اهمیت آزاداندیشی بر اساس کتاب و سنت:
- آزادي انديشه در قالب امر به تفكر، تعقل، تدبر و مانند آن در بيش از 300 آيه از آيات قران كريم مطرح شده است و مهم آنكه ذات مقدس الهي، نزول قرآن را براي هدف تعقل و تدبر معرفي مي‌نمايد.
- «إِنَّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ» (سوره يوسف آيه 2)
- «اولم یتفکروا فی انفسهم»؛ آیا آنان درباره خویشتن نمی اندیشند (روم آيه 8)
- «افلم یسیروافی الارض فتکون لهم قلوب یعقلون بها»؛ آیادر روی زمین سیر نمی کنند تا برای آنها دلهائی باشد که بوسیله آن تعقل نمایند(حج آيه 46)
- «فبشر عبادالذین یستمعون القول فیستبعون احسنه اولئک الذین هداهم الله و اولئک هم اولوالباب» (سوره زمر آيه17 و 18)؛ پس بشارت ده به آن بندگان من که به سخن گوش فرا می‌دهند و بهترین آن را پیروی می‌کنند، اینانند که خدایشان را هدایت نمود و اینانند همان خردمندان.
این آیه که مردم را به شنیدن سخنان و متابعت از احسن آنها دعوت می‌کند، در حقیقت از موقعیت سخن‌ها و فرصت گفت وگو و تبادل افکار و امکان طرح نظریات موافق و مخالف سخن خبر می‌دهد؛ زیرا در صورتی متابعت احسن میسر است که چندین راه و کلام وجودداشته باشد و استماع همه آنها به وقوع بپیوندد.
- «قل هذه سبیلی ادعوا الی‌الله علی بصیرة انا و من اتبعنی و سبحان الله و ما انا من المشرکین» (سوره یوسف آيه 108)؛ این آیه شریفه که در ادامه داستان حضرت یوسف آمده است، به پیامبر اسلام (ص) فرمان می‌دهد که: «بگو این راه من است که با بصیرت و بینش، همگان را بسوی خدا دعوت می‌کنم، من و هر کسی که راه به اجر گزیند و دعوت مرا دنبال کند و پاک است خدای و من از مشرکان نیستم.»
نکته ممتاز این سخن دعوت با بصیرت و آگاهی است؛ چرا كه پیامبر دیگران را بصورت کورکورانه دعوت نمیکند و از روی تقلید و در فضای محدود و اجبار، به خدا هدایت نمی‌سازد. در موقعیتی آنها را دعوت می‌کند که راه‌های گوناگون را دیده و شنیده‌اند و قادرند از میان آنها یک راه را برگزینند و با همان شیوه و ارزش مردم را به آن راهنمایی می‌کند.
- در مقابل افرادي كه تدبر ندارند را توبيخ مي‌كند: «اَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا» (سوره محمد آيه 24)؛ آيا به آيات قرآن نمی انديشند يا [مگر] بر دلهايشان قفل هايى نهاده شده است.
- «واذا قيل لهم تعالوا الي ما انزل الله و الي الرسول قالوا حسبنا ما وجدنا عليه آباءنا و اولو كان آباؤهم لايعلمون شيئا ولا يهتدون» (سوره مائده آيه 104)؛ گاه به آنان گفته مي شود كه به سوي آن چه خدا فرو فرستاده و به سوي پيامبر روي آريد، گويند: آن چه پدران خويش را بر آن يافته ايم ما را بس؛ هر چند پدرانشان چيزي نمي دانسته اند و ره نمي شناخته اند.
- تفكر، مقدمه اي در رسيدن به يقين و معرفت: امام صادق (ع) در این باره می فرمایند: «مثل المشوره مع اهلها مثل التفکر فی خلق السماوات و الارض لانه کلما قوی المتفکر فیها غاص فی بحر نور المعرفه و ازداد بها اعتبارا او یقینا»؛ مشورت با اهلش مانند تفكر در آفرينش آسمان و زمين است كه هر چه انسان از تفكر قوي تر برخوردار باشد، در درياي نور معرفت و شناخت فروتر رفته و بر يقين و معرفت او افزوده تر مي شود.
*براي اطلاع در باب اهميت آزادانديشي از ديدگاه قرآن و روايات رجوع كنيد به بررسي اهميت و ضرورت آزاد انديشي از ديدگاه قرآن و روايات
اهمیت آزاد اندیشی در نگاه علما:
- آزادی یک امانت الهی است. (امام خمینی)
- اگر دانشگاه را ما سست بگیریم و از دست ما برود، همه چیزمان از دستمان رفته است/ دانشگاه مبدأ همه تحولات است/ نجات دانشگاه از انحراف، نجات کشور و ملت است: ما اگر دانشگاه مان اداره نشود، کارمان زار است! دانشگاه، تمام مسائل به دست دانشگاه است؛ یعنی این دو تا قطبِ دانشگاه و روحانی همه مقدرات مملکت تو مشت اینهاست./ هر چند روز یک دفعه یک نفر، اجتماع کنید در همان دانشگاه، و یک نفر از همین آقایانی که صحبت می‌توانند بکنند، حرف می‌توانند بزنند، بیاورید دانشگاه صحبت بکنند برایشان. حاضر به صحبت هم اینقدرها نیستند اینها؛ فقط اخلال میخواهند بکنند.(امام خمینی)
*برای مطالعه صحبت های امام خمینی (ره) در خصوص اهمیت دانشگاه رجوع کنید به اگر دانشگاه را سست بگیریم، همه چیزمان از دستمان رفته است!
