دانش آموزان قربانیان آلودگی هوا/ آثار مخرب آموزش مجازی چیست؟

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، فاطمه قدیری؛ درست است که آموزش مجازی پس از شیوع کرونا و تعطیلی اجباری مدارس در طولانی مدت به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت؛ اما این مدل آموزشی پیش از همه گیر شدن کرونا به عنوان یکی از بهترین متد‌های آموزش برای افرادی که فرصت کافی برای شرکت در کلاس‌های حضوری نداشتند و یا علاقه‌مند به شرکت در کلاس‌های بین المللی بودند شناخته می‌شد. اما پس از گسترده‌تر شدن این مدل آموزش، علی الخصوص پس از استفاده از آن در مدارس و مشاهده افت تحصیلی و پدیدار شدن مشکلات شخصی و اجتماعی برای دانش آموزان، سیاستگذاران حوزه آموزش متوجه آثار بسیار مخرب این مدل آموزش در مدارس شدند. ولی پس از گذار از پاندمی و گذشت بیش از چهار ماه از بازگشایی دوباره مدارس نیز همچنان شاهد تعطیلی آن‌ها به دلایل مختلفی مانند سرما و یا آلودگی هوا هستیم.

تعطیلی راهکار نیست

وضعیت تحصیلی دانش آموزان به قدری نگران کننده است که با شروع ماه بهمن و پس از تعطیلی‌های پی در پی مدارس، علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست گفت: تعطیلی مدارس کمکی به آلودگی هوا نمی‌کند و این تصمیم در این مدت در بهبود شاخص‌ها اثری نگذاشته است. چرا که در شرایط تعطیلی، رفت و آمد‌ها قطع نمی‌شود و ممکن است خانواده‌ها باز هم با استفاده از وسایل نقلیه شخصی در خیابان‌ها رفت و آمد داشته باشند. دیگر نمی‌پذیریم مدارس در روز‌های متعددی تعطیل باشد. مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش نیز در یکم بهمن ماه اطلاعیه‌ای پیرامون تداوم غیرحضوری شدن آموزش در مدارس صادر و تاکید کرد که در شرایط مختلف، غیر حضوری شدن مدارس باید به عنوان آخرین راه حل درنظر گرفته شود. چرا که افت تحصیلی نگران کننده دانش آموزان و ایجاد مانع در تحقق اهداف آموزشی و تربیتی دوره‌های تحصیلی ناشی از تعطیلات پی در پی مدارس و وقفه‌های طولانی مدت در اجرای فعالیت‌ها و برنامه‌های درسی، پیامد‌های کوتاه مدت و بلند مدت دارد. از همین رو باید دلایل موثر نبودن آموزش مجازی برای دانش آموزان را مورد بررسی قرار داد و با توجه به آن تصمیمات جدیدی برای وضعیت تحصیلی آن‌ها اتخاذ شود.

محدودیت در بازخورد

یکی از مسائلی که باید به آن توجه کرد این است که در کلاس درس معلم می‌تواند به دانش آموزان بازخورد فوری و رو در رو بدهد. یا هنگامی که دانش آموز دچار مشکل در فهم درسی می‌شود، می‌تواند به سرعت و مستقیما در طول تدریس و یا در ساعات دیگر به صورت اختصاصی آن را حل کند. تاثیر بازخورد شخصی را هم نباید فراموش کرد، چرا که فرآیند‌های یادگیری را آسان‌تر، غنی‌تر و مهم‌تر می‌کند و در عین حال سطح انگیزه دانش‌آموزان را بالا می‌برد. از سوی دیگر، یادگیری الکترونیکی همچنان با بازخورد دانش آموزان مقابله می‌کند. دانش آموزان در هرصورت و با هر نوع شیوه تدریس به طور مستمر با امتحان و یا فعالیت‌های کلاسی آزموده می¬شوند، اما زمانی که علی رغم صورت گرفتن ارزیابی با کمبود بازخورد شخصی مواجه شوند، اعتماد به نفس خود را از دست داده و دچار سرخوردگی تحصیلی می‌شوند.

