چگونه از کودکان دربرابر اخبار مخرب محافظت کنیم؟/ کودکان بازنده مسابقه چه کسی، چه مقدار بدبخت‌تر شده!

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو_فاطمه قدیری؛ حدود سه یا چهار سال پیش بود که چالشی به نام «چالش مومو» به طور ناگهانی در جهان سر و صدا کرد و باعث ترس و اضطراب شدید کودکان و نوجوانانی که در شبکه‌های اجتماعی فعال بودند شد. این ترس به قدری عمیق و فراگیر بود که مشاوران تعدادی از مدارس در آمریکای شمالی، اروپای غربی و هند از والدین درخواست کردند تا ارتباط فرزندانشان را با شبکه‌های اجتماعی و اخبار محدود کرده و در صورت ادامه ترس و حساسیت‌ها جلسات مشاوره و روان درمانی را شروع کنند.

در طول تاریخ زمین از این دست اخبار و اتفاقات که باعث ترس و اضطراب کودکان شده کم نیست و «چالش مومو» یکی از ساده‌ترین و کم اهمیت‌ترین اتفاقات در این خروار حوادث است. ولی باید دید هنگام پخش اخبار سمی و همه گیری ترس از اتفاقات ناگوار، وظیفه ما در مقابل فرزندان خودمان و دیگران چیست؟ چراکه حتی اگر بتوانیم کودکان را از کانال‌های خبری ۲۴ ساعته، به روزرسانی‌های رسانه‌های اجتماعی، اعلان‌های تلفن همراه دور نگه داریم، اخبار ناراحت کننده جهان راه خود را به زندگی فرزندمان باز میکنند.

پوشش رسانه‌ای اخبار منفی

برخی رسانه‌ها به انتشار اخبار به چشم یک نوع رقابت نگاه میکنند. رقابتی برای بردن در مسابقات فرضی از رسانه‌های دیگر و یا برنده شدن در مسابقه «چه کسی، چه مقدار بدبخت‌تر شده» برای بد جلوه دادن حزب و یا حکومتی مخالف آن هستند. تمام این‌ها به درحالی اتفاق می‌افتد که نگارنده اخبار به هیچ وجه به چهره‌های وحشت زده و قلب‌های ترسیده در آن سوی مانیتور توجهی ندارند.


این روز‌ها پوشش خبری به شدت به سمت منفی متمایل شده و با شدت بسیار زیادی به بلایا و خشونت اختصاص داده شده تا داستان‌های اطمینان بخش و نشاط آور. پوشش بی وقفه و هیجان انگیز رویداد‌های آسیب زا میتواند فرزندان ما را در معرض طیف گسترد‌های از اخبار ناراحت کننده قرار دهد:
- بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان، خشکسالی و آتش سوزی
- بلایای انسان ساز مانند جنگ، تخریب محیط زیست، حملات تروریستی، تیراندازی دسته جمعی، ازدحام جمعیت و ...
- جنایات خشونت آمیز مانند تجاوز جنسی، قتل، استثمار یا سوء استفاده
- مشکلاتی مانند فقر، خودکشی، تبعیض بر اساس نژاد، جنسیت، طبقه یا مذهب
- تصادفات، جرایم کوچک، نقض حقوق حیوانات

اما بدتر از تمام این گزینه ها، القای این موضوع که این اتفاقات به زودی برای شما نیز رخ خواهد داد است.

ممکن است یک رویداد شدید در آن سوی جهان رخ دهد، اما پوشش رسانه‌ها آن را مستقیماً به خانه‌های ما می‌آورد. یک کودک میتواند این تصور را داشته باشد که یک رویداد بین المللی در نزدیکی او اتفاق می‌افتد (مانند زلزله ترکیه). آن‌ها ممکن است پر از اضطراب شوند و بپرسند "چرا این اتفاق می‌افتد؟ چگونه میتوان آن را متوقف کرد؟ "

اگر بخواهیم یک مثال برای این موضوع بیاوریم، داستان یک معلم مهد کودک اهل بَنگَلور (هند) و دخترانش در مواجهه با سوختن جنگل‌های آمازون مناسب است.