- بحث و گفت و گو لازمه اثبات تهی بودن اندیشه مکاتب انحرافی:شما دانشجویان محترم! نباید با پیروان مکتب های دیگر با خشونت و شدت، رفتار و درگیری و هیاهو راه بیندازید. خود با آنان به بحث و گفت و گو برخیزید و از دانشمندان اسلامی دعوت کنید با آنان در بحث بنشینند، تا تهی بودن دست آنان ثابت شود. (امام خمینی)
- یکی از واجبات در اسلام تفکر است: اسلام در مسئله تفکر نه تنها آزادی داده است، بلکه یکی از واجبات در اسلام تفکر است. (شهید مطهری)
- آزادی دادن به افکار مخالف، روش پاسداری از اسلام: اگر در صدر اسلام در جواب کسی که می آمد و می گفت من خدا را قبول ندارم، می گفتند كه بزنید و بکشید امروز دیگر اسلامی وجود نداشت. اسلام به این دلیل باقی مانده که با شجاعت و با صراحت با افکار مختلف مواجه شده است. از اسلام فقط با یک نیرو می شود پاسداری کرد و آن علم است و آزادی دادن به افکار مخالف و مواجهه صریح و روشن با آنها. (شهید مطهری)
اهمیت آزاد اندیشی از دیدگاه مقام معظم رهبری:
- آزاد اندیشی راهکاری در جهت تمدن سازى اسلامى و رشد علم و تولید فناورى و فرهنگ:
- اگر بخواهیم در زمینه گسترش و توسعه واقعىِ فرهنگ و اندیشه و علم حقیقتاً کار کنیم، احتیاج داریم به اینکه از مواهب خدادادى و در درجه اوّل آزاداندیشى استفاده کنیم. (بیانات در دیدار اعضاى انجمن اهل قلم07/11/1381)
- بدون فضاى انتقادى سالم و بدون آزادى بیان و گفت وگوى آزاد با «حمایت حکومت اسلامى» و «هدایت علماء و صاحبنظران»، تولید علم و اندیشه دینى و در نتیجه، تمدن سازى و جامعه پردازى، ناممکن یا بسیار مشکل خواهد بود. (پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه در مورد کرسی های نظریه پردازی 16/11/1381)
- [علاوه بر شوراى مدیریت حوزه علمیه قم] از شوراى محترم انقلاب فرهنگى و بویژه ریاست محترم آن نیز مى‌خواهم که این ایده را در اولویت دستور کار شورا براى رشد کلیه علوم دانشگاهى و نقد متون ترجمه اى و آغاز «دوران خلاقیت و تولید» در عرصه علوم و فنون و صنایع و بویژه رشته‌هاى علوم انسانى و نیز معارف اسلامى قرار دهند تا زمینه براى اینکار بزرگ بتدریج فراهم شود و دانشگاه هاى ما بار دیگر در صف مقدم تمدن سازى اسلامى و رشد علوم و تولید فناورى و فرهنگ، قرار گیرند. (پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه در مورد کرسی های نظریه پردازی 16/11/1381)
- خوب؛ براى اینه انسان به قلّه برسد، راه وجود دارد؛ باید آن راه را شناخت. هیچ مانعى ندارد که ما یک نقشه راهنما داشته باشیم و بگوییم راه هایى که به قلّه مىرود، اینهاست و این نقشه راهنما را در جیبمان نگهداریم و از آن حفاظت کنیم. اینکار به معناى این نیست که ما متحجّریم، بلکه به معناى این است که ما عاقلیم و مىدانیم که بدون این نقشه هدایت، حرکت کردن نااندیشیده ما را به سقوط منتهى خواهد کرد. بنابراین، این کارها لازم است. امروز ما احتیاج مبرمی داریم به این که تفکر آزاد اندیشانه که با آن فرهنگ و علم تولید خواهد شد و گسترش و توسعه واقعی پیدا خواهد کرد در جامعه رشد پیدا کند و بتواند استعدادهای افراد را به سمت خود جذب نماید. امیدواریم که عناصر مستعد با همت و با توکل چه در حوزه، چه در دانشگاه قدر این کارها را بدانند. (بیانات در دیدار اعضاى انجمن اهل قلم07/11/1381)
- وظیفه حتمی دیگر دولت اسلامی، گسترش علم و دانایی است چون دولت اسلامی بدون گسترش علم و دانایی به جایی نخواهد رسید. گسترش آزاداندیشی هم مهم است. واقعا انسانها باید بتوانند در یک فضای آزاد فکر کنند. آزادی بیان تابعی از آزادی فکر است. وقتی آزادی فکر بود، به‌طور طبیعی آزادی بیان هم هست. عمده، آزادی فکر است که انسانها بتوانند آزاد بیندیشند. در غیر فضای آزاد فکری، امکان رشد وجود ندارد. برای فکر، برای علم، برای میدان‌های عظیم پیشرفت بشری اصلا جایی وجود نخواهد داشت. ما در مباحث كلامي و مباحث فلسفي هر چه پيشرفت