جایگاه فقهی و عقلی استخاره مجازی

به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، از آنجا که موضوع استخاره‌ مجازی به ویژه بحث استخاره با قرآن کریم مطرح شده است و در اغلب نرم‌افزار‌ها و حتی برخی سایت‌های مهم مذهبی که به دفا‌تر مراجع عظام تعلق دارند، گنجانده شده است؛ گفت‌وگویی با چند تن از کار‌شناسان این حوزه داشته‌ایم تا نظراتشان را در این‌باره جویا شویم که در ذیل خلاصه‌ای از این مصاحبه‌ها که حاوی نکات اصلی است، می‌آید.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن راستگو، رئیس مرکز تربیت مربی کودک و نوجوان دفتر تبلیغات اسلامی حورزه علمیه قم در اینباره گفت: اگر فرد، قبل از انجام استخاره، فکر کرده باشد و به دوراهی رسید و با مشورت هم به دوراهی منجر شد در ‌‌نهایت می‌تواند استخاره کند. شکل استخاره هیچ تفاوتی ندارد، چه با قرآن و چه با تسبیح، چه از طریق اینترنت و یا حتی با جزئی‌ترین چیز‌ها امکان گرفتن استخاره وجود دارد.

وی افزود: امر تفأل هم برای رهایی از تردید و دودلی است که باعث بوجود آمدن مرض روانی در فرد می‌شود. نوع استخاره در این امر، هیچ فرقی نمی‌کند چه اینترنتی باشد و یا چه مستقیم و از روی قرآن، مشروط به این امر که دو روش ابتدایی آن یعنی تفکر و بعد از آن مشورت را به طرز صحیح و کاملی انجام داده باشد و به موفقیت و یا نتیجه مطلوب نرسیده باشد.

استخاره مجازی سبب می‌شود تا به نوعی کاربر دچار عادت شود و قبل از هر اقدامی که می‌خواهد انجام دهد به آن روی بیاورد و گاهی نتیجه این امر سبب می‌شود که کاربر بدون مشورت و تعقل دست به استخاره مجازی وبگاه‌ها و تارنما‌ها می‌زند.

منزلت استخاره به قرآن با اعمال شیوه مجازی از میان می‌رود

وحید بختیاری، مسئول بخش مالتی‌مدیای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، اظهار کرد: از هر موضوعی می‌توان هم استفاده صحیح و هم نادرست انجام داد و استخاره از آن جمله موضوعاتی است که همزمان، استفاده درست و نادرست از آن می‌شود. اعتقادی به این نوع استخاره‌ها ندارم، زیرا هر کاربری به سهولت برای هر عملی به استخاره روی می‌‌آورد و در این صورت اعتقادات و منزلت استخاره از میان می‌رود.

وی افزود: استخاره مجازی با احساس و اعتقاد مردم درست نیست و باید هرچه زود‌تر مانع از ادامه کار وبگاه‌هایی شویم که بخشی از فعالیتشان را به استخاره آنلاین اختصاص داده‌اند یا نرم‌افزارهای استخاره تولید و عرضه می‌شوند.

تقویت اعتقادات و دانش دینی می‌تواند سهم خوبی در مردم داشته باشد و اگر کاربران و کسانی که استخاره می‌کنند به مبانی دینی اعتقاد داشته باشند و به تقویت آن بپردازند، قطعاً سطح معارف و دانششان بالا می‌رود و نسبت به استخاره مجازی گرایش کمتری می‌یابند.

مراقب اعتقادات کاربران باشید

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین احمد اکبری، مدیر پایگاه حوزه، اظهار کرد: اگر یک عمل که پشتوانه دینی دارد، بنا باشد با یک سیستم الکترونیک تفألی شود، آنقدر قدر و منزلت آن پایین می‌آید که به نظر می‌رسد به افکار و اعتقادات کاربر هم لطمه وارد می‌شود و می‌تواند آسیب‌پذیری بیشتری داشته باشد.

وی افزود: سازوکار مسائل دینی و قرآنی باید برای کاربران تفهیم شود و آن‌ها ارتباطات خود را نسبت به این مسائل بیشتر کنند و در ‌‌نهایت شاهد کاربران کمتری به استخاره مجازی می‌شویم. برخی از افراد استخاره را با فال‌بینی یکسان می‌بینند و احساس می‌کنند که استخاره مجازی می‌تواند آن‌ها را در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی یاری دهند درحالی که سخت در اشتباه هستند.