رادیکا آناند اخبار سوختن جنگل‌های آمازون را از تلویزیون تماشا میکرد و دو دخترش (در سنین مهدکودک و نوجوانی) با او نشسته بودند. رادیکا که یک معلم مهدکودک است، مشاهده کرد که فرزندانش تا چه حد به همان رویداد واکنش متفاوتی نشان دادند. فرزند بزرگتر از رویکرد نافرجام دولت خشمگین شد، در حالی که فرزند کوچکتر نگران بود که ما نتوانیم نفس بکشیم. از آنجایی که خبر در مورد یک فاجعه زیست محیطی بود، رادیکا از فرصت استفاده کرد و با فرزندانش درباره پایداری و حفاظت از محیط زیست صحبت کرد.

"دختر کوچکتر من در مدرسه درباره بخش‌هایی از بدن آموخته بود. او اهمیت درخت‌ها و در نتیجه جنگل‌های بارانی آمازون را به عنوان "ریه هایی" که هوای تنفسی ما را تمیز میکنند درک کرده بود. برای او، مهمترین جنبه خبر این بود که چه کار کنیم که فرآیند نفس کشیدن ما بهتر شود؛ و من به او گفتم که باید قطع درختان را متوقف کنیم، درختان بیشتری بکاریم، زباله کمتری تولید کنیم و با احتیاط از منابعی مانند آب، برق و گاز استفاده کنیم. "

برای دختر بزرگ رادیکا، جنگل‌های آمازون در حال سوختن دلیلی بر فساد و بی علاقگی دولت به محیط زیست بود. او این عصبانیت و ناامیدی را احساس میکرد و میخواست دولت‌ها را سرزنش کند. "از نظر اطلاعات نمیتوانستم چیز زیادی به او بدهم، زیرا او به تنهایی مطالب زیادی خوانده بود. در عوض، آنچه ما داشتیم، بحث در مورد مقصر بودن و پاسخگویی دولت بود. رویکرد گفتمانی به نوجوان این امکان را میداد که احساسات خود را بیان کند و سپس گفتگوی آرام و منطقی داشته باشد. "

حتما باید در نظر داشته باشیم در حالی که برخی از اخبار میتوانند فرصت آموزشی تلقی شوند، برخی دیگر مانند جرایم خشونت آمیز و آسیب‌های اجتماعی میتوانند عمیقاً ناراحت کننده و چالش برانگیز باشند.

ردیابی منبع خبر

بچه‌ها می‌توانند فعالانه به دنبال اطلاعات در مورد یک خبر باشند، یا ممکن است تصادفاً به یک داستان ناراحت کننده برخورد کنند. دانستن اینکه کودکان چگونه متوجه یک خبر می‌شوند می‌تواند به ما در سنجش ماهیت و میزان پوشش خبری و قرار گرفتن در معرض آن کمک کند. بیشتر کودکان با اخبار تلویزیون یا اینترنت مواجه میشوند. وسایلی مانند لپتاپ، تبلت و گوشی‌های هوشمند اخباری را به گوش ما رساندهاند. رسانه‌های سنتی مانند روزنامه‌ها و رادیو همچنان به ارائه اخبار ادامه میدهند. کودکان همچنین میتوانند در مورد اخبار از بستگان، دوستان، همسالان یا حتی معلمان بشنوند.

ما میتوانیم با محدود کردن مشاهده اخبار توسط کودکان را کنترل کنیم، اما همین کار باعث سوق دادن نوجوانان به جستجوی اخبار در خفا میشود. آن‌ها میتوانند بدون واسطه، راهنمایی یا توضیح فعال والدین، محتوای اخبار ناراحت کننده را تماشا کنند. از همین رو والدین باید تا حد امکان بر قرار گرفتن فرزندشان در معرض پوشش خبری نظارت داشته باشند و فعالانه میانجی گری کنند.

