مرتکب چنین کار وحشتناک و چندش‌آوری نمی‌شدم، یک معامله ناقص با ایران یعنی آن‌ها 150 میلیارد دلار به دست آوردند، آن‌ها یک ملت تروریست هستند، این قرارداد بدترین معاهده ای است که تا کنون دیدم.»

وی هم‌چنین در شانزدهم آگوست در مصاحبه با تلویزیون NBC گفت: «من در این مدت بسیاری از سخنان مردم را شنیدم، من این قرارداد را پاره خواهم کرد!» رئوس برخی اظهارات ضدایرانی دیگر وی:

• این معامله غیرقابل قبول با ایران، امتیازات بسیاری برای ایران داشت و در مقابل هیچ برای ما! (آگوست 2015)
• برنامه هسته ای ایران را به هر قیمتی و هر وسیله ای متوقف خواهم کرد (دسامبر 2011)

رند پاول، سناتور جمهوری‌خواه کنتاکی هم در مناظره جمهوری‌خواهان در ششم آگوست گفت: من فکر می‌کنم اوباما در این مذاکرات خیلی زود تسلیم شد. وی که در اواسط بهار گفته بود با ذهنی باز به استقبال برجام خواهد رفت، بعد از دیدن نتیجه مذاکرات در جولای گفت قطعاً در سنا بر خلاف آن رأی خواهد داد.

پاول که یکی از اعضای کمیته سیاست خارجه سنا نیز هست در پیج شخصی خود ایرادات برجام را چنین برشمرد: «برجام ایران را ملزم به انجام تعهداتش پیش از برداشته شدن تحریم‌ها نخواهد کرد، ضمناً تحریم‌های مهم تسلیحاتی را نیز برخواهد داشت. در نهایت ایران باقی ماند با یک ظرفیت قابل ملاحظه‌ی هسته‌ای» رئوس برخی اظهارات ضدایرانی دیگر وی:

• همه گزینه‌ها را علیه ایران روی میز خواهم گذاشت؛ هرچند اعلام جنگ نمی‌کنم! (آپریل 2014)
• جنگ عراق باعث شکل‌گیری هژمونی ایران و بی ثبات کردن خاورمیانه توسط آن‌ها شد. (جون 2014)
• به ایران مشکوک خواهم بود و به آیت الله جماعت اعتماد نخواهم کرد. (آپریل 2015)
• با ایران مبارزه خواهم کرد، با دیپلماسی و یا قدرت نظامی (مارس 2015)
• با ایران مذاکره خواهم کرد، اما از موضع قدرت (آگوست 2015)

تد کروز سناتور جمهوری خواه ایالت تگزاس نیز در مناظره شانزدهم سپتامبر درباره برجام گفت: «این معامله چهار گروگان امریکایی در ایران را رها کرده است، و تنها روند دست‌یابی به سلاح هسته ای از سوی ایران را شتاب خواهد داد. من اگر به عنوان رییس جمهور انتخاب شوم همان روز اول در دفترم، این معامله فاجعه‌انگیز با ایران را تکه-تکه خواهم کرد»

وی هم‌چنین در تجمع هوادارانش در نهم سپتامبر گفت: «جلوگیری از دست‌یابی ایران به سلاح هسته ای تنها تهدید امنیتی جهانی علیه امریکا است. مدیریت اوباما ] با معامله با ایران[ به نحو کاملاً روشنی در حال تبدیل شدن به سرمایه‌گزار رهبر تروریسم اسلامی و رادیکال است.» رئوس برخی دیگر از اظهارات ضدایرانی وی:

• از بستن منابع خارجی ایران حمایت خواهم کرد (می 2013)
• تحریم ها را علیه ایران تشدید خواهم کرد؛ برای حمایت از امریکا (مارس 2015)

جب بوش، فرماندار جمهوری‌خواه سابق فلوریدا نیز از کسانی است که قول داده مثل ترامپ و کروز همان روز اول معامله با ایران را پاره کند. او در همان روز اعلام توافق به یاهونیوز گفته بود برجام حاصل شتاب‌کاری اوباما است، وی هم‌چنین در مناظره شانزدهم سپتامبر گفته بود: «پاره کردن این معامله یک استراتژی نیست، استراتژی تأمل روی نحوه روبرو شدن با ایران است، و اولین قدم این امر بازگرداندن تعهدمان به اسراییل است، که با مدیریت اوباما تضعیف شده، و اطمینان یافتن از این‌که آن‌ها (اسراییلی‌ها) انواع سلاح‌های پیچیده را در اختیار داشته باشند تا به ایران پیام بدهند که اسراییل برگشته است!»

رئوس برخی دیگر از اظهارات ضدایرانی وی:

• برای تغییر رژیم در ایران تلاش خواهم کرد و گزینه نظامی را علیه آنها باز خواهم گذاشت. (نوامبر 2010)
• با افتخار به جنگ عراق، داعش را بیرون کرده و ایران را متوقف خواهم کرد. (آگوست 2015)

هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه سابق؛ به عنوان یک دموکرات اما مواضع معتدل‌تری را اتخاذ کرده است، وی درباره برجام گفته به آن پایبند خواهد ماند، هرچند با دیگر سیاست‌های ایران مقابله خواهد کرد. وی در نشستی در چهارم دسامبر در استیتو بروکینگز از آنچه "استمرار پرخاشگری ایران" خوانده بود، به عنوان یکی از سه تهدید مهم خاورمیانه یاد کرد.

برخی دیگر از اظهارات ضدایرانی وی:

• جلوی تبدیل ایران به قدرت هسته ای را خواهم گرفت، نخست از راه دیپلماسی (سپتامبر 2007)
• سپاه پاسداران مروج تروریسم در منطقه است. (سپتامبر 2007)
• اعتماد و اعتبارسنجی ایران: هدف دیپلماسی و بازرسی های آزادانه از تأسیسات هسته ای ایران است. (ژانویه 2013)
• سیاست پیشگیری نه بازی دادن ایران را در باشگاه هسته ای پیش خواهم گرفت. (ژانویه 2013)