پرهیز از تصویب قانون ممنوعیت تولید داخلی محصولات تراریخته

اخبار دانشگاهی را از «کانال اخبار دانشگاهی SNN.ir» دنبال کنید

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، بسیج دانشجویی پردیس علوم دانشگاه تهران پیرامون پیشنهاد ممنوعیت تولید و مصرف محصولات تراریخته به کمیسیون کشاورزی مجلس نامه ای به شرح زیر نوشت: 

بسم الله الرحمن الرحیم

خدمت اعضای کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی

سلام علیکم

در سالی که مقام معظم رهبری به حق و با توجه به مهم ترین نیاز اقتصاد کشور، یعنی خود باوری، روحیه جهادی، بهره مندی از دانش و فناوریهای بومی و جلوگیری از دست اندازی­های استکبار جهانی بر گلوگاه ­های اقتصادی کشور،  آن را سال "اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل" نامگذاری کرده اند ، بحث تولید و واردات محصولات تراریخته در میان سیاستگذاران و متخصصین کشور محل بحث و مورد توجه جدی قرار گرفته است.

 با توجه به پیشنهاد مصوبه «ممنوعیت تولید و مصرف محصولات تراریخته» توسط کمیسیون کشاورزی مجلس، بسیج دانشجویی پردیس علوم دانشگاه تهران بر خود لازم می­داند نکاتی را در این باره خاطرنشان کند:

زیست فناوری به طور کلی و فناوری دی ان ای نوترکیب، از مهم­ترین فناوری­های قرن اخیر به شما می­رود.  همچنین این مهم از اولویت­های فناوری در نقشه جامع علمی کشور[1] و مورد تأکید مکرر مقام معظم رهبری[2] است. از دستاوردهای این فناوری در اسناد معتبر ملی و بین المللی به عنوان راهکار آینده کشاورزی و تأمین امنیت غذایی جمعیت رو به رشد جهان نام برده شده است[3]. دست­ورزی ژنتیکی گیاهان به منظور تأمین ویژگی­های مفید مورد نظر کشاورزان و مصرف­کنندگان مانند کاهش آسیب­پذیری نسبت به آفات و تنش­های محیطی، تغییر در ترکیب ریزمغذی­ها، کاهش ضایعات حین و پس از برداشت، مقابله با بیماری­های گیاهان و ...، آینده درخشانی را برای این فناوری نوید می­دهد.پس نیاز به در اختیار داشتن این فناوری و بهره مندی از ثمرات آن با توجه به مسائل و مشکلات بومی کشاورزی و زیست محیطی در نگاهی بلندمدت، بدیهی است.

2- کشورهای بسیاری در جهان از جمله کشورهای منطقه و رژیم اشغالگر قدس به تحقیقات گسترده ­ای در زمینه این فناوری و به ویژه کاربردهای آن در کشاورزی پرداخته ­اند ، اما در سطح تجاری سازی، به دلیل ورود کارتل­ های بین المللی سودجو و انحصارطلب، تولید تجاری و گسترده اکثر دستاوردهای این فناوری در انحصار این کارتل ­ها است[4] که بعضی از آن­ها سابقه تاریکی در فعالیت های غیر اخلاقی ، ضد بشری و ضد محیط زیستی ، به ویژه در کشورهای مستضعف ، در پرونده خود دارند[5].

بدیهی است چنین فناوری انعطاف پذیر و قدرتمندی در دست قدرت­های جهانخوار، ثمری جز انباشت ثروت در این شرکت­ها و کشورهای پیشرو و وابستگی کشورهای دنباله رو در مسئله حیاتی غذا و کشاورزی نداشته است. کشورهایی که به جای تحقیق و توسعه محصولات و روش­های بومی­، دست به واردات نهاده­ های تولیدی این شرکت­ها زده ­اند. این کارتل­ها به جهت گستردن بازارها و وابسته کردن کشاورزان بیشتری به خود و نیز به شکل مشکوکی که شائبه برنامه‌­ریزی بلندمدت برای کشاورزی و غذای کشورهای مستضعف و اسلامی به آن وارد است، بی امان به تبلیغ و توصیه محصولات نه چندان مترقی خود می­پردازند و روی آوردن کشورها به این نهاده­ها را برای تأمین غذا، ضروری نشان می ­دهند[6].