تاثیر اخبار منفی جهان

هنگامی که بزرگسالان میتوانند از سیل پوشش اخبار منفی احساس ناامنی، سرخوردگی و حساسیت زدایی کنند، وضعیت اسفبار کودکانی را تصور کنید که به اندازه کافی برای درک عمق و زمینه رویداد‌ها بالغ نیستند. یک مطالعه آمریکایی در سال ۲۰۱۶ با عنوان "سلامت روانی و عاطفی کودکان در معرض تهدیدات و اقدامات تروریستی رسانه‌های خبری: اثرات تجمعی و فراگیر" استدلال کرد که حتی قرار گرفتن غیرمستقیم در معرض خشونت شدید و تروریسم از طریق رسانه‌ها می‌تواند بر سلامت روانی و عاطفی تأثیر منفی بگذارد.

کودکان در هر سنی می‌توانند تحت تأثیر اخبار ناآرام ملی و بین المللی قرار گیرند. واکنش‌های آن‌ها میتواند از ترس و اضطراب گرفته تا عصبانیت و گناه متغیر باشد. مطالعه‌هایی که به طور مشترک توسط بیمارستان عمومی ماساچوست و دانشکده پزشکی هاروارد انجام شد، چگونگی تأثیر پوشش رسان‌های گسترده حملات ۱۱ سپتامبر بر کودکان را بررسی کرد. نتیجه گیری شد که قرار گرفتن غیرمستقیم در معرض رویداد‌های غم انگیز از طریق تماشای رسانه برای ایجاد علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در کودکان کافی است. هر چه میزان تماشا بیشتر باشد، خطر PTSD بیشتر است.

مطالعه آمریکایی در سال ۲۰۱۶ اشاره کرد که مشاهده مداوم تصاویر تهدید آمیز و اعمال خشونت آمیز می‌تواند منجر به افزایش سطح استرس در یک دوره زمانی طولانی شود. این می‌تواند به طور قابل توجهی سلامت شناختی، فیزیکی و عاطفی کودک را مختل کند. طبق گفته آکادمی روانپزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا، قرار گرفتن مداوم و مزمن در معرض اخبار خشونت آمیز میتواند منجر به ترس و حساسیت زدایی شود. همچنین میتواند باعث رفتار پرخاشگرانه و خشونت آمیز در برخی از کودکان شود.

کمک به کودکان برای مقابله با اخبار

یکی از روانشناسان میگوید: "غریزه والدین این است که فرزندان خود را در برابر هر خبری که برای آن‌ها مضر میدانند محافظت کنند؛ و این قضاوت تا حد زیادی ذهنی است. "

ما می‌توانیم فرزندان خود را از اخبار دور نگه داریم، اما نمیتوانیم اخبار را از فرزندان خود دور نگه داریم. با این حال می‌توانیم آن‌ها راهنمایی کنیم که چگونه اخبار را پردازش کنند و برداشت کنند. در اینجا برخی از کار‌هایی که می‌توانیم در هر شرایطی انجام دهیم وجود دارد:
• در مورد اخبار به طور کامل تحقیق کنید تا دانش شما به روز باشد و تصور واضحی از احساس خود نسبت به یک رویداد داشته باشید.
• احساسات کودک را نادیده نگیرید. به آن‌ها اطمینان دهید که آنچه احساس میکنند طبیعی است. قبل از شروع گفتگو در مورد اخبار، آن‌ها را راحت و آرام کنید.
• آرام و منطقی بمانید و در عین حال به کودکان کمک کنید تا یک موضوع جدی را هدایت کنند. از بحث پرشور در حضور آن‌ها اجتناب کنید. کودکان نشانه‌های خود را از ما میگیرند. پس الگوی رفتاری آرامش، اطمینان، منطقی به اخبار داشته باشیم.
• توضیح دهید که چگونه برخی پوشش‌های خبری تمایل دارند بر جنبه‌های هیجان انگیز و نمایش تکراری تصاویر تکان دهنده تمرکز کند. رویداد‌ها به طور کامل نشان داده نمی‌شوند و همه انواع رویداد‌ها پوشش داده نمی‌شوند.
• نکات مثبت را بیابید، درباره قهرمانان در یک موقعیت، روحیه قوی مردم، اتحاد در برابر ناملایمات و مهربانی با غریبه‌ها صحبت کنید. آن‌ها را وادار کنید در مورد آنچه که میتوانند انجام دهند و چگونه میتوانند کمک کنند فکر کنند.

