دنیای آخرت چه شکلی است؟

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، دنیای آخرت چه شکلی است؟ این سوالی است که تمام انسان‌ها در ذهن خود دارند. در برخی از آیات قرآنی و روایات حقایقی درباره آخرت وجود دارد که اهمیت آن را بیان می‌کند.

توصیف آخرت و ویژگی‌های آخرت از دیدگاه قرآن

در قرآن بر اهمیت آخرت تأکید شده و ایمان به آن از اصول دعوت همه پیامبران بوده است. تقریبا در بیش از یک سوم آیات قرآن در مورد آخرت یا همان معاد صحبت شده است. به اعتقاد برخی از عالمان آخرت پس از پایان زندگی دنیوی آغاز می‌شود، اما به نظر گروهی دیگر، آخرت در این دنیا نیز هست و بر دنیا احاطه دارد.

یکی از آیات مورداستناد این گروه آیه ۴۹ سوره توبه است:

«وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةُ بِالْکَفِرِین»؛ بی ‏تردید جهنَّم بر کافران احاطه دارد. (خراسانی، «آخرت»، ص ۹۸ و ۹۹)

بسیاری از انسان‌ها دوست دارند تا از چگونگی زندگی انسان در برزخ و آخرت و ماهیت آن‌ها آگاه باشند. اینکه آخرت به چه شکلی است و جهان برزخ چگونه است بر انسان‌ها پوشیده است و انسان تا خود وارد برزخ نشود نمی‌تواند درک کاملی از آن داشته باشد. اما برخی از آیات قرآن تصویری از آخرت را برای انسان ترسیم کرده است که می‌توان تا حدودی ویژگی‌های آن را بیان کرد.

آخرت چیست؟

پاسخی که عقل آن را تائید می‌کند این است که آخرت باطن همین دنیا می‌باشد. همانطور که در بخش دین و مذهب نمناک می‌خوانید بر اساس قرآن و برخی روایات می‌توان این پاسخ را اثبات کرد.

دلایل قرآنی:

۱. «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَباتُهُ ثُمَّ یَهیجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطاماً وَ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ شَدیدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوانٌ وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُور». (سوره حدید آیه ۲۰)

بدانید که زندگی دنیا بازیچه و لهو و زینت و تفاخر بین شما و تکاثر در اموال و اولاد است مثل آن بارانی است که کفار از روییدن گیاهانش به شگفت درآیند، و گیاهان به منتها درجه رشد برسند، در آن هنگام به زردی گراییده خشک می‌شوند، دنیای کفار نیز چنین است، البته در آخرت عذاب شدیدی است، و هم مغفرت و رضوانی از ناحیه خداست، و زندگی دنیا جز متاعی فریبنده نمی‌باشد.

در این آیه قسمت «وَ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ شَدیدٌ...» را می‌توان به لَعِبٌ عطف کرد و به این ترتیب معنا اینگونه می‌شود که همین زندگی ظاهری دنیا که از این پنج چیز تشکیل یافته است یک باطنی دارد که آن‌ها به صورت عذاب شدید و یا مغفرت و رضای خدا بوده و بدین نحو جلوه می‌نماید.

۲. «إِنَّ الَّذینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامی ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فی بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعیرا» (سوره نساء، آیه ۱۰)

آنان که مال یتیمان را به ستمگری می‌خورند در حقیقت آن‌ها در شکم خود آتش جهنم فرو می‌برند و به زودی به دوزخ در آتش فروزان خواهند افتاد.

در این آیه خداوند می‌فرماید کسانی که ظالمانه مال یتیم را می‌خورند، در واقع آتش می‌خورند. این آیه نمی‌گوید این افراد در زمان و مکانی دیگر آتش خواهند خورد بلکه ظاهرش این است که همین مال یتیم برای آن‌ها آتش است و، چون در اینجا چیزی آتش نگرفت پس معلوم می‌شود که منظور ظاهر نیست و آتش، در باطن است.

۳. «کَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقینِ /لَتَرَوُنَّ الْجَحیم»؛ نه، قطعاً اگر به علم الیقین برسید/آن وقت دوزخ را خواهید دید. (سوره تکاثر آیه ۵ و ۶)

این آیه در ظاهر می‌گوید که اگر اینان علم الیقین داشتند آتش را مشاهده می‌کردند، اما گفته نشده است که در زمان و مکانی دیگر بلکه همین جا آتش وجود دارد و این افراد نمی‌توانند مشاهده کنند. این افراد که ظاهر را مشاهده می‌کنند پس حتما این آتش باید در ظاهر دنیا نباشد و غیر از ظاهر هم چیزی جز باطن نیست. پس آتش در باطن همین دنیاست.

۴. «یَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُون»؛ آن‌ها تنها ظاهری از زندگی دنیا می‌دانند و از آخرت غافلند. (سوره روم آیه ۷)

در این آیه خداوند فرموده است که آن افراد ظاهر دنیا را می‌دانند، هر مخاطبی از این جمله می‌تواند بفهمد که آن افراد باطن دنیا را نمی‌دانند و به طور عادی انتظار می‌رفت که گفته شود آن‌ها از باطن دنیا غافلند، اما گفته شده است که آن‌ها از آخرت غافلند. واضح است که این سیاق گویای این مطلب می‌باشد که آخرت باطن دنیاست. همانگونه که مثلاً به دوست خود می‌گوییم تو ظاهر کلام من را فهمیدی و چیز دیگر را نفهمیدی و منظور این است که باطن حرف من را نفهمیدی.