داشتيم، در سايه مباحثه و جدل وبحث و وجود معارض داشتيم. اشكالي كه ما همواره به بخش هاي فرهنگي داشته ايم اين بوده ك به نقش خودشان به عنوان يك دولت سالامي در صحنه، كارزار فكري درست عمل نمي كنند. كارزار فكري بايد باشد؛ منتها كارزار فكري عملا به اين شكل درنيايد كه ما به قول سعدي، سگ را بگشاييم و سنگ را ببنديم؛ حربه را از دست اهل حق و اهل آن فكري كه حق ميدانيم؛ بگيريم؛ اما دست اهل باطل را باز بگذاريم كه هر بلايي مي خواهند، سر جوانهاي ما بياورند؛ نه، او حرف بزند، شما هم حرف بزنيد و در جامعه فكر تزريق كنيد. ما به تجربه دريافته ايم كه آنجايي كه سخن حق با منطق و آرايش لازم خودش به ميدان مي آيد، هيچ سخني در مقابل آن تاب پهلو زدن و مقاومت كردن نخواهد داشت(در دیدار رئیس‌جمهور و هیأت وزیران 8/6/84)
- آزادی را نباید بد معنا کرد. آزادی یکی از بزرگترین نعمت های الهی است که یکی از شعبش آزاد اندیشی است. بدون آزاد اندیشی این رشد اجتماعی، علمی، فکری و فلسفی امکان ندارد. (بيانات در ديدار مسئولان و كارگزاران نظام جمهورى اسلامى29/3/85)
- براىبیدار کردن عقل جمعى، چاره اى جز مشاوره و مناظره نیست. (پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه در مورد کرسی های نظریه پردازی 16/11/1381)
- براى علاج بیمارى‌ها و هتاکى‌ها و مهار هرج و مرج فرهنگىنیز بهترین راه، همین است که آزادى بیان در چارچوب قانون و تولید نظریه در چارچوب اسلام، حمایت و نهادینه شود. (پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه در مورد کرسی های نظریه پردازی 16/11/1381)
-انقلاب اسلامى آمد تا هم «فرهنگ خفقان و سرجنبانیدن و جمود» و هم «فرهنگ آزادى بى‌مهار و خودخواهانه غربى» را نقد و اصلاح کند و حریت و تعادل و عقلانیت و انصاف، سکه رائج شود: من عمیقاً متأسفم که برخى میان مرداب «سکوت و جمود» با گرداب «هرزه گويى و کفرگويى»، طریق سومى نمى‌شناسند و گمان مى‌کنند که براى پرهیز از هر یک از این دو، باید به دام دیگرى افتاد. حال آن‌که انقلاب اسلامى آمد تا هم «فرهنگ خفقان و سرجنبانیدن و جمود» و هم «فرهنگ آزادى بى‌مهار و خودخواهانه غربى» را نقد و اصلاح کند و فضايى بسازد که در آن، «آزادى بیان»، مقید به «منطق و اخلاق و حقوق معنوى و مادى دیگران» و نه به هیچ چیز دیگرى، تبدیل به فرهنگ اجتماعى و حکومتى گردد و حریت و تعادل و عقلانیت و انصاف، سکه رائج شود تا همه اندیشه‌ها در همه حوزه‌ها فعال و برانگیخته گردند و «زاد و ولد فرهنگى» که به تعبیر روایات پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت ایشان (علیهم‌السّلام)، محصول «تضارب آراء و عقول» است، عادت ثانوى نخبگان و اندیشه‌وران گردد. بویژه که فرهنگ اسلامى و تمدن اسلامى همواره در مصاف با معضلات جدید و نیز در چالش با مکاتب و تمدنهاى دیگر، شکفته است و پاسخ به شبهه نیز بدون شناخت شبهه، ناممکن است. (پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه در مورد کرسی های نظریه پردازی 16/11/1381)
- کرسی ها عامل تشویق افراد به خلاقیت و اجتهاد: باید «تولید نظریه و فکر»، تبدیل به یک ارزش عمومى در حوزه و دانشگاه شود و در قلمروهاى گوناگون عقل نظرى و عملى، از نظریه‌سازان، تقدیر بعمل آید و به نوآوران، جایزه داده شود و سخنانشان شنیده شود تا دیگران نیز به خلاقیت و اجتهاد، تشویق شوند.(پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه در مورد کرسی های نظریه پردازی 16/11/1381)
- بدنه دانشجویی هم به‌طور غالب انسان‌های معتقدی هستند اما منمی‌خواهم غالب یا بیش از غالب بدنه دانشجویی کشور، مجموعه‌ای متعهد و دارای احساس مسئولیت نسبت به آرمان‌های دانشجویی باشند. یکی از این آرمان‌ها مسئله علم است؛ دومی عدالتخواهی است و آرمان سوم، آزاداندیشی و آزادیخواهی است. (در دیدار جمعی از اعضای تشکل‌ها، کانون‌ها، نشریات، هیئت‌های مذهبی و شماری از نخبگان دانشجویی 15/8/82)
