چین به ایران و روسیه می‌پیوندد؟

گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو - پریسا زارعی، روابط چین و سوریه پیش از آغاز بحران این کشور، در سطح بسیاری بالایی قرار داشت. چین در سال 2011 نخستین شریک تجاری سوریه و شرکت ملی نفت این کشور صاحب بزرگ ترین سهام در دو شرکت بزرگ سوریه که بزرگ ترین شرکت های نفتی این کشور محسوب می شوند؛ بود. دولت چین در بخش های مختلف انرژی سوریه قراردادهای چندین میلیادر دلاری داشته است.

این روابط اما تحت تاثیر بحران سوریه قدری کاهش یافت. در ماه‌های ابتدایی جنگ تروریست‌ها علیه دولت دمشق، دولت چین تحت تاثیر به هم ریختگی اوضاع و عدم ثبات در این کشور، قدری از فعالیت‌های خود در این کشور کاست. اساسا چین طی دهه‌های اخیر، عمده‌ی تمرکز خود را بر توان اقتصادی گذاشته و سعی داشته تا کمتر وارد نزاع‌های بین‌المللی شود. اما به نظر می‌رسد این سیاست چین به تدریج کنار گذاشته می‌شود.

محمود ریا کارشناس امور چین با اشاره به مواضع چین در قبال سوریه، معتقد است چین راهبردی جدید را آغاز کرده است که اساس آن پیوستن بیشتر و بیشتر به اتفاقات جهانی است. از مهم‌ترین نشانه‌های این راهبرد، استفاده این کشور از وتو در مسئله سوریه و مخالفت با آمریکاست.

وی استراتژی جدید چین را اولا ناشی از تمایل این کشور در ایجاد امنیت برای منابع انرژی خود که از منطقه‌ی غرب آسیا تامین می‌شود می‌داند. از طرفی دیگر چین خطر راهبرد جدید آمریکا در خاور دور را درک کرده است و متوجه شده است که طبق استراتژی اوباما، چین در کانون دشمنی این کشور قرار دارد. ریا تصریح می‌کند که در این میان، سوریه بهترین گزینه برای چین است تا حضور آینده‌نگرانه خود در خاورمیانه را متمرکز کند.

صرف‌نظر از برخی اختلاف مواضع که میان چین، روسیه و ایران وجود دارد، به اعتقاد برخی کارشناسان این مواضع اشتراکات زیادی نیز با هم دارند و آن تمایل به خلاص شدن از سلطه تک‌قطبی آمریکا در سطح دنیا است همچنانکه هر یک از این کشورها، این سلطه را خطری می‌دانند که نقش منطقه‌ای و بین‌المللی آنان را تهدید می‌کند اگر نگوییم که وجود آنان را تهدید می‌کند.

از همین جا، موضع این سه کشور در قبال سوریه و مسائل ناشی شده از آن مشابه است. علاوه بر این، یک نوع نگرانی از مواضع کشورهای متحد آمریکا وجود دارد که در زمین این کشور بازی می‌کنند، مانند ترکیه که نقشی خطرناک در منطقه بازی می‌کند و از یک سو در خدمت طرح آمریکاست و از طرفی نقش عثمانی را ایفا کرده و موجب تحریک اقلیت های مسلمان درون روسیه و چین و کشیدن آنان به سمت افراط گرایی و تکفیر می‌شود.

در میان برخی تحلیل ها مبتنی بر این است که چين موازي با افزايش قدرت اقتصادي خود كه اكنون دومين قدرت اقتصادي در جهان محسوب مي‌شود، به‌دنبال تقويت نظامي و ارتقاي هر چه بيشتر توانمندي نظامي خود است. در واقع چين در سال‌هاي اخير، گام‌هاي بلندي نيز براي مدرنيزه كردن نيروهاي نظامي‌اش برداشته است. اين اقدام چيني‌ها هم براي مقابله با برتري جويي منطقه‌اي امريكا، مقابله با تهديدات احتمالي از جانب همسايگان و از همه مهم‌تر كسب پرستيژ بين‌المللي صورت گرفته است. چيني‌ها تمركز زيادي بر گسترش توانمندي‌هاي استراتژيك خود در ابعاد موشكي، دريايي و هوايي دارند. به ويژه دراين ميان توانايي انجام عمليات نظامي در مناطق بسيار دور مورد توجه استراتژيست‌هاي چيني بوده است.

