ساعت کاری باورنکردنی رزیدنت‌ها / آموزش پزشک متخصص، با اعمال شاقه

به گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو- محمد مهدی صبوری؛ همین چند ماه پیش بود. ۶ نفر، در یک اتاق ۹ متری نشسته بودیم. یک دانشجوی پزشکی سعی داشت تا با آن کتاب کمک آموزشی و نکات اندکی که نوشته بود، مبحثی را تدریس کند. سرم را به سمت بقیه چرخاندم. چهره‌ها خسته بود. خواب از چشمان همه می‌بارید. رزیدنت ما هم با اینکه از دیروز صبح تا به حال نخوابیده بود، سعی می‌کرد خودش را بیدار نگه دارد و به تدریس گوش می‌داد.

چانه اش را روی دستش گذاشته بود. چشمانش سنگین بود. کشیک دیشب پلک‌ها را پایین می‌کشید و مسئولیت آموزش دانشجویان دوباره بالایشان می‌برد. بالاخره نیاز طبیعی به خواب، چیره شد و چشم‌ها برای مدتی کوتاه بسته ماند. شاید آن چند ثانیه خستگی را از جانش بیرون کشید. شاید هم فقط به گیجی و خستگی طولانی اش دامن زد. بیدار شد. نگاهی به تخته و توضیحات داده شده انداخت و چند نکته فراموش شده را به ما تذکر داد.

موحد نیا، یکی از ۱۴ هزار رزیدنت رشته پزشکی است. ۱۴ هزار نفری که بیشترین ساعت کاری و تاثیرِ بر درمان بیمار را در بیمارستان‌های آموزشی کشور دارند. پزشک‌ها در دوره تخصص، علاوه بر خواندن درس‌ها و آموزش دیدن در رشته خود، وظیفه درمان بیماران و آموزش دادن به دانشجویان پزشکی عمومی را هم بر عهده دارند.

رزیدنت‌ها پزشکان عمومی هستند که برای آموزش دیدن در یک رشته تخصصی وارد بیمارستان شدند؛ ولی در سال اول با ۱۲ تا ۱۶ کشیک ۲۴ ساعته در یک ماه روبرو می‌شوند. یعنی تقریبا یک روز درمیان. ساعت کشیک از ساعت ۷ صبح تا ۱۴ روز بعد، و ساعت آموزشی هم هر روز از ساعت ۷ تا ۱۴ است؛ بنابراین یک رزیدنت در سال اول باید از هر ۴۸ ساعت، ۳۱ ساعت مداوم را در بیمارستان مشغول آموزش و کار باشد. این در صورتی است که به هر دلیل کشیک اضافه نداشته باشند. از چند رزیدنت، بیشترین ساعت کاری که تا به حال داشتند را پرسیدیم:

 

موحد نیا، سال اول رشته قلب: چند وقت قبل، وقتی که مرخصی می‌خواستیم، مجبور شدیم دو تا کشیک رو پشت سر هم بریم. یعنی ۵۵ ساعت مداوم در بیمارستان بودیم.

هداوند، سال چهارم رشته جراحی: دوتا کشیک. ۵۵ ساعت.

سلطانی، سال اول رشته جراحی: ۵ کشیک پشت سر هم. به عبارتی ۱۲۷ ساعت. به صورت قانونی در سال اول باید ۱۲ کشیک در ماه داشته باشیم، ولی من در سال اول ۱۵ کشیک در ماه دارم.

فتوحی، سال سوم رشته جراحی: ۴ کشیک پشت سر هم.

در صورتی که رزیدنت‌ها نیاز به مرخصی داشته باشند، می‌توانند با موافقت اساتید، حداکثر تا دو روز در ماه را مرخصی بگیرند. ولی در بسیاری از موارد با مرخصی آنان موافقت نمی‌شود. موحد نیا: پس از حدود شش ماه فقط یک روز را توانستم مرخصی بگیرم. با این ساعت کاری وقتی برای خانواده باقی نمی‌ماند. با این شرایط، ما به کار‌های شخصی مون هم نمی‌رسیم. حتی به مرتب کردن خانه، یا کار‌های اداری، یا تعمیرات خودرو، یا خرید‌هایی که نیاز داریم. تفریح که بماند.


تحصیل و مطالعه پزشکان متخصص آینده و همچنین کیفیت درمان بیماران هم مصون نمانده. «پس از کشیک، همه به فکر خوابیدن هستیم. زمان مطالعه ما در حین کشیک، حدود یک ساعت، و شاید در مورد یک بیمار است.»

