اس ۳۰۰ یا اس ۴۰۰؛ کدام سامانه به ایران رسید؟

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو،‌ خواب زمستانی حالت عدم فعالیت متابولیکی در جانوران و کندی درازمدت آن‌ها در زمستان است. در این حالت درجه حرارت بدن پایین آمده و تنفس آهسته‌تر می‌شود. دلیل این حالت در جانوران، زنده ماندن در زمستان، بقاء در زمان کمبود غذا و بهره‌برداری از بافت چربی است. فصل زمستان به طور معمول برای جانورانی که در این فصل می‌خواهند به وسیله دوره‌های منقطع خواب زمستانی مشخص می‌شوند که توسط خصوصیات فردی درجه حرارت بدن به میزان عادی قابل برگشت است.

شاید در نگاه اول واژه ای چون متابولیک ربطی به تیتر و لید انتخابی نداشته باشد! لکن در ابتدای امر، پرداختن به موضوع خرس‌ها چندان هم خالی از لطف نیست. خرس‌هایی که 9 سال پیش از آب گل آلود ماهی گرفتند و با همان غذای چرب و چیلی مدت مدیدی را در خواب زمستانی  سپری نمودند. در ادامه این تجربه خواب بلند، برای آن‌ها به مثابه خواب سگ مردان آنجلس تفسیر نشد تا جایی که خرس‌های قصه ما به خوبی دانستند  که ثمره  این خواب طولانی، چیزی جز پایین آمدن میزان تنفس، پایین آمدن دمای بدن و از دست دادن ذخایر چربی نیست. از این رو با آمدن بهار 95، بیئرها (خرس‌ها)  ترجیح دادند تا از خواب زمستانی برخیزند. به نحوی که اولین نتیجه این برخاستن نیر خود را در تاریخ 29 فرودین ماه سال 95 و در رژه ارتش جمهوری اسلامی ایران به نمایش گذاشت.

ماجرای اس 300 ها چه بود؟

در سال 2007 میلادی قراردادی به ارزش 800 میلیون دلار برای فروش 65 سامانه S-300 PMU-1 از سوی روسیه به ایران امضاء شد. موشکی که در آن زمان از بهترین‌های دنیا به شمار می‌رفت! سامانه‌ای که  توانایی پیگیری همزمان ۱۰۰ هدف و درگیری همزمان با ۱۲ هدف دیگر  را نیز داراست. زمان آماده‌سازی آن حدود ۵ دقیقه و موشک‌های آن از نوع انبارشونده‌است که مانند مهمات معمولی نیاز به هیچگونه نگهداری در مدت عمر مفید خود نداشته و به راحتی می‌توانند از تاکتیک "بزن و در رو" استفاده کنند.

از طرفی نیز در آن دوره خون تازه ای به رگ‌های صنعت هسته ای تزریق شده بود که تهدیدات دشمنان را در پی داشت. از این رو وجود یک سامانه دفاعی قدرتمند برای محافظت نیروگاه‌های هسته ای از جنگنده‌هایی که برای این مأموریت طراحی شده بودند ( مانند اف 15 و اف 16 های اسرائیلی)؛ به شدت حس می‌شد. همین شد تا ایران برای هر چه سریع تر تحویل گرفتن این سامانه، مبلغ 166 میلیون 800 هزار دلاری را به عنوان پیش پرداخت به روس‌ها بپردازد. در این بین همه چیز داشت خوب پیش می‌رفت تا آنکه در چهارم فروردین 1386 قطعنامه 1747 شورای امنیت علیه ایران تصویب شد که طبق یکی از بندهای آن، هر گونه خرید و فروش تسلیحات سنگین با ایران ممنوع اعلام شده بود. به دنبال این اتفاق، روس‌ها نیز بلافاصله جرزنی کرده و از اجرای روند فروش اس 300 به ایران سر باز زدند. حال آنکه پیش از صدور قطعنامه قرار داد بسته شده بود و روس‌ها موظف به تحویل سامانه فوق بودند. ایران به استناد به همین دلیل در خواست غرامت 4 میلیارد دلاری را نمود.