- اين كه ما هر سالي را به نامي و با شعاري موسوم مي كنيم و سال را با اين نام و با اين شعار آغاز مي كنيم، صرفا يك عمل تشريفاتي نيست. البته اسم ها مهم نيست؛ مهم مسماست؛ ليكن اين نامگذاري ها به ما و ملت و مسئولان نشان مي دهد كه چه مي خواهيم و به دنبال چه هستيم يا بايد به دنبال چه باشيم.سال رفتار علوي، هدف والاي ملت ايران و تكليف بزرگ مسئولان و دولتمردان را مشخص مي كند. سال خدمت رساني يا سال پاسخگويي، همه خطوطي را كه مسئولان كشور و همه ما بايد دنبال كنيم، به ما نشان مي دهد اين شعارها در واقع مطالبات ملت از ما مسئولان است. اگر نهضت عدالتخواهي مطرح مي شود، يا اگر نهضت نرم افزاري و توليد علم به عنوان يك جنبش عمومي مطرح مي شود يا اگر نهضت آزادانديشي مطرح مي شود، براي اين است كه همه مسئولان و همه آحاد ملت احساس كنند كه در اين جهت مسئوليت دارند. كشور به اين شعارها نياز دارد. البته مي دانيم كه بسياري از اين شعارها در سال هاي خود به طور كامل تحقق پيدا نكرده است؛ ليكن كارهاي زيادي هم صورت گرفته است. هر سال بايد با تجربه هاي سال هاي پيش، هم ملت و هم دولت راه خود را به سمت هدف هاي والاي اين ملت و اين كشور طي كنند و گام ها را محكم تر و استوارتر بردارند. (بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامي در صحن جامع رضوي1384/1/1 )
- آزاد فکری و تولید علم و امثال اینها، آرمان جوان است و برای اینکه به این آرمان برسد، به علم و فعالیت سیاسی منظم و صحیح و کسب تجربه و دانایی احتیاج دارد. جوان باید در خود دانایی را به‌وجود بیاورد. دانایی، فقط علم آموختن نیست؛ دانایی به اندیشمندی هم ارتباط پیدا می‌کند، باید روی مسائل فکر کرد. عزیزان من! روی مسائل فکر کنید تا به نتیجه برسید. نهضت آزادفکری‌ای که من پیشنهاد کردم در دانشگاه و حوزه راه بیفتد، برای همین است. تریبون‌های آزاد بگذارند و با هم بحث کنند، منتها نه متعصبانه و لجوجانه و تحریک شده به‌وسیله جریانات سیاسی و احزاب سیاسی که فقط به فکر آینده کوتاه‌مدت و مقاصد خودشان هستند و برای انتخابات و امثال آن از جوان‌ها استفاده می‌کنند؛ بلکه برای پخته شدن، ورزخوردن و ورزیده شدن و با هدف آماده‌شدن برای ادامه این راه طولانی و دشوار، اما بسیار خوش‌عاقبت. (در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاههای استان کرمان 19/2/84)
-امروز شعار جمهوري اسلامي، آزادفكري است؛ توسعه علم و معرفت است؛ توجه به حقوق انسانها و اختيارات انسان هاست؛ مهرباني و مهرورزي ميان افراد انسان است؛ اين ها شعار و پيام اسلام است، دنيا دنبال اين هاست. منطق امام بزرگوار ما، منطق عقل، منطق فكر، منطق عمل روش نبينانه، منطق انسانيت و هنجار انساني و اخلاق انساني و فضائل اخلاقي بود؛ دنيا دنبال اين است. مظهر بيداري اسلامي كساني نيستند كه با چهره عبوس و گرفته خود با همه دنيا – حتي با مومنين و مسلمين – مواجه مي شوند؛ عده اي تكفير مي كنند؛ عده اي را با قوم گرايي عده اي را با طايفه گرايي، عده اي را به بهانه هاي نادرست مورد تهاجم قرار مي دهند. (بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار مسئولان و كارگزاران نظام جمهوري اسلامي 29/3/1385)
- شیعه، عقلانی و با آزادفکری رشد کرده است؛ این را باید قدر دانست و دنبال کرد: آزاد فکری و عقلانیت شیعه، این دو عنصر در کنار هم، مایه افتخار ماست. تفکرات شیعه، عقلانی است. ما از اول تشیع در تعالیم ائمه(ع) به سوی عقل، منطق و استدلال سوق داده شدیم و همین‌طور هم باید عمل بکنیم؛ حتی در فقه. شما ببینید شاگردان برجسته امام‌صادق(ع) و امام باقر(ع) در مواردی با حضرت طوری حرف می‌زدند که حضرت با آنها استدلالی حرف می‌زدند. «یعرف هذا و اشباهه من کتاب‌الله عزّوجلّ: ما جعل علیکم فی الدّین من حرج»؛ یعنی به «زراره» یاد می‌داد که این‌طوری باید از کتاب خدا استفاده کنی؛ یعنی امام روش اجتهاد و استنباط از قرآن را به او یاد می‌دهد. ما از اول این طوری رشد کردیم؛ شیعه، عقلانی و با آزادفکری رشد کرده است؛ این را باید قدر دانست و دنبال کرد.( در دیدار روحانیون استان سمنان17/8/85)