فلسفه استخاره، طلب خیر کردن از خداوند است

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسوی‌مطلق، پژوهشگر، محقق و نویسنده کتب مذهبی، با اشاره به مواردی که در آن نباید استخاره گرفت تصریح کرد: در امر استخاره باید دانست که در چه مواردی لازم به استخاره است. بسیاری از استخاره‌ها که افراد می‌خواهند و فراوان دیده می‌شود و در جایگاه استخاره نیست، آینده‌نگری است. فردی تماس گرفته بود و استخاره می‌خواست و بعد از گرفتن استخاره سوال کردیم که استخاره برای چه موضوعی بود می‌گوید می‌خواهم بدانم دانشگاه قبول می‌شوم یا نه! جواب این سوال معلوم است و نیازی به استخاره نیست. اگر کسی درس بخواند موفق می‌شود و اگر نه وارد دانشگاه نمی‌شود.

وی با اشاره به استخاره‌های مجازی که به تازگی استفاده از آن زیاد هم رواج پیدا کرده است گفت: بحثی که مسلم است خود استخاره گرفتن است و خود استخاره گرفتن‌ها هم مراحل و مراتبی دارد که انجام آن لازم است. گیرنده استخاره یعنی فردی که استخاره را انجام می‌دهد در نتیجه استخاره، مؤثر است و باید بدانیم که در استخاره‌های مجازی چنین چیزی وجود دارد یا خیر؟ لازم است بدانیم فلسفه استخاره هم ارتباط با خدا به واسطه دعا و یا تلاوت ذکر و طلب خیر کردن از خداوند است.

به تازگی برخی از مؤسسات شرکت‌های نرم‌افزاری، اقدام به تولید نرم‌افزارهای استخاره کرده‌اند که این امر سبب آسیب در اعتقادات کاربر می‌شود.

فرد آگاه، متدین و با طهارت باطنی، باید مراجعه به قرآن داشته باشد

حجت‌الاسلام والمسلمین علی مخدوم، رئیس مرکز ملی پاسخگویی به شبهات دینی گفت: نمی‌توان به صورت تصادفی و براساس بانکی که از آیات و برداشت‌های مختلف در نرم‌افزار تنظیم شده است، برداشتی از آیه به کاربر القا شود، باید آن طهارت باطنی برای استخاره‌کننده وجود داشته باشد.

وی افزود: در استخاره به قرآن، انجام‌کننده استخاره هم یکی از محورهای تشخیص است. یعنی آن طهارت باطنی و شرایط روحی فردی که استخاره می‌زند در نتیجه‌بخش بودن مؤثر است. فرد آگاه، متدین و با طهارت باطنی کافی، باید مراجعه به قرآن داشته باشد که در تشخیص مفهوم آیه، این طهارت و سلامت روح، مؤثر است.

رئیس مرکز پاسخگویی به شبهات دینی تصریح کرد: کسی که استخاره انجام می‌دهد در قدم اول باید طهارت روحی داشته و قدم بعدی باید از توان استفاده و استنباط از آیه برخوردار باشد و بتواند از آیات قرآن استنباط کافی را از موضوع داشته باشد که این نیاز به دانش‌های متعددی دارد و باید به زبان و ادبیات آن آگاه باشد تا استنباط به نحو مطلوب انجام شود.

ما معتقد به دینی هستیم که پایه‌های عقلانی و احترام به دانش و دانایی نسبت به ادیان دیگر بسیار قوی و جدی است در دین ما بر مطالعه در کار‌ها و مشورت تأکید شده است. اگر همه این موارد را کنار بگذاریم و یکباره به سراغ استخاره برویم، روش درستی را انجام نداده‌ایم. استخاره مربوط به زمانی است که مطالعه و مشورت صورت گرفته باشد.

استخاره مجازی به دلیل سهل و الوصول بودن، منجر به برداشت‌های غلط می‌شود

حجت الاسلام‌ و المسلمین جواد اسماعیل‌نیا، مدیر کل پژوهش حوزه‌های علمیه خواهران کشور اظهار کرد: بحث استخاره از جایگاه خودش خارج شده است و استخاره مجازی به دلیل سهل و الوصول بودن، منجر به برداشت‌های غلط شده و اگر علما در این مورد روشنگری نکنند در اخلاق مؤمنین، تأثیر نامناسبی خواهد داشت.