اگرچه چین هنوز به طور مستقیم وارد جنگ سوریه نشده است اما برخی شواهد نشان دهنده‌ی هماهنگي و همراهي پکن با مسکو در ايستادگي مقابل غرب است. تاكنون چيني‌ها به‌همراه روسيه مانع ازصدور قطعنامه‌هاي ضد سوري در شوراي امنيت شده‌اند. اكنون كه روسيه آشكارا سياست جديدي در قبال سوريه در پيش گرفته كه مبتني بر افزايش حمايت تسليحاتي و نظامي از دولت سوريه و از سوي ديگر حضور نظامي اعم از زميني و هوايي در این کشور براي انجام عمليات عليه داعش و ديگر گروه‌هاي تكفيري است، چيني‌ها نيز براي نمايش همراهي خود با روسيه، مبادرت به اعزام تنها ناوهواپيمابر خود به طرطوس کرده‌اند، ضمن اينكه نيروي دريايي روسيه قرار است به‌زودي رزمايش دريايي بزرگي در مديترانه شرقي و در مجاورت سواحل سوريه برگزار كند. در سال 2014 نيز ناوهاي چيني به همراه ناوهاي روسي رزمايش مشتركي در مديترانه شرقي برگزار كردند كه نگراني آشكار ناتو را در پي داشت.

ولادیمیر یوسییف سیاست پرداز روس معتقد است: «چین به عنوان بازیکنی است که می تواند به حل و فصل سیاسی بحران کمک کند. در درجه دوم، حضور چین از بعد اقتصادی و مالی اهمیت دارد. چین می تواند در این دو حوزه همکاری مفید داشته باشد.».

پیشنهاد رییس جمهور روسیه در خصوص تشکیل ائتلاف گسترده برای مبارزه با تروریسم در سوریه و تروریسم در کل منطقه غرب آسیا در شرایط کنونی و برای برقراری ثبات اهمیت زیادی دارد. موضع چین کاملا روشن است. چین با تروریسم در تمام اشکال آن مخالف است. از مواضع این کشور چنین برمی‌آید که می توان با رعایت اصول سازمان ملل و ضمن احترام به حکومت و تمامیت ارضی سایر کشورها، دست به عملیات ضد تروریستی زد. خون لِی سخنگوی وزارت امور خارجه چین ضمن بیان این سخنان می گوید که ما از تلاش های روسیه در این حوزه حمایت می کنیم.

حقیقت پور نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، با اشاره به اینکه پس از شکل‌گیری جهان تک قطبی و خروج ظاهری آمریکا از عراق شاهد شکل گیری دو قطبی جدیدی بوده‌ایم، می‌گوید: "یک قطب این جبهه آمریکا و انگلیس با پیاده نظام داعش، در برابر جبهه مقاومت با محوریت جمهوری اسلامی صف آرایی کرده‌اند."

وی می‌افزاید: "اقدام زیاده خواهانه آمریکا در سوریه برای کسب منافع خود، با منافع سوریه، ایران، روسیه و چین در تضاد است و این دو قطبی را تشدید می‌کند."

اما شاید یکی از رسمی‌ترین موضع‌گیری‌ها نسبت به احتمال پیوستن چین به کشورهای مقاومت کننده در برابر تروریسم و سلطه‌ی غرب، از سوی علی اکبر ولایتی مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین‌الملل ابراز شد. وی در یک برنامه‌ی تلویزیونی گفت: "در آینده ای نه چندان دور برخی کشورهای دیگر که شاید به بزرگی کشورهایی مثل روسیه باشند، به محور مقاومت خواهند پیوست. به عنوان مثال در یک ایالت بزرگ در شرق چین نیز مسلمانان زندگی می کنند که خطر پیوستن آنان به داعش وجود دارد و شاید پس از سوریه کشورهایی مثل چین نیز به محور مقاومت بپیوندند."

موضع چین در ساقط شدن جنگنده روسی سوخو24 در تاریخ 24 نوامبر در مرز ترکیه و سوریه توسط ارتش ترکیه نشان از تمایل چین به محور ایران و روسیه دارد چنان که «هونگ لی» سخنگوی وزارت خارجه چین گفت «ساقط کردن بمب‌افکن روسی به دست ترکیه در مرز سوریه و ترکیه، به تلاش‌های بین‌المللی در مقابله با داعش آسیب می‌زند.» این در شرایطی بود که کشورهای غربی لااقل در کلام سعی در حمایت ضمنی از آنکارا داشتند.

به نوشته راشاتودی، هونگ لی گفت اینکه بمب‌افکن روسی زمانی که برای عملیات ضدداعش در حال پرواز بوده، به دست ترکیه ساقط شده است، به معنی تضعیف تلاش‌های بین‌المللی برای مقابله با تروریسم است.

با این شرایط اگر در هفته‌های آینده خبر پیوستن چین به محور مقاومت را بشنویم؛ نباید خیلی جا بخوریم به خصوص آنکه بشار اسد رئیس جمهوری سوریه طی هفته های آینده سفری به پکن خواهد داشت تا چین پس از روسیه و ایران سومین مقصد سفر دیپلماتیک اسد بعد از آغاز بحران در سوریه باشد.