از سوی دیگر در بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای اروپایی، هر یک به دلیلی علیه استفاده و تجاری سازی این محصولات تبلیغ می­شود[7]. این تبلیغات معمولاً به مشکلات زیست محیطی کشت گیاهان دست ورزی شده و مشکلاتی که این محصولات برای سلامت انسان به عنوان مصرف کننده به همراه دارد تأکید می­کنند.

باید توجه داشت که بسیاری از این تبلیغات سوء – که متأسفانه ما نیز در کشور شاهد آن هستیم- پایه علمی مستحکمی نداشته، یا از یک مطالعه جزئی، نتیجه­گیری کلی کرده ­اند[8]. ما معتقدیم باید این فناوری را – همانند سایر فناوری ها- کاملاً بومی سازی نمود و با نقدهای بومی و نه ترجمه مطالب بی اساس، کاستی­ها و مشکلات آن را رفع کرد. همچنین از بدبین کردن مردم و کشاورزان نسبت به هر نوع محصول دست ورزی شده ای – به صرف خطراتی که درباره بعضی از محصولات تولیدی کارتل های بین المللی احراز شده است- دوری نمود­، زیرا تبعات این تبلیغات در آینده و در صورت نیاز کشور به استفاده از این فناوری، زیان بار خواهد بود.

متأسفانه در کشور ما، بعضی تولیدکنندگانِ با نفوذ این بذرها، بدون توجه به اولویت­های کشاورزی کشور و حتی بدون توجه به اولویت­های زیست فناوری کشاورزی کشور، دست به تولید و تبلیغ بذر دست­ ورزی شده زده ­اند و تکلیف دولت بر تولید محصول خود را در اسناد بالادستی گنجانده­ اند. چنین رفتارهای ناسالمی نه تنها در پیشبرد کشاورزی کشور راه به جایی نخواهد برد، بلکه کشاورزان و سیاستگذاران را نسبت به این فناوری بدبین خواهد نمود و بهره بردن از ثمرات زیست فناوری کشاورزی در کشور را سال ها به تعویق خواهد انداخت. ما معتقدیم باید جلوی این فسادها و رانت خواری­ها ایستاد و اجازه نداد بهره‌­برداری کوتاه مدت افراد و نهادها، منجر به آسیب­های بلندمدت زیست محیطی و اقتصادی برای کشور شود. 

آمارها نشان می­دهند که راه­ حل کشاورزی این مرز و بوم نه انحصار در استفاده از محصولات دست ورزی شده ژنتیکی  بلکه در اعمال تمامی روش­های مدیریت صحیح خاک و آب و آفات به طور پایدار و در توافق با شرایط زیست محیطی کشور است و استفاده از گیاهان تراریخته، تنها یکی از این روش­ها و نه موفق­ترین آن­ها است. همچنین کشورهای پیشرویی که به کشت این گیاهان روی آورده ­اند، از سایر ظرفیت­ها و فناوری­ های مربوط به کشاورزی استفاده نموده و آن­گاه به کشت این محصولات پرداخته­ اند، در حالی که کشور ما هنوز به طور کامل از سایر ظرفیت­های کشاورزی علمی و نیز تمام ظرفیت ژرم پلاسم گیاهان زراعی بومی بهره مند نشده است. در نتیجه تکلیف کشاورزان به کشت این بذرها از سوی نهادهای بالادستی و سیاستگذاران کشاورزی کشور تا زمان احیای این ظرفیت ها در اولویت نیست.

همچنین این نکته قابل تأمل است که چنانچه این بذرها مزیت اقتصادی قابل توجهی نسبت به بذرهای عادی داشته باشد­، با آزاد گذاشتن بازار و بدون حمایت­های دولتی، مشتری خود را پیدا خواهد کرد.