- كرسي آزادانديشي و برنامه پنج ساله توسعه: پيش روي بودن دومين پنج سال از سند چشم انداز دوره‌اي بيست ساله كشور و ابلاغ بعضي از سياست‌هاي كلي اصولي مانند سياست‌هاي كلي اصلي 44 از يك طرف و بعضي تحولات جهاني از طرف ديگر اقتضا مي كند كه هر چه زودتر قانون برنامه‌اي پنج ساله پنجم كشور با جهت گيري دست يابي به اهداف مرحله‌اي متناسب با سند چشم انداز بيست ساله تهيه گردد. اينك سياست‌هاي كلي برنامه پنجم كه بايد مبناي تهيه و تدوين قانون برنامه‌اي پنج ساله پنجم توسعه‌اي جمهوري اسلامي ايران باشد، ابلاغ مي گردد. تحول در نظام آموزش عالي و پرورش در موارد زير:
9- تحول و ارتقاء علوم انساني با: تقويت جايگاه و منزلت اين علوم، جذب افراد مستعد و با انگيزه، اصلاح و بازنگري در متون و برنامه‌ها و روش‌هاي آموزشي، ارتقاي كمي و كيفي مراكز و فعاليت‌هاي پژوهشي و ترويج نظريه پردازي، نقد و آزاد انديشي. (ابلاغ سياست‌هاي كلي برنامه پنجم توسعه توسط رهبر معظم انقلاب 21/10/1387)
- جلوگیری از کشانده شدن ضایعات مسائل فکری و چالشبرانگیز به محیط های عمومی و اجتماعی: یکى دیگر از کارهايى که باید در زمینه مسائل گوناگون اجتماعى و سیاسى و علمى انجام بگیرد، میدان دادن به دانشجوست براى اظهارنظر. از اظهارنظر هیچ نباید بیمناک بود. این کرسىهاى آزاداندیشى که ما گفتیم، در دانشگاه ها باید تحقق پیدا کند و باید تشکیل بشود. اگر چنانچه بحث‌هاى مهم تخصصى در زمینه سیاسى، در زمینههاى اجتماعى، در زمینههاى گوناگون حتّى فکرى و مذهبى، در محیط‌هاى سالمى بین صاحبان توان و قدرتِ بحث مطرح بشود، مطمئناً ضایعاتى که از کشاندن این بحث ها به محیط هاى عمومى و اجتماعى ممکن است پیش بیاید، دیگر پیش نخواهدآمد. وقتى که با عامه مردم، افراد مواجه می‌شوند، همه نمی‌توانند خودشان را حفظ کنند. مواجهه با عامه مردم، انسان ها را دچار انحراف ها و انحطاط ها و لغزش‌هاى زیادى می‌کند که متأسفانه ما شاهد بودیم. خیلى از افرادى که شما مى‌بینید در مواجهه با عامهى مردم یک حرفى میزنند، یک چیزى میگویند، در اعماق دلشان اى بسا خیلى اعتقادى هم ندارند. به تعبیر بعضىها جوگیر می‌شوند؛ این خیلى چیز بدى است. اگر در محیط‌هاى خاص، محیط‌هاى آزاداندیشى و آزادفکرى، این مسائل مطرح بشود - مسائل تخصصى، مسائل فکرى، مسائل چالشبرانگیز- مطمئناً ضایعات کمتر پیش خواهد آمد. (دیدار با اساتید دانشگاه ها 8/6/1388)
- حق، آنجا خودش را نمایان خواهد کرد: چند نفر دانشجو بروند آنجا حرفشان را بزنند، حرف همدیگر را نقد کنند، با همدیگر مجادله کنند. حق، آنجا خودش را نمایان خواهد کرذ. حق اینجورى نمایان نمی شود که کسى یک انتقادى را پرتاب بکند. اینجورى که حق درست فهمیده نمی شود. ایجاد فضاى آشفته‌ى ذهنى با لفاظى‌ها هیچ کمکى به پیشرفت کشور نمیکند. (بیانات در جلسه با نخبگان سال 8/6/88)
- آزادى واقعى فکرها عامل پیشرفت کشور: شما تجربه این پدر پیرتان را در این زمینه داشته باشید. آنى که کمک می کند به پیشرفت کشور، آزادى واقعىِ فکرهاست؛ یعنى آزادانه فکر کردن، آزادانه مطرح کردن، از هو و جنجال نترسیدن، به تشویق و تحریض این و آن هم نگاه نکردن. یک وقت شما یک حرفى میزنید، ناگهان مى‌بینید همه ناظران سیاسى جهان که وجودشان انباشته از پلیدى و خباثت است، براى شما کف میزنند. به این تشویق نشوید. به قول رائج بین جوان ها، جوگیر نشوید. بحث درست بکنید، بحث منطقى بکنید. سخنى را بشنوید، سخنى را بگوئید؛ بعد بنشینید فکر کنید. این همان دستور قرآن است. «فبشّر عباد. الّذین یستمعون القول فیتّبعون احسنه». سخن را باید شنفت، بهترین را انتخاب کرد. والّا فضاى جنجال درست کردن، همین می شود که دیدید. جنجالِ قبل از انتخابات، بعد از انتخابات، انعکاسش می شود.
