چرا دولت باید قیمت بنزین را افزایش دهد

بنزین ۱۵۰۰تومانی، گازوییل۴۰۰ تومانی، افزایش تعرفه‌های آب و برق و... نمونه‌هایی از درخواست‌های دولت حسن روحانی است که در لایحه بودجه سال آینده به بهانه‌های مختلف گنجانده شده است. مثلا دولت درباره افزایش سرسام‌آور بهای بنزین استدلال می‌کند که این کار تکلیف قانونی است که چندسالی هم عقب افتاده است اما پاسخ نمی‌دهد که چرا این تکلیف قانونی به یکباره و پس از انتخابات ریاست جمهوری رخ داد؟ چرا به صورت تدریجی و پلکانی انجام نشد تا فشار تورمی ناشی از آن بسان سیل بنیان کنی نباشد که بسیاری از توده‌های محروم و حتی متوسط جامعه را قربانی کند؟

همگان مطلعند از آنجا که سوخت یک کالای استراتژیک محسوب می‌شود نرخ آن نیز به همان نسبت تاثیر بسیاری زیادی بر روی سطوح مختلف کالایی و خدماتی دارد بنابراین نمی‌توان به موضوع گرانی قیمت سوخت نگاه تک بعدی داشت و با یک منفی و مثبت ناگهان قیمتش را ۵۰ درصد بالابرد بلکه باید اثرات آن را تاحد ممکن شناسایی و کنترل کرد تا جامعه دچار تشویش و نگرانی بیجا نشود.

تجربه نشان داده یکی از راه‌های نسبتا موفق کنترل و افزایش مدیریت شده قیمت سوخت نظام سهمیه‌بندی با استفاده از کارت سوخت بود. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سهمیه‌بندی بنزین بر بستر کارت سوخت در طول ۸ سال، حدود ۱۰۰ میلیارد دلار صرفه‌جویی برای کشور به همراه داشته که ۷۵ میلیارد دلار آن ناشی از کاهش کل تقاضای سوخت (بنزین+گاز طبیعی فشرده) و ۲۵ میلیارد دلار آن ناشی از جایگزینی بنزین با CNG است.همچنین افزایش درآمد دولت از محل اختلاف نرخ سهمیه‌ای و آزاد از ۲۶۰۰ تا ۴۰۰۰ میلیارد تومان در سال یکی دیگر از مزایای حفظ نظام سهمیه‌بندی سوخت بود. یعنی همان خواسته دولت روحانی که بدون فشار ناگهانی بر اقشار محروم تامین می‌شد. به یاد داریم دولت نهم با سهمیه‌بندی بنزین، قیمت سوخت را مدیریت شده افزایش داد و تا حدود زیادی هم توانست تبعات گرانی آن را در سایر سطوح کنترل کند ضمن اینکه بخشی از مبلغ افزایش یافته قیمت سوخت را دوباره تحت عنوان یارانه به حساب مردم واریز کرد تا مردم بتوانند تبعات گرانی سوخت را تحمل کنند.

اما این روزها شاهدیم که دولت روحانی با حذف سهمیه‌بندی سوخت از یک‌سو و افزایش شوک گونه بنزین از سوی دیگر مردم را با یک نگرانی عجیبی روبرو کرده است.

مردم از خود می‌پرسند با افزایش۵۰ درصدی قیمت سوخت از ابتدای سال آینده، چه میزان قیمت کالاها و خدمات بالا می‌رود؟ بهای بلیت اتوبوس و مترو و تاکسی چقدر گران می‌شود؟ صنوف مختلف به بهانه گرانی بنزین چقدر کالاهایشان را گران می‌کنند؟ و...

طبیعی است دولتمردان باید برای کاهش این نگرانی و تشویش، اقدام شایسته و درخوری را انجام دهند و پافشاری بیجا برخواسته‌های بودجه‌ای چه بسا عوارض جبران ناپذیری بر جامعه تحمیل کند.

شبکه کانون‌های تفکر ایران چند روز پیش با ارائه طرحی به دولت پیشنهاد کرد، به‌جای افزایش قیمت بنزین به هزار و ۵۰۰ تومان که منجر به تورم و فشار به فقرا خواهد شد، قیمت بنزین را پلکانی افزایش دهد.

این شبکه، طی یادداشتی پیشنهاد داد که قیمت بنزین برای کم‌مصرف‌ها همان هزار تومان باقی بماند و صرفاً برای پرمصرف‌ها به دو هزار تومان افزایش یابد و بخشی از منابع این اقدام هم به توسعه حمل‌ونقل عمومی و سوخت‌های جایگزین به‌ویژه CNG اختصاص یابد.

در این یادداشت آمده است: دولت قصد دارد قیمت بنزین را به‌صورت تک‌نرخی تا هزار و ۵۰۰ تومان افزایش دهد و درآمدی حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان کسب کند. (با) این اقدام دولت تورم زیادی در بخش حمل‌ونقل ایجاد خواهد شد. ضمناً تورم روانی را در بخش‌های مختلف اقتصادی ایجاد می‌کند. این تورم موجب افزایش فشار اقتصادی بر جامعه، به‌خصوص دهک‌های پایین جامعه می‌گردد.

با توجه به آنچه گفته شد، بستۀ سیاستی پیشنهادی شبکۀ کانون‌های تفکر ایران که شامل چهار بخش است، به‌شرح زیر است:

۱- اِعمال قیمت پلکانی بنزین از طریق عرضۀ ماهانه ۸۰ لیتر بنزین ۱۰۰۰ تومانی به هر خانوار و عرضۀ بنزین با قیمت ۲۰۰۰ تومان برای مصارف بالاتر از ۸۰ لیتر در ماه.

همچنین می‌توان صرفاً در سال آینده، موقتاً به تاکسی‌ها و وانت‌های بنزینی سهمیۀ بیشتری اختصاص داد تا از افزایش کرایۀ تاکسی و حمل بار جلوگیری شود. اما در سال‌های آینده با توسعۀ CNG، ضرورتی به تخصیص این سهمیه نیست.

۲- تخصیص بخشی از منابع آزادسازی قیمت بنزین به حمل‌ونقل عمومی و توسعۀ سوخت‌های جایگزین در همان استان از طریق توسعۀ ناوگان مترو، اتوبوس و انواع وَن در کلان‌شهرها و بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای شهری و روستایی در سایر مناطق کشور، تسهیل احداث جایگاه‌های CNG به‌ویژه در کلان‌شهرها با افزایش کارمزد جایگاه‌های سوخت متناسب با قیمت زمین، توسعۀ جایگاه‌های اختصاصی CNG برای تاکسی‌ها و وانت‌بارها در کلان‌شهرها، تسهیل فرایندهای دوگانه‌سوز کردن خودروها، تعویض مخازن فرسوده و رفع مشکلات فنی خودروهای دوگانه‌سوز، عدم افزایش قیمت سوخت‌های جایگزین.

۳ - استفادۀ حداکثری از ظرفیت کارت هوشمند سوخت برای کاهش یا حذف سهمیۀ خودروهای فاقد معاینۀ فنی از طریق اطلاعات خودروهای دارای معاینه فنی در سیستم کارت سوخت ذخیره گردد و خودروهای فاقد معاینه فنی، بنزین را با نرخ آزاد دو هزار تومان خریداری کنند.