گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو-حسن حسنی؛ بعد از شکست ایالات متحدة آمریکا در طرح تمدید تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد (مرداد ماه 99)؛ بار دیگر این کشور نتوانست اجماع جهانی علیه بازگشت تحریمهای بینالمللی علیه ایران را بدست آورد (دی ماه 99). به گزارش خبرگزاریها دولت آمریکا در نشست کمیته پنجم سازمان ملل در روز اول سال 2021 با ارائه قطعنامه‌ای جدید پیشنهاد افزودن دو بند جدید در بودجه سال 2021 سازمان ملل برای احیای کمیته تحریم‌ها علیه ایران را ارائه داد. با قطعنامه آمریکا تنها 10 کشور با رای مثبت از آن حمایت کردند. و 110 کشور جهان نیز با آن مخالفت نمودند و 32 کشور نیز به آن رای ممتنع دادند.
از جمله مسائلی که بسیاری از تحلیلگران سیاسی در چند روز اخیر بر روی آن مانور میدهند رای کشورهای همسایة جمهوری اسلامی ایران است. از میان 15 کشور همسایه ایران دولت‌های روسیه، ترکیه، پاکستان، قزاقستان، آذربایجان و ارمنستان به قطعنامه پیشنهادی آمریکا رای مخالف، دولت عربستان سعودی و بحرین رای موافق و 5 کشور امارات متحده عربی، کویت، عراق، عمان و قطر هم رای ممتنع دادند. دو کشور افغانستان و ترکمنستان هم در رای‌گیری این قطعنامه غایب بودند. در میان آراء کشورهای همسایه که عمدتا قابل پیشبینی بود رای برخی کشورها به ویژه عراق غافلگیرکننده بود.
بسیاری از تحلیلگران و مقامات سیاسی اقدام اخیر عراق را در جهت سیاست بیطرفی این کشور در قبال تنشهای بین ایران و ایالات متحده آمریکا میدانند. مقامات عراقی بر این باورند که کشورشان به صحنة نزاع عملیاتی بین ایران و آمریکا تبدیل شده است که نمود عینی آن در ترور سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و حملة موشکی ایران به پایگاه نیروهای آمریکایی در عین الاسد متبلور شده است. از این رو برای خود چارهای جزء اعلام سیاست بیطرفی متصور نیستند.
بی طرفی در علم روابط بینالملل در دو بُعد حقوقی و سیاسی تعریف شده است. در بعد حقوقی در کتاب THE INTERNATIONAL RELATIONS DICTIONARY اینگونه تعریف شده است: بی طرفی وضعیتی حقوقی است که طی آن یک کشور در جنگی معین شرکت نمیکند و برای آن کشور حقوق و تکالیفی در قبال متخاصمین برقرار میشود. حقوق تصدیق شدة کشور بی طرف از جانب متخاصمین عبارتند از: مصونیت از تجاوزات ارضی، پذیرش واقعیت بی طرف بودن کشور بی طرف و مصونیت از اختلال در امور تجاری. تکالیف کشور بی طرف نیز عبارتند از: بی طرفی در عمل، احتراز از مساعدت به هر یک از متخاصمین، ممانعت از استفادة متخاصمین از قلمرو کشور بی طرف و تجویز مداخلة متخاصمین در امور تجاری.
در بُعد سیاسی عبدالعلی قوام در کتاب اصول روابط بینالملل خود آورده است: اتخاذ استراتژی بی طرفی سبب میشود تا کشوری که این سیاست را انتخاب کرده است در اوضاع آشفتة بینالمللی به ثبات و آرامش برسد. و از رشد عناصر و عواملی که سیاست حفظ وضع موجود را به مخاطره میافکنند جلوگیری کند.
با توجه به مطالب بالا، ذکر چند نکته ضروری به نظر میرسد:
الف: هر کشور مستقلی مختار است استراتژی سیاست خارجی خود را با توجه به مقدورات و محذورات خود تبیین و به مرحلة اجرا در آورد. اما تصمیمگیران عرصة سیاست خارجی باید در نظر داشته باشند که توجه صرف به منافع مادی میتواند متحدان قدیمی و همیشگی یک کشور را از یک کشور دیگر دور کند و در مواقع نیاز دیگر نتواند روی کمک متحد قدیمی خود حساب باز کنند. قصد نگارنده از نگارش این مطلب انتقاد از رای ممتنع دولت عراق در جریان نشست عمومی سازمان ملل متحد نیست بلکه بیان نوعی دلخوری است. زیرا در جریان چندین سالة درگیریهای دولت و مردم عراق با نیروهای تروریستی و اشغالگر، تنها کشوری که با وجود مشکلات عدیدة مالی خود در همة ابعاد در کنار دولت و ملت عراق ایستاد و حتی جان مستشاران نظامی خود را در دفاع از تمامیت ارزی عراق به خطر انداخت جمهوری اسلامی ایران بود. اگر دیدگاه مسئولان جمهوری اسلامی ایران به عراق صرفا متکی به منافع مادی بود، ایران نیز میتوانست با اعلام سیاست بی طرفی و مذاکره با قدرتهای منطقهای و بینالمللی با کمترین هزینه بیشترین منافع را از تحولات عراق برداشت کند.
ب: در قسمت وظایف حقوقی کشور بی طرف آمده است که کشور بی طرف نباید اجازه استفاده از قلمرو خود را به طرفهای متاخصم بدهد. حال آنکه در ترور شهید حاج قاسم سلیمانی دولت آمریکا با استفاده از ضعف ساختاری دولت عراق یکی از فرماندهان ارشد نظامی ایران را در فرودگاه این کشور مورد هدف قرار داد و این مسئله هر چند بدون اطلاع دولت عراق اتفاق افتاد اما حاکمیت آن کشور توسط یک کشور متخاصم علیه کشور دیگری نقض گردید و این مسئولیت متوجه دولت عراق است. و حق پاسخگویی و دفاع مشروع برای کشوری که اهداف و منافعش مورد تهاجم قرار گرفته است محفوظ است.
ج: در بخش تعریف سیاسی بی طرفی آمده است : هدف کشوری که این استراتژی را در پیش میگیرد مصون ماندن از وضعیت آشفتة نظام بینالملل و حفظ ثبات و آرامش است. این در حالی است که ایالات متحده از زمان حضور نظامی خود در عراق از سال 2003 تاکنون نه تنها کمکی به ثبات داخلی عراق نکرده است بلکه با دخالت در فرآیندهای مختلف این کشور مسبب برخی نا آرامیها نیز بوده است. از این رو باید گفت رای ممتنع عراق به طرح آمریکا به نوعی ناخواسته تایید سیاستهای آمریکا در عراق است که نه تنها باعث ثبات نمیشود بلکه دست آمریکا را برای دخالت بیشتر در این کشور بازتر میگذارد.
در نتیجه باید گفت دو کشور ایران و عراق با پیشینة تاریخی غنی و اشتراکات فرهنگی و مذهبی همیشه میتوانند به صورت مسالمت آمیز در کنار یکدیگر زندگی کنند همانطور که بعد از سرنگونی صدام این مسئله به وضوح قابل مشاهده بوده است. اما جریانات فکری در کشور عراق چه جریانات شیعی چه غیر شیعی باید این موضوع را مد نظر داشته باشند که منافع کوتاه مدت کشور عراق را نباید فدای منافع بلند مدت بنمایند زیرا حضور نظامیان آمریکایی در منطقه دیر یا زود به پایان میرسد اما همسایگی دو کشور همچنان پابرجا خواهد بود.
انتهای پیام/
ارسال نظرات