(بیانات در جلسه با نخبگان سال 8/6/88)
- آزاداندیشی خاصیت علمی بودن است و تحجر در میدان علم، اصولا معنا ندارد.(در دیدار جمعی از اساتید، فضلا و طلاب نخبه حوزه علمیه قم2/8/89)
- فكر كنيد، بگوئيد، بنويسيد و كرسى‌هاى آزادانديشى كه من صد بار تأكيد كردم، را راه بيندازيد: فكر شما و كارى كه كرديد و راه نوئى كه پيدا كرديد، پيشنهادى كه به نظرتان رسيده، تأثيرگذارى‌اش فقط اين نيست كه اين فوراً به دستگاه اجرائى منتقل بشود و فوراً يك ترجمه‌ى عملياتى بشود و اجرائى و عملياتى شود؛ نه، اين تنها تأثير نيست./ يكى از مهمترين تأثيرات همين فكر كردن ها اين است كه شما فضاسازى مي كنيد، گفتمان‌سازى مي كنيد. در نتيجه، در يك فضاى معتقد به يك مبناى فكرى يا عملى، رئيس جمهور هم همان جور فكر مي كند، وزير هم همان جور فكر مي كند، مديركل هم همان جور فكر مي كند، كاركنان هم همه همان جور فكر مي كنند؛ اين خوب است. و شما اين كار را انجام مي دهيد. فكر كنيد، بگوئيد، بنويسيد، در مجامعِ خودتان منعكس كنيد؛ آن كرسى‌هاى آزادانديشى را كه من صد بار - با كم و زيادش - تأكيد كردم، راه بيندازيد و اينها را هى آنجا بگوييد؛ اين مي شود يك فضا. وقتى يك فضاى گفتمانى به وجود آمد، همه در آن فضا فكر مي كنند، همه در آن فضا جهت گيرى پيدا مي كنند، همه در آن فضا كار مي كنند؛ اين همان چيزى است كه شما مي خواهيد. (بيانات در ديدار جمعي از نخبگان و برگزيدگان علمي13/7/90)
*برای مشاهده مجموعه بیانات مقام معظم رهبری پیرامون کرسی ها رجوع کنید به عملاً آن کارى که من گفته بودم، انجام نشده است؛ نه در حوزه، نه در دانشگاه!
اهمیت آزاد اندیشی در نگاه اساتید و مسئولین:
- از دانشگاه انتظار می رود که در زمینه های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی هم پیشگام باشد: دانشگاه آنطوری که در جمهوری اسلامی تعریف شده صرفا محل علم اندوزی و دانش آموزی نیست، بلکه علاوه بر آن از دانشگاه انتظار می رود که در زمینه های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی هم پیشگام باشد و چند کار را انجام دهد. دانشگاه جایی است که باید در آن تضارب آرا صورت گیرد، آزادانه صحبت شود و از نتایج این آزاداندیشی و تضارب آرا جامعه بهرمند شود. خیلی از مسائلی که باید فوایدش به جامعه برسد اساسش تخصصی است و شاید نشود این مسائل تخصص را در جامعه به شکل عمومی مطرح کرد. (دکتر خواجه سروری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) /اگر دانشجو بیاید فقط درسش را بخواند و بعد فارغ التحصیل شود خدمتی برای او نکرده ایم؛ زیرا این کار در تمام دنیا انجام می شود. ما اعتقاد داریم که دانشجوی ما قبل از مدرک تحصیلی باید به بلوغ سیاسی ،اجتماعی و... برسد و قدرت تجزیه و تحلیل مسائل ار داشته باشد و بتواند معادلات سیاسی ـ اجتماعی را حل کند و در این حوزه ها تاثیر گذار باشد.(حجت الاسلام محمد محمدیان، رئیس نهاد نکایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها)
- می توان گفت كه کرسی همان هدفی را دنبال می کند که دانشگاه دنبال می کند؛ یعنی تربیت کادری که اهل تحلیل و بیان باشد و منافع نظام و کشور را هیچ گاه فراموش نکند در کوتاه مدت هم باید فضایی ایجاد کرد که کسی که حرفی برای مطرح کردن دارد احساس نکند فضایی برای طرح آن وجود ندارد. (دکتر خواجه سروری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورخ 29 اسفند 88)
- ایجاد فضای صلح و ثبات زمینه ساز برتری تفکر دینی در رقابت با سایر تفکرها: علت تاکید رهبری بر ایجاد کرسی ها آزاد اندیشی را شاید بتوان اینگونه خلاصه کرد که اگر فضای جهان، فضای صلح و ثبات باشد، تفکر دینی به مفهومی عام و تفکر اسلام گرا به معنای خاص در مقام تعامل و رقابت با تفکر های رقیب شامل تفکر سکولار که در دل خودش تقکر لیبرال، تفکر سوسیال و تفکر ها ی دیگری که وجود دارد،می تواند بتدریج دست بالا را داشته باشد. (دکتر محمد باقر خرمشاد، معاون فرهنگی وزارت علوم در دولت نهم و معاون آموزش و پرورش وزارت امور خارجه در دولت دهم)