محافظت از کودکان پیش دبستانی (۳ تا ۵ سال)

در مورد کودکان پیش دبستانی، همه چیز به این بستگی دارد که چگونه چیزی بر آن‌ها و خانواده آن‌ها تأثیر میگذارد. علاوه بر این، کودکان پیش دبستانی آنچه را که می‌شنوند به معنای واقعی کلمه، دقیقاً همانطور که به نظر می‌رسد، می‌گیرند. آن‌ها علیت، زمینه یا ایده‌های انتزاعی را درک نمیکنند. اما آن‌ها در استشمام خلق و خو و درک وضعیت روحی والدین خود عالی هستند. نمود واضح این موضوع در شلوغی‌های اخیر کشور بود. ده‌ها ویدیو از کودکان زیر پنج سال در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نسبت به وقوع دعوا، آتش سوزی، جنگ و حتی مرگ و میر والدینشان ابراز ترس و نگرانی میکردند. در حالی که وقایع نه گستردگی داشت و نه در ساعات متعارف تردد کودکان در خیابان اتفاق می‌افتاد. این نشان دهنده عدم کنترل هیجانات و احساسات والدین در نزدیکی کودکان و قرار گرفتن آن‌ها در معرض اخبار مخرب است.

کودکان پیش دبستانی میتوانند طیف وسیعی از احساسات را در یک دقیقه تجربه کنند. ساختار شناختی آن‌ها هنوز در حال توسعه است. آن‌ها اطلاعات را بسیار متفاوت از بزرگسالان پردازش میکنند. آن‌ها در مشاهده عالی هستند، اما هنوز بیان را یاد نگرفته اند. هنگامی که آن‌ها بدون رضایت یا برخلاف میل خود در معرض محتوای خشونت آمیز قرار میگیرند، ممکن است آسیب‌های دوران کودکی را تجربه کنند.


هنگامی که کودکان پیش دبستانی مضطرب هستند، مهم است که آن‌ها را احساس امنیت و دوست داشتن کنند. کاری که می‌توانید انجام دهید تا مطمئن شوید کودک پیش دبستانی شما از محتوای خبری نترسد یا ناراحت نشود:
• اخبار را دور نگه دارید: مراقب چیز‌هایی که جلوی کودک پیش دبستانی تماشا میکنید، به آن گوش می‌دهید یا می‌خوانید باشید. آن‌ها تخیل روشنی دارند و میتوانند به راحتی بترسند. برای مشاهده، مطالعه و بحث خود بعد از خواب آن‌ها برنامه ریزی کنید. چیزی را مطرح نکنید مگر اینکه قبلاً در مورد آن چیزی شنیده باشند.
• به آن‌ها اطمینان دهید که خانواده شما در امان است: به آن‌ها توضیح دهید که شما آنجا هستید تا از آن‌ها مراقبت کنید، خانه شما امن است، هیچ اتفاقی برای آن‌ها نخواهد افتاد، و افرادی (نیرو‌های انتظامی / اورژانس) هستند که وضعیت را کنترل میکنند. این برای بلایای طبیعی مانند طوفان یا سیل به خوبی کار میکند.
• تا سطح چشم آن‌ها پایین بیایید، از لحن آرام بخش استفاده کنید و پیام را به صورت شفاهی و غیرکلامی تقویت کنید. در آغوش گرفتن و انجام یک فعالیت شاد با هم میتواند به کودک شما کمک کند تا آرام شود و احساس امنیت کند.
• توضیح را ساده و سرراست نگه دارید: کمی وقت بگذارید و درباره رویداد خبری فکر کنید و آن را با کلمات و عبارات ساد‌های که کودک میشناسد در یک داستان یک خطی خلاصه کنید. احساسات را با استفاده از عبارات اساسی مانند «غمگین»، «آسیب دیده»، «دیوانه»، «بد»، «شاد»، «ترس» و ... توصیف کنید.
• به آن‌ها اجازه دهید احساسات خود را بیان کنند: برای بررسی درک آن‌ها از موضوع سؤال بپرسید. سعی کنید بینشی به دست آورید که نگرانی/ترس اصلی آن‌ها چیست. احساسات آن‌ها را تأیید کنید و بگویید طبیعی است که چنین احساسی داشته باشید و خودتان نیز چنین احساساتی داشته اید.