از یکی از رزیدنت‌های داخلی پرسیدیم تا به حال خطای درمانی ناشی از خستگی رزیدنت‌ها را مشاهده کردید؟

«آره. خیلی اتفاق می‌افته. من تمام تلاشم را می‌کنم که بیماری را درست تشخیص بدهم، ولی مثلا وقتی که ۲۵ تا مریض جدید بستری شده اند، مجبورم مریض را سطحی ببینم؛ و احتمال خطا هست.

مثلا پیش آمده که به خاطر حجم بالای کار، فرصت نکردند آزمایش بیمار را ببینند. بعدا متوجه شدند پتاسیم خون مریض بالا بوده است.

 

یا، تا به مریض رسیدند زمان را از دست دادند (ویزیت هر بیمار حدود نیم ساعت طول می‌کشد) و دیالیز مریض دیرتر انجام شده. یا تا متوجه تب بیمار شدیم، یک یا چند ساعت طول کشیده. یا برای یک مریض، همزمان دو دارو از یک گروه تجویز شده است.

و یا به کسی که عفونت شکم داشته، پس از درمان، برای پیشگیری، از عفونت بعدی آنتی بیوتیک ندادند؛ و یا، چون پرستار کم بوده، و ما هم کارداشتیم، برای مریضی که تنگی نفس داشته، اکسیژن نگذاشته بودند.»

یکی دیگر از شکایت همیشگی رزیدنت ها، درآمد پایین و نامتناسب با مسئولیت و حجم کاری آنهاست. در تمام کشور، رزیدنت‌های مجرد ماهی ۱۸۰۰.۰۰۰ تومان، و متاهل‌ها ماهی ۲۴۰۰.۰۰۰ تومان دریافت می‌کنند که رقم پایین تری از دیگر کادر درمان بیمارستان، با مسئولیت و حجم کاری کمتر است. البته موارد متعددی از تاخیر واریز همین درآمد ناچیز هم گزارش شده. مخصوصا در شش ماه ابتدایی تحصیل.

در این رابطه، شورای اعتبار بخشی آموزش عالی پزشکی در آمریکا، ACGME، از مقالات مربوط به تاثیرات ساعت کاری دستیاران پزشکی مطالعه‌ای انجام داده است.

این مطالعه شامل ۳۰ مقاله تأثیرگذار و با ارجاعات بالا بین سال‌های ۱۹۷۱ تا ۲۰۱۳ می‌باشد. مقالات شامل بررسی ساعت کاری دستیاران و تأثیر آن بر جوانب مختلف مانند خطای پزشکی، امنیت و سلامت دستیاران است.

داده‌ها نمایان‌گر تبعات جدی دوره رزیدنتی بر سلامت روحی و جسمی دستیاران بخصوص در سال اول می‌باشد؛ و مطالعات، تأثیرات مثبت قوانین ACGME را بر سلامت دستیاران نشان می‌دهد .

تحقیقات نشان داده پس از اعمال محدودیت‌های سال ۲۰۰۳ و پس از آن ۲۰۱۱ ساعت کاری دستیاران رشته‌های داخلی در هفته از ۸۵ به ۶۵ ساعت کاهش یافت. مطالعات به وضوح تأثیرات منفی کمبود خواب را نشان می‌دهند. (۲)

 

رئیس سابق کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، علی نوبخت، روز ۱۴ مهر ۹۶، اعلام کرد: «درحال حاضر نگرانی‌هایی از سوی دستیاران مطرح شده مبنی براینکه ساعات فعالیت در مراکزدرمانی ۳۶ ساعت بوده و در طول ۴۸ ساعت تنها ۱۲ ساعت استراحت می‌کنند، به طورحتم این مورد به لحاظ انسانی و فیزیولوژی به صلاح نیست. هیچ فردی حق ندارد بیش از ۲۴ ساعت از رزیدنت‌ها تقاضای کار کند، زیرا بدن توانایی و کشش فعالیت بیش از ۲۴ ساعت را نداشته و ممکن است برای پزشکان مشکلاتی پیش آید، ضمن اینکه بیمه‌ها نیز باید نسبت به این مسئله حساسیت داشته باشند.»

این ساعت کاری، چه به لحاظ علمی، چه از نظر تجربه‌ی سال‌های گذشته، و چه از نظر مسئولین، تاثیرات نامطلوب شدیدی بر سلامت جامعه، و همچنین سلامت و اخلاق و رفتار جامعه پزشکی دارد، ولی پس از سال‌های متمادی، متاسفانه هیچ یک از مسئولین، جرئت و جسارت لازم برای حل آن را نداشته است.