- کرسی ها در دراز مدت می تواند فضا را منطقی کند و اگر فضا منطقی شود دیگر جو زدگی و در واقع جوسازی جایی را نخواهد داشت.(دکتر محمد باقر خرمشاد معاون وزرات علوم در دولت نهم و معاون آموزش و پرورش وزرات امور خارجه در دولت نهم)
- جلوگیری از مخدوش شدن مبانی فکری: دشمنان ما می خواهند مبانی فکری ما مخدوش بشود می خواهند ارزش های ما بی ارزش شود، هنجار های جامعه تغییر کنند اینجاست که کرسی های آزاد اندیشی به کار می آید./کرسی آزاد اندیشی برای ایجاد زمینه بهتر برای توسعه فرهنگ گفت وگو، تعامل و تضارب افکار و رواج درست ارائه نظر و نقد پیرامون آن در جامعه بویژه در مجامع علمی می باشد. (دکتر علیرضا زاکانی، عضو کمیسیون علوم و تحقیقات مجلس شورای اسلامی و رئیس اسبق سازمان بسیج دانشجویی)
- تاکید رهبری روی این موضوع به این دلیل است که افراد با وجود این کرسی ها هم به بلوغ فکری میرسند و هم فرهنگ گفت وگو پیدا می کنند؛ لذا رفتارهای غیر علمی و غیر اخلاقی دیگر کنار گذاشته می شود./ اصل برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی حتی اگر شما دنبال هدف دیگری هم نباشید خودش اصالت دارد. برای اینکه اگر نشست هایی برگزار نشود و موافقین و مخالفین پیرامون موضوعات مختلف به بحث و گفت و گو نپردازند، اینها بصورت عقده‌ای در دل و ذهنشان می‌ماند و نتیجه اش یکسری آثار و پیامدهای غیر اخلاقی و غیر علمی است.(حجت السلام دکتر عبدالحسین خسروپناه، رئیس موسسه حکمت و فلسفه(
- مبارزه علمی برای جوانان، زنده کردن روح جستجو و کشف واقعیت هاست: حضرت امام در پیام قطعنامه و یا پیام هایی که بعد از آن دادند در سال67، تاکید زیادی به بحث آزاد اندیشی و احیای تولید علم داشتند؛ مثلا در پیام قطعنامه میگویند که مبارزه علمی برای جوانان زنده کردن روح جستجو و کشف واقعیت هاست. (دکتر محمد صادق کوشکی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیر تهران)
- تمدن سازی: تاکید رهبری برای این است که ملتی که می خواهد به تمدن سازی برسد، یعنی بتواند نیازهای خود را با استفاده از توانمندی هایش برطرف سازد قاعدتا باید مهمترین ابزارش برای این کار قدرت فکریش باشد. (دکتر محمد صادق کوشکی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیر تهران)
- فضا ترویجی نشود و یک عده نیایند افکارشان را در دانشگاه ترویج دهند: بزرگترین آفت این کرسی ها تبدیل شدن فضا به فضای ترویجی است. تاکید رهبری هم به همین خاطر است که فضا ترویجی نشود و یک عده نیایند افکارشان را در دانشگاه ترویج دهند./ لذا کارکرد اول کرسی ها مصون سازی است؛ در برابر حجم عظیمی از نحله های فکری و مکاتب و اندیشه های مختلفی که در حال ورود به دانشگاه هستند، لازم است که روش و الگویی برای تعامل با آنها شکل گیرد و هر چه این الگو سالم تر و بی غرض تر باشد بهره ی آن بیشتر است و کارکرد دوم و مهم تر آن این است که به رشد مبانی فکری دانشجویان کمک می کند. (حجت الاسلام سید فرید حاج سید جوادی،پژوهشگر شوراي حوزوي شوراي عالي انقلاب فرهنگي)
- عبور از عامی بودن:علت تاکید مقام رهبری برای این است که این طلاقی افکار زمینه ای شود که ما از عامی بودن در همه امور حداقل یک پله بالاتر برویم. (حجت الاسلام دکتر رضا حاجی ابراهیم، عضو هيئت علمي گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتي اميركبير و رئيس گروه معارف دانشگاه صنعتي اميركبير)کرسی‌های آزاد فکری باید این عوام بودن دانشگاه ها را برطرف کند؛ ما باید توسط این کرسی ها عوام بودن را در این بچه ها از بین ببریم تا اثر آگاهی به آنها منتقل شود/کرسی های آزاد اندیشی باید جلوی اشتباهات تئوریکی را که بیشتر بچه های فنی دارند را بگیرد و برایشان فرصت اندیشیدن فراهم کند.(دکتر وحید یامین پور، مجري- كارشناس برنامه هاي تلويزيون)
- رهبری می خواهند از سنت علمی صدها ساله ما در برابر بدعت گذاری شبه علمی غرب زده ها دفاع کنند. (وحید جلیلی، سردبیر نشريه راه)