محافظت از کودکان دبستانی (۶ تا ۱۲ سال)

دانش آموزان دبستانی می‌توانند بخوانند و بنویسند، که به طور چشمگیری شانس آن‌ها را برای تماس با محتوای نامناسب سن افزایش می‌دهد. کوچکتر‌ها در تشخیص واقعیت جدا از خیال یا تظاهر مشکل دارند. بچه‌های بزرگتر که در آستانه بلوغ هستند، احتمالاً به طور مستقل محتوای بزرگسالان را کشف می‌کنند. همه دانش آموزان دوره راهنمایی زمانی میتوانند سؤالات کاوشگری بپرسند و موضوعات پیچیده را هنگامی که به طور مناسب با شرایط سنی توضیح داده باشند درک کنند.

در حین بحث در مورد رویداد‌های خبری دشوار با دانش آموزان راهنمایی، والدین این فرصت را دارند که اساس تفکر انتقادی را پایه ریزی کنند و مبانی امتیازات، تعصب و تبعیض بر اساس نژاد، مذهب و طبقه را توضیح دهند. در اینجا مواردی وجود دارد که والدین میتوانند برای کمک به دانش آموزان راهنمایی در پردازش محتوای اخبار نگران کننده انجام دهند:
• سوال بپرسید و فعالانه گوش دهید: چه چیزی شنیده اید؟ احساس شما در این باره چیست؟ مایلید چه چیزی را بدانید؟ از این سؤالات میتوان برای تعیین اینکه کودک به چه چیزی فکر میکند، اطلاعات خود را از کجا به دست آورده است، مهمترین نگرانی او چیست و چگونه شکاف‌های دانش و تفکر خود را پر میکند، استفاده شود.
• برای گفتگو در دسترس باشید: کودکان باید احساس کنند که میتوانند برای صحبت در مورد هر چیزی به شما نزدیک شوند، حتی موضوعاتی که به طور مشکوک یا شرم آور با آن‌ها برخورد کرده اند. مهم است که تابو‌ها را بشکنید و به بچه‌ها بفهمانید که صحبت کردن در مورد برخی از موضوعات حتی برای بزرگسالان دشوار است، اما شما حاضرید بنشینید و چنین مسائلی را با آن‌ها حل کنید. کودکان در حالی که فقط کنجکاو بودند می‌توانستند با محتوای تهدیدآمیز روبرو شوند. در چنین مواردی می‌توانیم آن‌ها را به منابع اطلاعاتی عینی تر، حساس‌تر و معتبرتر هدایت کنیم.
• زمینه را ارائه دهید، محتوا را فیلتر کنید: کودکان در این گروه سنی به احتمال وقوع چیزی که در اخبار می‌بینند فکر می‌کنند. مهم است که از طریق اطلاعات زمینه‌ای مانند مکان (نزدیک یا دور) یک رویداد، افرادی که مستقیماً درگیر هستند و هر شرایط اجتماعی، روانی یا اقتصادی خاص رویداد، به آن‌ها اطمینان داده شود وقوع اتفاق بعید است. همچنین بررسی این نکته که کودکان اخبار خود را از کجا دریافت می‌کنند مهم است. اگر از گروه همسالان آن‌ها باشد، ممکن است مجبور شویم افسانه‌ها را از بین ببریم و شایعات را با برخی حقایق درست کنیم. اگر از اینترنت باشد، ممکن است مجبور شویم گشت و گذار فرزندمان را زیر نظر داشته باشیم و دسترسی به برخی از وب سایت‌ها را محدود کنیم.
• تفکر انتقادی را تشویق کنید: برای اینکه فرزندتان درباره موضوعی عمیق‌تر فکر کند، سؤالات باز بپرسید. همچنین می‌توان از آن‌ها خواست که در مورد چگونگی درک بخش‌های مختلف جامعه از یک خبر یکسان فکر کنند.