انزوای اجتماعی

روش‌های یادگیری الکترونیکی که در حال حاضر در آموزش و پرورش اعمال می‌شوند، تمایل دارند دانش آموزان را به تفکر انفرادی و بدون تعامل وادار کنند. به طوری که در کلاس هیچ پویایی و جنب و جوشی برای یادگیری از گروه همسالان دیده نمی‌شود؛ در نتیجه، بسیاری از دانش‌آموزان و معلم‌هایی که به ناچار بیشتر وقت خود را به صورت آنلاین می‌گذرانند، به دلیل فقدان ارتباط انسانی در زندگی، علائم انزوای اجتماعی را تجربه می‌کنند. انزوای اجتماعی و فقدان ارتباط اغلب منجر به مشکلات روانی متعددی مانند افزایش استرس، اضطراب و افکار منفی می‌شود.

از بین رفتن انگیزه و از دست دادن زمان

فقدان خودانگیزگی در بین دانش آموزان، یکی از دلایل اصلی شکست دانش آموزان در تکمیل دوره‌های آموزشی آنلاین است. در کلاس‌های درس فیزیکی، عوامل متعددی مانند شنیدن سخنان انگیزشی از معلم، گفتگو درباره آینده با گروه دوستان و وجود حس رقابت با گروه همسالانی که هرروز با یکدیگر رو به رو می‌شوند وجود دارد که به طور دائم دانش آموزان را به سمت اهداف یادگیری سوق می‌دهد. از همین رو ارتباط حضوری با اساتید، فعالیت‌های همتا به همتا و برنامه‌های دقیق، همگی کمک می‌کنند تا دانشجویان در طول تحصیل از مسیر خارج نشوند.

در محیط یادگیری آنلاین، عوامل خارجی کمتری وجود دارد که دانش آموزان را به عملکرد خوب سوق دهد. در بسیاری از موارد، دانش‌آموزان در طول فعالیت‌های آموزشی خود به حال خود رها می‌شوند، بدون اینکه کسی به طور مداوم آن‌ها را به سمت اهداف یادگیری سوق دهد. دانش آموزانی که دوره‌های آموزش الکترونیکی را می‌گذرانند متوجه خواهند شد که اغلب از آن‌ها خواسته می‌شود که مطالب دشوار را در یک محیط راحت و بدون هیچ فشار اضافی بیاموزند درحالی که اطمینان دارند هیچ کس نمی‌تواند بر نحوه مطالعه و تمرین آن‌ها نظارت کند. در نتیجه، رعایت نظم در طول یادگیری آنلاین می‌تواند برای آن دسته از دانش آموزانی که فاقد انگیزه قوی و مهارت‌های مدیریت زمان هستند، دشوار باشد.

عدم رشد مهارت های ارتباطی

نقش روش‌های یادگیری الکترونیکی در بهبود دانش تحصیلی دانش آموزان تا حدودی اثبات شده است. با این حال، توسعه مهارت‌های ارتباطی دانش آموزان زمینه‌ای است که اغلب در طول درس‌های آنلاین نادیده گرفته می‌شود. به دلیل عدم ارتباط رو در رو بین همسالان، دانش آموزان و معلمان در یک محیط آنلاین، دانش آموزان ممکن است متوجه شوند که نمی‌توانند به طور موثر در یک محیط تیمی کار کنند. بی توجهی به مهارت‌های ارتباطی دانش آموزان به ناچار منجر به فارغ التحصیل شدن تعداد زیادی از افراد می‌شود که در دانش نظری سرآمد هستند، اما نمی‌توانند دانش خود را به دیگران منتقل کنند و یا برای یک سازمان و یا گروه کارآمد باشند.

تقلب

همچنان یکی از بزرگترین معایب آموزش الکترونیکی تقلب از طریق روش‌های مختلف است. در مقایسه با دانش آموزان داخل کلاس فیزیکی، دانش آموزان آنلاین می‌توانند راحت‌تر در ارزیابی‌ها تقلب کنند، زیرا در محیط خود و در حین استفاده از رایانه شخصی خود امتحان می‌دهند. دانش آموزان را نمی‌توان در حین امتحان بدون فید ویدیویی به طور مستقیم مشاهده کرد، که تشخیص تقلب را در ارزیابی آنلاین پیچیده‌تر از روش‌های آزمایش حضوری می‌کند. علاوه بر این، بدون وجود یک سیستم تایید هویت مناسب، دانش‌آموزانی که ارزیابی آنلاین انجام می‌دهند، ممکن است بتوانند به شخص ثالث اجازه دهند که ارزیابی را به جای خودشان انجام دهد که نتیجه آزمون کاملا تقلبی است.

