چاپ اطلس «اتولیت ماهیان خلیج فارس و دریای عمان»

به گزارش گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»،  زهرا صدیق زاده دانشجوی دکتری رشته بیولوژی دریا این واحد در رابطه با اهمیت این کتاب منحصر به فرد "Otolith Atlas From The Persian Gulf and the Oman sea fishes" گفت: اتولیت یا سنگ گوش، یکی از اجرای مهم گوش داخلی ماهیان استخوانی می باشد که جنس آن عمدتا از کربنات کلسیم است. اتولیت در هر گونه از ماهیان استخوانی دارای شکل خاصی است یا به اصطلاح Species- specific (گونه - اختصاصی) است.

وی ادامه داد: اتولیت ها را می توان برش داده و با شمارش حلقه های هم مرکزی که در حین رشد ماهی تشکیل می شوند، سن ماهی را تشخیص داد. علاوه بر این، اتولیت ها برای بررسی تغدیه، رشد، مهاجرت، تخمگذاری و مطالعه روابط تغذیه ای ماهیان استخوانی و شکارچیان آنها مورد استفاده قرار می گیرند. فواید و اطلاعات بیشماری که از مطالعه اتولیت نصیب دانشمندان شیلاتی و محققین زیست شناسی ماهیان می شود باعث شده است که از این اندام مهم به عنوان جعبه سیاه ماهی یاد شود.

صدیق زاده با بیان این مطلب که در سالهای اخیر از مطالعه شکل اتولیت برای شناسایی گونه ها و جمعیت ها استفاده های فراوانی شده است، ادامه داد: در این راستا، تعدادی اطلس اتولیت نیز تهیه و تألیف شد که مهمترین آنها اطلس اتولیت ماهیان جنوب آفریقا و اطلس اتولیت ماهیان غرب مدیترانه ،شمال و قسمت شرقی مرکز اقیانوس اطلس است.

وی گفت: انتشار این کتاب که به عنوان منبع مهمی برای اتولیت شناسان، متخصصین شیلاتی و ماهی شناسان برای کشور های حاشیه خلیج فارس و دریای عمان محسوب می شود، برای اولین بار از کشور جمهوری اسلامی ایران افتخار بزرگی محسوب می شود.

وی در رابطه با محتوای این کتاب ادامه داد: این کتاب حاوی عکس ماهی، عکس اتولیت از سطح روبرو و از سطح جانبی و نمودارهای ویولت مربوط به اتولیت هرگونه از ماهیان مزبور است.
صدیق زاده افزود: برای تالیف این کتاب ، از سال 86 شروع به نمونه برداری از ماهیان مختلف از خلیج فارس و دریای عمان و نگهداری اتولیت آنها در یک کلکسیون نمودم. کار نمونه برداری گاهی به شکل منظم و گاهی پراکنده تا سال 90 ادامه یافت . از اواخر سال 90 کار نگارش و تنظیم کتاب شروع شد. سپس در طی سفرهای عدیده به شهرهای ساحلی جنوب کشور توانستم تعداد گونه ها را به 140 عدد برسانم. کار عکسبرداری، تنظیم و نگارش نیز بیش از یک سال به طول انجامید و کتاب در زمستان 91 منتشر گردید.
وی ادامه داد: عکسبرداری از جسم سه بعدی که دارای ارتفاع و برجستگی و فرورفتگی می باشد کار بسیار حساس و طاقت فرسایی است و تنظیم حاشیه ها و ایجاد وضوح مناسب در تمام بخش های تصویر تخصص و حوصله بسیار می طلبید، بنابراین از هر اتولیت حداقل حدود 10 تا 20 عکس از سطح روبرویی و به همین تعداد از سطح جانبی تهیه می گردید.
صدیق زاده گفت: این کتاب در واقع جلد اول این مجموعه است و در صورت امکان در نظر است به یاری خداوند جلدهای بعدی با تأکید بر گونه های بیشتر (حداقل به تعداد 500 گونه) تهیه و چاپ شود.
وی افزود: این یک پروژه در سطح ملی است زیرا این اطلس پرستیژ علمی مهمی برای کشور محسوب می شود بنابراین برای فعالیت های بعدی در این زمینه نیاز مبرم به حمایت های مسئولین است.
لازم به ذکر است علی رغم این که تمام عکس ها رنگی بوده و pdf نسخه اصلی کتاب که مورد تایید انتشاراتی مزبور می باشد نیز رنگی است به دلیل محدود بودن منابع مالی کتاب به صورت سیاه و سفید در آلمان به چاپ رسیده است.
در پایان از زحمات همه عزیزانی که به نوعی برای تهیه و انتشار این کتاب نقشی داشته اند مخصوصا دکتر محمد رضا دادپور از دانشگاه تبریز به خاطر همکاری های تکنیکی و تخصصی کمال تشکر را دارم.