روس‌ها که خود را در بد شرایطی دیده بودند، پیشنهاد سامانه‌های دیگری را به کشورمان دادند.سامانه‌های مشابهی که هیچکدام کارآیی اس 300 را برای ایران نداشت و عملاً یک سامانه تقلبی بود که در نبرد واقعی کارآیی نداشت اما مسئولین وقت به خوبی می‌دانستند که قطعنامه بهانه ای بیش نیست و مشکل اصلی خود اس 300 است چرا که اگر واقعاً فروش سلاح سنگین به ایران ممنوع اعلام شده، پس چطور روس‌ها حرف از سامانه جایگزین می‌زدند!؟ این ادعا زمانی روشن تر شد که روس‌ها بعد از کشمکش‌های فراوان حاضر به تحویل اس 300 شدند اما با سفر ایهود اولمرت " نخست وزیر مستعفی رژیم صهیونیستی" در سال 1387 به روسیه، پیشنهادهای وسوسه انگیز مالی آل سعود و بعده ها فشارهای سارکوزی و اوباما، بارها نظر روسیه در تحویل این سامانه دفاعی بازگشت.این روند ادامه یافت تا اینکه با رخ دادن ماجرای سوریه و حضور روس‌ها در کنار ایران و سپس سفر پوتین به ایران و دیدار با مقام معظم رهبری، خرس‌ها دانستند که این خواب زمستانی چیزی جز ضرر برای خودشان ندارد و از این رو تصمیم گرفتند تا در تاریخ 25 فرودین سال 95، اس 300 ها را از طریق بندر انزلی به جمهوری اسلامی ایران تحویل دهند. تحویلی که از آن، متنبه شدن ناگهانی روس‌ها چندان استنباط نمی‌شود. شاید خرس‌ها در فصل بهار، هوس ماهی جنوب کرده باشند. شاید هم چون خودمان نمونه مشابه داخلیش را تولید کردیم؛ روس‌ها به این نتیجه رسیدند که تحویل دادن اس 300، فرصت خوبی برا ایجاد رابطه بهتر و فراموش کردن گذشته می‌باشد! لکن چیزی که در این میان حائز اهمیت است؛ تحویل گرفتن اس 300 بدون حتی نوشتن یک بند خط است!

روس‌ها دستخوش تاخیرشان را پرداختند

با ورود سامانه موشکی زمین به هوای اس 300 به ایران و نمایش آن در رژه ارتش، دو نکته توجهات پژوهش کده های نظامی دنیا را به خود جلب کرد. بدین ترتیب که موسسه "”American Enterprise institute در گزارشی که در آن به اس 300 های ایران می‌پردازد؛ از تحویل سامانه  S-300 PMU-2 خبر می‌دهد. این در حالی است که طبق قرارداد، ایران یک مدل پایین تر از این سامانه را سفارش داده بود. شایان ذکر است که پی‌ام یو 2 با نوع یک آن، در حدود 105 کیلومتر تفاوت برد دارد و این خود یک مزیت بسیار مثبت برای رهگیری اهداف در فاصله دورتر می‌باشد. متاسفانه در این بین عده ای سعی داشتند تا با وارونه جلوه دادن مدل قرارداد و مدل دریافتی، تحویل اس 300 را یک شکست برای جمهوری اسلامی ایران تلقی نمایند. حال آنکه نمونه مدرن این سامانه تحویل گرفته شده و به راحتی می‌تواند بزرگ‌ترین تهدید برای جنگنده‌های منطقه به حساب بیاید. از طرفی نیز اگر این سامانه از رده خارج بود، هیچگاه یانکی‌ها و صهیونیست‌ها به چه کنم چه کنم نمی‌افتادند چرا که در  بخشی دیگر از گزارش موسسه "”American Enterprise institute  خصوصیت‌های بارز این سامانه نام برده شده ودر ادامه از اینکه ایران حتی به دنبال بهتر از آن هم هست، یاد می‌کند. همچنین  اگر این سامانه از نوع قدیمی بود؛ هیچ گاه خبرگزاری اسپوتنیک نیوز اینگونه درباره‌اش نمی‌نوشت: چهره وابستگان نظامی و خبرنگاران خارجی در حین نمایش تسلیحات دفاعی در روز ارتش ایران دیدنی بود اکثراً گرد شده بود، البته چشم بادامی‌ها بیضی! ولی وقتی اس ۳۰۰ ها بیرون آمد به یکباره همه برق می‌زد. البته بعد متوجه شدیم چشم‌هایشان نیست که برق میزند بلکه دوربین‌هایشان است که برق می زند چون چشم‌ها رفته بود پشت دوربین‌ها.

نکته بعدی ای که شاید خیلی عجیب به نظر برسد، تحلیل جالبی است که پیج های تخصصی نظامی در شبکه‌های اجتماعی در این خصوص ارائه داده‌اند. در این تحلیل به اتاقک کنترل و فرماندهی ای که در رژه اخیر ارتش به نمایش گذاشته شده است، اشاره می‌کند. این اتاقک شباهت بسیار زیادی به اتاقک فرماندهی سامانه اس 400 داشته و با استناد به نوع سقف اتاقک، پذیرش این موضوع قابل تأمل تر می‌شود. البته شایان ذکر است که این نوع اتاقک توانایی شبکه شدن با اس 300 را نیز دارد لکن سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چرا تحویل به ایران طبق استانداردهای معمول صورت نگرفته است ؟ یا اینکه آیا ایران در کنار اس 300، اس 400 هم تحویل گرفته است؟ با توجه به مطرح شدن خرید جنگنده سوخو 30، انواع موشک‌های هوا به سطح، تانکتی 90 و... از روسیه، این سؤال چندان هم دور از منطق به نظر نمی‌رسد.