تمرکز روی مباحث تئوری

اگرچه امکان دارد این اشکال آموزش الکترونیکی توسط برخی از پلتفرم‌های آموزش آنلاین نوآورانه‌تر برطرف شود، اما در حال حاضر این مشکل برای اکثر دانش آموزانی که به صورت آنلاین در کلاس شرکت می‌کنند وجود دارد. مشکل این است که بسیاری از ارائه دهندگان آموزش الکترونیکی بر توسعه دانش نظری به جای مهارت‌های عملی تمرکز می‌کنند. دلیل این امر واضح است؛ اجرای سخنرانی‌های تئوری در یک محیط یادگیری آنلاین بسیار آسان‌تر از نشان دادن وجه عملی دروس است. از این گذشته، بدون ارتباط حضوری و کلاس‌های فیزیکی برای استفاده به عنوان کارگاه، اجرای پروژه‌های عملی در یک دوره آنلاین به طور قابل توجهی نیاز به برنامه ریزی قبلی بیشتری نسبت به آموزش تئوری دارد.

ارتباطات بدون چهره

فقدان پیوند‌های ارتباطی چهره به چهره در میان بسیاری از مضرات یادگیری آنلاین که پیش‌تر ذکر شد یکی از مهم‌ترین معایب آموزش آنلاین است. عدم ارتباط چهره به چهره با مربی، بازخورد دانش آموز را مهار می‌کند و باعث انزوای اجتماعی و تحصیلی می‌شود. همچنین می‌تواند باعث شود که دانش‌آموز احساس کمبود فشار کند. در حالی که برخلاف تصور عموم نبود و یا کمبود فشار یک نقطه ضعف است؛ زیرا باعث می‌شود دانش آموزان راحت‌تر تحصیل خود را رها کنند. اصرار مداوم توسط اساتید ممکن است برای بسیاری نامطلوب باشد، اما روشی موثر برای بهبود حفظ دانش آموزان در مسیر تحصیل است.

محدودیت رشته‌ها

همه رشته‌های آموزشی یکسان ایجاد نمی‌شوند، و همه رشته‌های تحصیلی را نمی‌توان به طور موثر از طریق آموزش الکترونیکی دنبال کرد. یادگیری الکترونیکی بیشتر برای دروس رشته‌های نظری، علی الخصوص رشته‌های علوم انسانی مناسب است. اما در رشته‌های فنی و هنر که نیاز به درجه خاصی از تجربه عملی دارند شرایط متفاوت است. هیچ مقدار از سخنرانی‌های آنلاین نمی‌تواند جایگزین کار با دستگاه‌ها برای یک دانش آموز رشته مکانیک و یا دست به قلم بردن برای یک هنرمند نوظهور شود. ولی باید این موضوع را در نظر بگیریم این شرایط می‌تواند در آینده تغییر کند، اما در حال حاضر ما در نقطه‌ای نیستیم که بتوانیم همه حرفه‌ها را صرفا از طریق آموزش الکترونیکی آموزش دهیم.

تضمین شرایط و کیفیت یکسان

اگر قرار است آموزش الکترونیکی به اندازه یادگیری سنتی موثر و معتبر در نظر گرفته شود، باید اطمینان حاصل کرد که تمام مدارس آنلاین واجد شرایط و اعتبار هستند و تمام دانش آموزان از امکانات یکسان برخوردارند. متاسفانه، حتی در عصر حاضر که عصر ارتباطات نام گرفته است افرادی وجود دارند که از داشتن تلفن هوشمند و اینترنت محروم هستند؛ همچنین در حال حاضر هنوز برخی از پلتفرم‌های یادگیری آنلاین به اندازه کافی معتبر نیستند و کیفیت آن‌ها توسط هیچ‌کس به جز خود مربیان بررسی نمی‌شود. به این ترتیب فقدان پلتفرم‌های آنلاین معتبر و با کیفیت و عدالت آموزشی همچنان مشروعیت آموزش آنلاین را تضعیف می‌کند.