- کرسی، راهبرد رسیدن آزادی به هدف اصیل خود:رهبری می خواهند جایگاه های خاصی را در جامعه تعبیه کنند که آزادی به هدف اصیل خود برسد و به اهداف مخرب نرسد./ رهبری قصد دارند تا آزادی را مدیریت کنند وتنظیم،تا این ارزش با ارزش های دیگر سازگار شود. (امیرحسین ترکشدوز، سردبیر سایت احیا)
- کرسی های آزادفکری یک ضرورت است مثل اینکه شما ضرورت سواد آموزی برای کشور دارید: الان کرسی های آزاداندیشی ما در اختیار لیبرال هاست. باید کرسی های آزادفکری را برای بیان نظرات متفکرین مسلمان برگزار کرد. الان انقلابیون ما در دانشگاه ها کرسی ندارند. الان واقعا جامعه شناسانی که معتقد به جامعه شناسی دینی باشند به ندرت پیدا می شوند./تمام دانشجویان علوم انسانی به این موضوع صحه می گذارند که کسی که تفکر اسلامی و انقلابی داشته باشد در مضیقه است نه کسی که تفکر لیبرال دارد./ رهبری می خواهند تا فضای دانشجویی به درستی مدیریت شود از طریق علم و آگاهی./ کرسی های آزادفکری یک ضرورت است مثل اینکه شما ضرورت سواد آموزی برای کشوردارید که کسی از بی سواد مردم سوءاستفاده نکند به همین دلیل ما هم ضرورت تبیین در دانشگاههای فنی را داریم/اگر مجالی برای نقد سکولاریسم و لیبرالیسم و..در کشور فراهم شود بی مغزی و باطل بودن این اندیشه ها به راحتی برای دانشجویان آشکار می شود.)دکتر وحید یامین پور مجري- كارشناس برنامه هاي تلويزيون)
- دلیل تاکید رهبری بر روی کرسی ها به دلیل جلوگیری از ایجاد جهل و ناآ گاهی در جامعه و سوء استفاده جریان باطل از نااگاهی مردم است.(دکتر وحید یامین پور، مجري- كارشناس برنامه هاي تلويزيون(
اهمیت آزاد اندیشی در نگاه دانشجویان:
- کرسی آزاداندیشی یعنی ساختن یک خانه ی مستقل فکری برای هر دانشجو :راه انداری هر سه سطح به نوعی به جریان تولید فکر و در نتیجه علم و فرهنگ کمک خواهد کرد؛ یعنی حتی در کرسی های آزاد فکری –که لزوما تخصصی نیست- همین که دانشجو ملزم می شود در فضایی عقلانی برای ادعاهای خود استدلال بیاورد تولید فکر صورت می گیرد و دیگر سخت اتفاق می افتد که دانشحویی بدون اینکه پشتوانه های یک تفکر را بشناسد به پیروی ناخودآگاه یا طرفداری از آن برخیزد و این یعنی ساختن یک خانه ی مستقل فکری برای هر دانشجو.
به فرموده استاد مرتضی مطهری تنها راه دفاع از دین و اعتقاد مبتنی بر معرفت ناب وحیانی، آزادی دادن به افکار مخالف و مواجهه صحیح با آنهاست. حقیقت این است که تشکیل کرسی های آزاد اندیشی و نظریه پردازی برای تحقق چشم انداز های عظیم فرهنگی و علمی امروز نیاز است.( دانشجو حامد بخشی/ اما اینجا دانشگاه است…….. )
- جامعه اسلامی می بایستی امر به معروف، ناهی منکر، قائم به قسط باشد که آزادی شرط لازمه همه آنهاست.(دانشجو محمد رضا پورفرد/مرز آزادی کجاست؟ )
- آزادی در تفکر اسلامی ریشه توحیدی دارد: در واقع به جز بحث تاریخی ، آزادی در تفکر اسلامی ریشه توحیدی دارد و توجه به نسبتی که با تکامل بشری دارد قابل سلب با قرارداد اجتماعی نیست. (دانشجو محمد رضا پورفرد/مرز آزادی کجاست؟ )
- آثار مثبت کرسی های آزاد فکری:الف) شکستن سلطه ی رسانه ها :به دلیل پایین بودن سطح مطالعه و گسترش استفاده از ماهواره و اینترنت تاثیر گذاری این رسانه ها بسیار زیاد است.ب) شکسته شدن سلطه تفکرات غربی: کشورهای مستکبر و استعمارگر همواره سعی دارند روحیه ی اعتماد به نفس و خودباوری را از کشورهای در حال توسعه بگیرند. ج) اسلامی و بومی شدن علوم دانشگاهی. د) جلوگیری از مظلوم نمایی و القای فضای خفقان در دانشگاه ها: یکی از حربه های ضد انقلاب مظلوم نمایی است. ه) توفیقی اجباری برای طرفداران جریان های فکری: جریان های فکری با هدف دفاع از اعتقادات و تفکرات خود به مطالعه ی و بررسی عقاید خود پرداخته و با آنها آشنا می شوند.( دانشجو علی جهانشاهی/ گوشه ای از فواید و آثار کرسی‌های آزاد اندیشی )
- کرسی ها عقلانی شدن فضای دانشگاه، رشد نیروهای خودی، نقد نظام آموزشی و درسی موجود و تحرک علمی در دانشگاه ها برای تولید علم را فراهم می کند. (محمد ترک یلماز /از برگزاری این جلسات توسط ما وحشت دارند!)
ارسال نظرات