محافظت از نوجوانان (۱۳ تا ۱۸ سال)

نوجوانان فعالانه و مستقل به دنبال محتوای خبری هستند. آن‌ها درک نسبتا خوبی از زمینه دارند. آن‌ها می‌توانند ایده‌های انتزاعی را درک کنند. آن‌ها می‌توانند نظرات قوی داشته باشند و قاطعانه واکنش نشان دهند، از جمله بیان خود در فضای مجازی. از آنجایی که تعامل خبری نوجوان دو طرفه است، گفتگوی والدین و نوجوان نیز باید یکسان باشد.

یک بحث آزاد داشته باشید: کودکان را تشویق کنید تا افکار خود را بدون هیچ ترس یا ممانعتی بیان کنند. به آن‌ها نشان دهید که مایلید به دیدگاه آن‌ها گوش دهید حتی اگر با آن موافق نباشید. به آن‌ها بیاموزید که نظر خود را مؤدبانه بیان کنند و مناظره‌های آگاهانه داشته باشند.

نظام ارزشی در حال رشد آن‌ها را هدایت کنید: نوجوانان در حال رشد هویت، دیدگاه‌های سیاسی و احساس عدالت و اخلاق خود هستند. اخبار به ما این فرصت را می‌دهد که با آن‌ها در مورد درست و نادرست، امتیازات و تبعیض، نابرابری در جامعه و ... صحبت کنیم. ما میتوانیم ارزش‌های خود را بدون تحمیل با آن‌ها در میان بگذاریم.

تفکر انتقادی را ترویج دهید: سوالاتی را با پایان باز بپرسید که آن‌ها را وادار میکند در مورد جنبه‌های مختلف رویداد‌ها و مسائل فکر کنند. نحوه جمع آوری و تفسیر اطلاعات را به آن‌ها نشان دهید. آن‌ها را تحت فشار قرار دهید تا منابع خبری خود را بررسی کنند. آن‌ها را تشویق کنید تا از دیدگاه خود دفاع کنند. به آن‌ها انگیزه دهید تا هر چیزی را که می‌بینند یا می‌شنوند زیر سوال ببرند. آن‌ها را با برخی از بحث‌های مربوط به روزنامه نگاری-احساس گرایی، حریم خصوصی، سوگیری در گزارش (نژاد، سیاسی، جنسیت، طبقه)، رقابت و سود، تعادل و عینیت، اخبار جعلی و پولی، اخبار سفارشی شده در رسانه‌های اجتماعی و ... آشنا کنید.

تشویق به حل مسئله کنید: از آن‌ها بپرسید که در یک موقعیت معین چه کاری انجام میدهند. پروتکل‌های واکنش اضطراری، تکنیک‌های دفاع شخصی، و شناسایی و اجتناب از موقعیت‌های خطرناک را بررسی کنید. راه‌هایی را به آن‌ها نشان دهید که از طریق آن‌ها میتوانند فعالانه در یک موضوع شرکت کنند و بخشی از راه حل باشند. این می‌تواند از طریق داوطلب شدن یا با پیوستن به راهپیمایی، اهدای چیزها، امضای طومار، ایجاد تغییر در سبک زندگی و ... باشد.

اخبار برای مصرف بزرگسالان ساخته شده است. پلتفرم‌های خبررسان در نحوه تجربه کودکان از اخبار نقشی ندارند؛ و به عنوان مهمترین بزرگسالان در زندگی فرزندانمان، وظیفه ماست که اطمینان حاصل کنیم که آن‌ها مهارت‌های عاطفی و انتقادی مورد نیاز برای پردازش اخبار را کسب میکنند، به ویژه وقتی صحبت از رویداد‌های تهدیدکننده، تفرقه انگیز یا ناراحت کننده باشد. در دنیای متصل امروزی، غیرممکن است که فرزندانمان را از اخبار جهان دور کنیم. با مسلح کردن آن‌ها به دانش، حساسیت و صداقت، میتوانیم به آن‌ها کمک کنیم تا افرادی قوی، مستقل و دلسوز شوند.