قلمداد کردن سازش به عنوان موفقیت فاجعه اصلی سیاست خارجی است

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، میزگرد بررسی "شاخص‌های انقلابی‌گری" با حضور سعدالله زارعی تحلیل‌گر مسائل سیاسی، ابراهیم متقی استاد دانشگاه تهران و روح‌الامین سعیدی پژوهشگر مسائل سیاسی و بین‌المللی در خبرگزاری تسنیم برگزار شد.

ابراهیم متقی در ابتدای این میزگرد و در پاسخ به سوالی مبنی بر ضرورت طرح مبحث "انقلابی‌گری" و شاخصه‌های آن در این برهه از زمان از سوی مقام معظم رهبری، اظهار داشت: شکل‌بندی هر نظام سیاسی عموماً تحت تاثیر مولفه‌های عینی و اجتماعی است؛ زمانی که الگوهای رفتاری با تغییرات گریز از مرکز روبرو می‌شود، طبیعی است رهبران نظام‌های انقلابی و ایدئولوژیک تلاش می‌کنند تا زمینه‌ بازسازی شکل‌بندی‌های اولیه را ایجاد کنند.

وی افزود: آنچه که از آن به عنوان شکل‌بندی‌های انقلابی و غیرانقلابی شاهدیم، به مفهوم این است که امروزه "دال"های گفتمانی شناوری در فضای اجتماعی وجود دارند که جامعه را به صورتی غیرواقعی قطبی می‌کنند. مفاهیمی مانند اصول‌گرا، اصلاح‌طلب و یا مفاهیمی در قالب محافظه‌کار و آزادی‌خواه از جمله مفاهیمی هستند که دو‌گانه‌های جدال برانگیزی را ایجاد می‌کنند.

*قرار گرفتن انقلاب در فضای اولیه دوگانه‌های انحرافی را حذف می‌کند

استاد دانشگاه تهران با اشاره به سخنان رهبر انقلاب در حرم امام‌خمینی(ره) خاطرنشان کرد: بحثی که رهبری در 14 خرداد مطرح کردند، این بود که اگر ساختار و گفتمان انقلاب در فضای اولیه و واقعی خود قرار گیرد، دوگانه‌های انحرافی به تدریج حذف می‌شوند.

متقی در همین زمینه افزود: رهبری در توصیه‌هایی که به مناسبت هفته دولت به اعضای دولت مطرح کردند، بر این نکته تاکید داشتند که دولت نباید اجازه دهد و یا فرآیندی ایجاد کند که جامعه "قطبی" شود، یعنی اگر دولت در وضعیتی قرار گیرد که نیروهای انقلاب در فضای برچسب‌زنی واقع شوند و جناح‌گرایی بر فضای انقلابی‌گری مقدم شود، در این شرایط زمینه برای گسترش تضاد و شکاف  وجود دارد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه برخی جناح‌ها در فضای انتخابات تمایل دارند جامعه را قطبی کنند تا به نتیجه رسند، یادآور شد: در ایران شاهد این وضعیت از سوی هر دو سه جناح اصلی کشور بودیم. هر کدام که مزیت نسبی داشتند در فضای اجتماعی تلاش کردند جامعه را قطبی کنند. قطبی کردن در وهله اول منجر به نادیده گرفتن هدف اصلی انقلاب و در وهله دوم منجر به نادیده گرفتن "other" انقلاب می شود؛ "other" یا "دیگری" در این وضعیت به جای اینکه مربوط به حوزه خارجی انقلاب باشد به خود خانواده انقلاب بر‌می‌گردد و مطلوب‌ترین شرایط را برای آمریکا و کشورهایی که درصدد ایجاد شکاف در کشور هستند، ایجاد می‌کند.

*قطبی‌ کردن جامعه منجر به نادیده گرفتن هدف انقلاب می‌شود

وی با اشاره به اینکه ایجاد و گسترش شکاف در حوزه ساختار داخلی ایران در دو دهه گذشته یکی از راهبردهای ایالات متحده آمریکا بوده است، گفت: شکاف در ساختار داخلی ایران از راهبردهای آمریکاست، لذا این دولت از هیچ کدام از جناح‌ها در کشور حمایت نخواهد کرد، بحثی که رهبری در حرم امام(ره) داشتند، معطوف به جلوگیری از گسترش شکاف‌های سیاسی و اجتماعی در داخل کشور بود.

این استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: رهبری انقلاب دوگانه‌سازی جامعه را عامل اصلی شکاف‌ در کشور می‌دانند؛ وقتی دوگانه‌سازی در جامعه شکل می‌گیرد هر کدام دیگری را به عنوان(other) "دیگری"‌ خود تلقی می‌کند و از دیگری اصلی که خارج از کشور است، غافل می‌شوند.