وی افزود: در ریشه‌های قرآنی می‌توان مستنداتی را برای استخاره پیدا کرد. بهترین سند، آیه 59 سوره انعام است که می‌فرماید «وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ لا یَعْلَمُ‌ها إِلاَّ هُوَ» یعنی کلیدهای غیب در دست خداست و کسی هم غیر از خدا نمی‌داند. لذا مؤمنین، زمانی که در مسئله‌ای متحیر می‌شوند دست به دامان قرآن و تسبیح می‌شوند و در یک کلام با آن ایمان به غیبی که دارند، امر را واگذار به خدا کرده که نظر حضرت حق هرچه باشد آن را انجام دهند و این برای این است که از تحیر بیرون آیند.

مدیرکل پژوهش حوزه‌های علمیه خواهران کشور تصریح کرد: بحث افراط در استخاره هم مطرح است. بعضی متأسفانه در ورطه افراط در استخاره افتاده‌اند به ویژه جوان‌تر‌ها که به نوعی دچار وسواس شده‌اند و کوچک‌ترین کاری را که می‌خواهند، انجام دهند به وسواس افتاده و مدام استخاره می‌گیرند و زندگی را برای خود تلخ کرده‌اند در حالی که استخاره این نیست و اگر افراد بخواهند برای هر مسئله جزئی دست به استخاره ببرند عمل آن‌ها مساوی می‌شود با تعطیلی عقل؛ در حالی که خداوند انسان را عاقل خلق کرده است و امر به تعقل دارد.

استخاره‌ یک نوع دعا و یک خواسته از خدا است که نیاز به ارتباط قلبی با خالق دارد و نباید آن را به سمت استخاره‌های فوری، نرم‌افزاری و اینترنتی سوق داد.

استخاره، زمانی است که مشورت و چشم باز به هیچ عنوان انسان را به نتیجه نرساند

حجت‌الاسلام والمسلمین ادیب‌ یزدی، کار‌شناس مذهبی، اظهار کرد: هر مطلبی که سبب تردید، وسواس و تزلزل اراده در انسان شود، مورد تأیید اخلاق سیره حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) و دیگر معصومین (ع) نیست. گرفتاری ما از آنجا آغاز می‌شود که بیش از اندازه به استخاره معتاد می‌شویم. در این زمان، انسان در تمام کار‌ها از عزم و اراده لازم برخوردار نیست و دچار مشکلاتی می‌شود. استخاره به حوزه تردید معطوف می‌شود، تردیدی که تحقیق، مشورت، بصیرت و چشم باز به هیچ عنوان انسان را به نتیجه نرساند و در چنین مواردی انسان می‌تواند استخاره کند که هر چند برخی از علما در این حد هم زیر بار نرفته‌اند.

وی افزود: اصل استخاره انتزاعی است که مستخیر از خود آیه قرآن می‌کند. به این معنی که شاید در آیه‌ای به ظاهر عذاب باشد اما‌‌ همان آیه پس از تحقیقات و مراجعه به تفاسیر مختلف، وعده و بشارت است. اگر با چشم ضعیف به این موضوع نگاه کنیم، نتیجه استخاره بد و اگر با چشم وعظ باشد، آن استخاره خوب می‌شود.

نظر مراجع درباره استخاره مجازی اخذ شود

مسئله‌ای که بر استخاره‌های مجازی وارد می‌شود، بحث حکم شرعی آن است که البته مهدی اخوان، دبیر شورای عالی فضای مجازی این مسئله را اینچنین حل کرد: استخاره مجازی اگر با صلاحدید مراجع عظام باشد، اشکالی نخواهد داشت و این شورا نمی‌تواند به صورت مستقل درباره قرارگیری بخشی برای استخاره مجازی در وبگاه‌ها تصمیمی اتخاذ کند.

وی افزود: درباره قرارگیری استخاره مجازی در وبگاه‌ها باید حتما نظر مراجع را دریافت کنیم و سپس انعکاس دهیم، در غیر این صورت این امر اشکال دارد.

دبیر شورای عالی فضای مجازی تصریح کرد: اگر قرارگیری استخاره مجازی از دید مرجع تقلید کاربر، اشکالی نداشته باشد، حتماً درست است و مقلدان آن مرجع می‌توانند آن کار را انجام دهند و به نصب استخاره مجازی در وبگاه‌هایشان بپردازند در غیر این صورت اشتباه است.

منبع: ایکنا