طبق قانون ایمنی زیستی جمهوری اسلامی ایران مصوبه 7/5/1388 متولی اجرای این قانون که تأیید ایمنی محصولات تراریخته را نیز شامل می­شود، شورای ملی ایمنی زیستی است. به نظر می­رسد این شورا با ترکیب  فعلی به چند دلیل صلاحیت کافی برای تصمیم­ گیری پیرامون مسائل کلانی چون ایمنی زیستی را ندارد. زیرا اولاً با توجه به اینکه بیشتر اعضای آن از جانب دولت تعیین می­شود، عمر ترکیب این شورا با مدت زمان تأثیر و عواقب تصمیم ­گیری­ های آن ناهمخوان است. ثانیاً اهمیت موضوع ایمنی زیستی به طور کلی و تهدیدات نوین امنیتی، لزوم حضور دیدگاه­های پدافندی در چنین شورایی را یادآور می­شود. درحالی که با توجه به  تخصص اعضای فعلی، این مسئله نادیده گرفته شده است. 

با توجه به نکات ذکر شده، بسیج دانشجویی پردیس علوم پیشنهادهای زیر را به کمیسیون تلفیق و نمایندگان مجلس شورای اسلامی تقدیم می­کند:

تصحیح برنامه ششم توسعه؛ به نحوی که کشت هرگونه بذر دست­ ورزی شده برای دولت تکلیف نشود. همچنین هرگونه ترویج و حمایت از این محصولات توسط دولت منع شود.  

اصلاح اولویت های سرمایه گذاری برای تحقیق و توسعه گیاهان تراریخته در برنامه ششم توسعه و تغییر اولویت "برنج" به اولویت "ذرت" یا "کلزا" با توجه به گزارش های متعدد تعیین اولویت­های تراریختی گیاهان زراعی و باغی و تجربه ­های جهانی[9] ( باید توجه داشت که محصول برنج تراریخته به دلیل مصرف مستقیم توسط انسان و تامین­گر قوت غالب بیش از 3 میلیارد نفر از مردم جهان، تاکنون در هیچ کجای جهان به زیر کشت تجاری نرفته است[10]) 

 پرهیز از تصویب قانون ممنوعیت تولید داخلی محصولات تراریخته به طور کلی.

پیگیری برای اصلاح و رفع کاستی­های قانون ملی ایمنی زیستی و پیگیری اجرای دقیق و سالم این قانون با توجه به دستورالعمل اجرایی این قانون ابلاغ شده در تاریخ19/4/1392.

تنظیم قوانین نظارتی سخت گیرانه و تکلیف دولت به فراهم آوردن و به کارگیری زیرساخت های لازم به جهت رصد دقیق و برچسب­گذاری محصولات تراریخته وارداتی در کوتاه مدت و در میان مدت، تکلیف دولت به خودکفایی در محصولاتی که هم اینک عمدتاً به شکل تراریخته در بازارهای جهانی موجود هستند.

شفافیت مسیر داخلی تولید محصولات تراریخته و احراز ایمنی این محصولات در نهادی فرا دولتی.

ادامه تحقیق و توسعه و تأکید بر روش های سنتی اصلاح، اصلاح مولکولی گیاهان و روش­های نوین اصلاح مبتنی بر نشانگرهای زیستی.

و من الله التوفیق

بسیج دانشجویی پردیس علوم دانشگاه تهران

[1] نقشه جامع علمی کشور ، اولویت های "الف" صفحه 19

[2]ن.ب: بیانات در دیدار با نخبگان علمی جوان 28/7/1395 ، بیانات در دیدار معلمان و اساتید دانشگاه‌های خراسان شمالی 20 /7/1391 ، بیانات در دیدار جمعی از اساتید دانشگاه‌ها با رهبر انقلاب 29/3/1395

[3]  ن.ب: سند ملی زیست فناوری جمهوری اسلامی ایران - The Bioeconomy to 2030,OECD

[4] ن.ب: http://www.gmwatch.org/gm-firms/10558-the-worlds-top-ten-seed-companies-who-owns-nature

[5] ن.ب: F. William engdahl, seeds of destruction,2007

[6] ن .ب: http://www.monsanto.com/pages/default.aspx

[7]  ن.ب: http://responsibletechnology.org/10-reasons-to-avoid-gmos/

[8]  A. Nicolia, A. Manzo, F.Veronesi, D. Rosellini: An overview of the last 10 years of genetically engineered crop safety research, Crit Rev Biotechnol, 2014

[9] تعیین اولویت تراریختی در گیاهان زراعی و باغی ایران ، کمیته بیوتکنولوژی وزارت جهاد کشاورزی ، 1394

[10] ن.ب: http://irri.org/news/hot-topics/genetically-modified-gm-rice