۵. «وَ ما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلَّا لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ». (سوره عنکبوت، آیه ۶۴)

و این زندگی دنیا چیزی جز لهو و بازی نیست و به درستی که زندگی حقیقی، آخرت است اگر بنای فهمیدن داشته باشند.

دلایل روایی:

در برخی روایات نیز می‌توان نمونه‌هایی از این مسئله را مشاهده کرد:

۱. خواب غفلت

رسول مکرم اسلام (ص) فرمود:

«النَّاسِ نِیَامٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبَهُوا»؛ مردم اکثراً در خواب غفلت به سر می‌برند، همین که مردند بیدار می‌شوند (و بسیاری از حقایق برایشان روشن می‌شود.) (تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، ج ۱، ص ۱۵۰)

بنابراین آتش برزخ و قیامت همین الان هم هست، ولی به خاطر اینکه جوارح و حواس باطنی بسیاری به خاطر زرق و برق دنیا و گناهان از کار افتاده، این آتش را حس نمی‌کنند، اما در آستانه مرگ که قرار می‌گیرند پرده‌های هوی و هوس کنار می‌رود و حقایق برای همه آشکار می‌شود.

۱. روایت معراج

پیامبراکرم (ص) در شب معراج خود برخی از جهنمیان را مشاهده کردند. (تفسیر نمونه، ج ۲۷، ص ۳۱۹؛ تفسیر نور الثقلین، ج ۱، ص ۲۹۱، ح ۱۱۵۷)

آنان افرادی بودند که در دنیا اعمال بدی را مرتکب شده بودند و به واسطه اعمال مختلف، به عذاب‌های مختلفی دچار شده بودند.

دین وسیله‌ای است که توجه انسان را از دنیا جدا می‌کند و انسان را متوجه و متذکر به آخرت می‌کند.

۲. حدیث حقیقت

بسیاری از انسان‌ها تصور می‌کنند که ظاهر و باطن با یکدیگر متفاوت است در حالی که ظاهر ظهور همان باطن است و اصلاً ظاهر بدون باطن معنایی ندارد. ما در عین حال که در ظاهر هستیم می‌توانیم به باطن توجه کنیم و ذکر گفتن چیزیست که همین کار را برای انسان انجام می‌دهد.

پیامبر (ص)، یک روز صبح، پس از برگزاری نماز صبح با اهل صفه، چشمش به جوانی افتاد با وضعیتی خاص، که توجه حضرت را جلب کرد. او حارثة بن نعمان انصاری بود. حضرت جویای احوال وی شد؛ و آنگاه صحبت‌هایی مطرح شد که به عنوان «حدیث حقیقت» شناخته می‌شود.

مرحوم کلینی در کتاب اصول کافی در باب «حقیقت ایمان و یقین» از «کتاب ایمان و کفر» درباره دیدار پیامبر (ص) و حارث، دو حدیث نقل کرده است که هر دو از قول امام صادق (ع) می‌باشد. مضمون این دو حدیث یکی است.

در این گفتگو اینگونه آمده است:

حارث به پیامبر (ص) می‌گوید گویا عرش پروردگارم را می‌نگرم که برای حساب گسترده گشته و گویا اهل بهشت را می‌بینم که در بهشت یکدیگر را ملاقات می‌کنند که گویا ناله اهل دوزخ را در میان دوزخ می‌شنوم.

پیامبراکرم (ص) فرمود:

او بنده‌ای است که خداوند دلش را نورانی فرموده و خطاب به او فرمود:

بصیرت یافتی، ثابت باش. جوان گفت:ای رسول خدا، از خدا بخواه شهادت در رکابت را روزی ام کند. رسول خدا (ص) برای او دعا فرمود. مدتی نگذشت که در جنگی همراه پیغمبر بیرون رفت و بعد از نه نفر شهید گشت و او دهمین شهید آن جنگ بود. (انوار جلیه با تعلیق و تصحیح و مقدمه استاد جلال الدین آشتیانی)

جوانی که به درجاتی از کمال رسیده بوده است بهشت و جهنم را می‌دیده است و پیامبر (ص) هم به نحوی بر آن صحه گذاشته اند. این مسأله تاکید می‌کند که بهشت و جهنم مکان و زمانی دیگر ندارد بلکه به گونه‌ای بوده است که آن جوان در همان زمان و مکان در ورای ظاهر امری دیگر را مشاهده می‌کرده است.
توصیه‌های قرآنی و روایی درباره آخرت

«آن سرای آخرت را برای کسانی قرار می‌دهیم که اراده برتری ‏جویی در زمین و فساد ندارند.» (سوره قصص، آیه ۸۳)

«زندگی دنیا، چیزی جز بازی و سرگرمی نیست و سرای آخرت، برای آن‌ها که پرهیزگارند، بهتر است. آیا نمی ‏اندیشید؟!» (سوره انعام، آیه ۳۲)

«دنیا مزرعه آخرت است.» (ابن ابی جمهور، عوالی اللیالی، ج ۱، ص ۲۶۷)

«کسی که آخرت را بسیار یاد کند، گناهش کم می‌شود.» (آمدی، غررالحکم، ۱۴۶)

«کسی که در طول شبانه روز مهم‌ترین همتش آخرت باشد، خدا بی نیازی را در دلش جای می‌دهد و کارش را سامان می‌دهد و از دنیا نمی‌رود، مگر آنکه روزی اش را کامل دریافت کرده باشد.» (ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص ۴۸)