چرا ایران اس 300 را تحویل گرفت؟

در کنار تمام این اما اگر ها و شبهه پراکنی ها، عده ای نیز به گوشه دیگری از این جبهه رفته و شبهه اینکه "چرا با وجود پیشرفت ادوات نظامی، ما همان اس 300 را خریدیم؟" را مطرح می‌کنند. پاسخ این سؤال از چند منظر قابل بحث است. نکته اول اینست که آنموقع که ما قرارداد اس 300 را بسته بودیم؛ این سامانه بهترین بود. جمهوری اسلامی ایران نیز در همین راستا قرارداد بست و پیش پرداخت را نیز طبق قرارداد به حساب طرف روسی واریز نمود. حال سؤال اینجاست که چطور می‌شود قرارداد جنس معینی را کسی ببندد، بابتش پول بپردازد و در نهایت انتظار داشته باشد که طرف مقابل خارج از قرارداد به آن‌ها جنس دیگری بدهد؟! پس قطعاً عاقلانه به نظر می‌رسد که گرفتن جنسی که بخشی از پولش را داده‌ایم، بهتر از نگرفتنش باشد.

نکته دوم آنست که این سامانه هنوز هم آنچنان از کار افتاده نیست. شاید نتواند کارایی چندانی در برابر تکنولوژی روز دنیا داشته باشد اما به خوبی می‌تواند جنگنده‌های موجود در منطقه (مانند اف 16 و اف 15 های ترکیه و عربستان) را مهار کرده و تحت کنترل داشته باشد. حال آنکه جنگنده پیشرفته رپتور آمریکا به تعداد کمتر از انگشتان یک دست در منطقه حضور دارد و شایان ذکر است که به خاطر تکنولوژی پیشرفته این هواپیما، آمریکا هیچگاه حاضر نخواهد شد که آن‌ها را در اختیار کشورهای عربی ای بگذارد که خود از خلبانان اجاره ای استفاده می‌کنند کما اینکه تا کنون نیز ارتش آمریکا این کار را نکرده و اف 22 رپتور را تنها در اختیار ارتش خودش قرار داده است. پس به راحتی می‌توان دریافت که با توجه به شرایط منطقه، وجود سامانه اس 300 بسیار مفید خواهد بود.

نکته بعدی نیز استفاده از رادار این سامانه در جهت رفع برخی خلع‌ها و همچنین به کار گیری این سامانه غیر بومی در مأموریت‌های مستشاری آینده است. به نحوی که تجربه سوریه نشان داد که روس‌ها با استقرار سامانه اس 400 در سوریه،  نقش بازدارندگی قابل توجهی را ایفا کردند. ایران نیز می‌تواند در شرایطی مشابه و با مخفی نگه داشتن تکنولوژی بومی، همین نقش را بعده ها ایفا نماید.

هوشیاری مسئولین نظامی در رسانه ای نمودن اس 300

شاید عرف نظامی در همه جای دنیا اینطور حکم کند که وقتی یک کشور صاحب سیستم دفاعی قدرتمندی می‌شود؛ تا مدتی آنرا مخفیانه نگاه دارد. اما چرا از همان ساعات اولیه ورود اس 300، عکس کامیون‌های حامل آن در شبکه‌های اجتماعی پخش شد؟ با توجه به اینکه  9 سال بین ایران و روسیه بر سر تحویل اس 300 کشمکش وجود داشته است و همچنین با ساخت مدل ایرانی اس 300 و لزوم ارائه آن به جهانیان برای اثبات قدرت علمی و همچنین تولید مدل‌های بالاتر در جهان، مقوله مخفی نگه داشتن اس 300 چندان جوابگو نبود. از این جهت مسئولین نظامی کشور با ویژه جلوه دادن این مبادله، ذهن‌های غربی‌ها را از موشک‌های بومی (برگ برنده اصلی) دور و تهدید را به فرصت تبدیل کردند.

در این میان شاید ایراداتی هم وارد شود که به طور مثال رسانه ای شدن سامانه اس 300 ممکن است در منطقه رقابت تسلیحاتی را برای مقابله با ایران ایجاد کند! لکن همانطور که در قبل نیز اشاره شد؛ فروش تسلیحات فوق پیشرفته از جانب آمریکا به کشورهای منطقه محال به نظر می‌رسد. شاهد این ادعا نیز پشیمانی حاصل از فروش اف 14 به ایران توسط آمریکا در قبل از انقلاب بود.

حال با تمام این اوصاف به نظر می‌رسد  که اس 300 تنها کاهی باشد در کنار انبوه موشک‌های بومی! موشک‌هایی که قبل از اس 300 و به همت سردار شهید تهرانی مقدم، سالیان سال مملکت را از گزند بیگانه در امان نگاه داشت و حال با ورود موشک اس 300 به عنوان یک سامانه قدرتمند، تنها گوشه ای به قدرت موشکی ایران اضافه خواهد شد. قدرت‌هایی که با قاطعیت این تضمین را به ما می‌دهند که اگر خودمان خراب نکنیم، هیچ احدی قادر به خراب کردن نیست.