*رهبر انقلاب دوگانه‌سازی جامعه را عامل اصلی شکاف در کشور می‌دانند

وی با اشاره به هدف دیگر رهبر انقلاب در زمینه مطرح کردن بحث انقلابی‌گری، تصریح کرد: انقلاب باید در قالب هویت انقلابی خود باقی بماند؛ هویت انقلابی همان بحثی است که دکتر سعیدی در چارچوب قالب‌های هستی شناسانه مطرح کردند. وقتی بحث و گفتمان انقلاب مطرح می‌شود، گفتمانی که در برابرش قرار می‌گیرد، گفتمان خارجی و مربوط به فضای فرادستی در حوزه سیاست بین‌الملل است.

متقی با یادآوری سومین هدف رهبر انقلاب درباره ضرورت انقلابی‌گری تاکید کرد: جامعه‌ای که در یک فضای استحاله احتمالی قرار می‌گیرد و ممکن است نخبگان  آن از ادبیات و رویکردی برخوردار شوند که زمینه باز تولید اقتدار جهان غرب را در فضای نفوذ ایجاد کنند؛ در این شرایط و فضا یک نوع بازدارندگی برای لغزیدن آن گروه‌های اجتماعی یا نخبگانی که به فضای انقلابی تعلق دارند، احساس می شود. دقیقا به همین دلیل است که مخرج مشترکی که رهبری در رابطه با انقلابی‌گری در نظر گرفتند بسیار کوچک بود تا طیف گسترده‌ای را در انقلاب در بر گیرد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران در همین زمینه گفت: ممکن است هر فرد و گروهی یک شکل از الگوی انقلابی را در پیش گیرد یا یک کار ویژه‌ای را عهده‌دار شود، لذا در این شرایط نباید موضوع را منحصر به مجموعه یا نیروی خاصی کرد. سخنان رهبری در 14 خرداد و مرقد امام(ره) بیان این مطلب بود که بار دیگر همه در برابر حضرت امام حاضرند و همان الگو، ایدئولوژی و گفتمان باید محور اصلی بیعت عمومی قرار گیرد.

*انقلابی‌گری در حوزه سیاست‌ خارجی جدا از فضای سیاست‌ داخلی نیست

وی در بخش دیگری از این میزگرد در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه انقلابی‌گری در حوزه بین‌الملل و سیاست خارجی چه مسائلی را برای کشور به همراه خواهد داشت؟ گفت: انقلابی‌گری در حوزه سیاست خارجی جدا از فضای سیاست‌ داخلی نیست، بسیاری از نظریه‌پردازان اعتقاد دارند سیاست خارجی با ابزارها و قالب‌های گفتمانی متفاوتی، ادامه سیاست داخلی است.

متقی با اشاره به اینکه انقلابی بودن در حوزه سیاست خارجی دو معنا دارد، گفت: یک معنای آن استقلال است؛ اگر فردی، نهادی یا ساختاری در صدد هضم موجودیت ساختار نظام سیاسی کشوری بود یا اینکه آن را نادیده بگیرد این ساختار باید در مقابل این مسئله "مقاومت"کند. مولفه دوم  نیز "هویت" است.

*"استقلال" و "هویت" معنی انقلابی‌ بودن در سیاست خارجی است

استاد دانشگاه تهران در توضیح مسئله هویت گفت: کشوری که دارای هویت اسلامی، ملی یا انقلابی است در فضای منطقه‌ای یا بین‌المللی ممکن است با هویت‌های متفاوتی برخورد کند که در آن شرایط در وضعیت مقاومت قرار می‌گیرد، بنابراین وقتی صحبت از انقلابی بودن در حوزه سیاست خارجی است دو حوزه استقلال و هویت را در بر می‌گیرد.

متقی با بیان اینکه حصول استقلال و هویت در سیاست خارجی نیازمند موضوعی با عنوان مقاومت است، خاطرنشان کرد: انقلابی بودن در سیاست خارجی را باید به ساز و کارهای افزایش دهنده قدرت ملی معطوف کرد؛ اینکه میزان وابستگی به دیگران را کاهش داد تا خودآگاهی رشد یابد و در نهایت خوداتکایی و اعتماد به نفس بومی حاصل شود. این چهار شاخص که از تجزیه استقلال و هویت حاصل می‌شود نشانه‌هایی از مقاومت در برابر سیستم فراگیری است که می‌خواهد ساختار مقاومت را حذف کند.

*حصول استقلال و هویت در سیاست خارجی نیازمند مقاومت است

وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه اگر خط‌کشی‌های دقیق انقلابی‌گری در حوزه سیاست خارجی ترسیم شود، چه کمکی به پیشبرد اهداف انقلابی در فضای بین‌المللی می‌کند؟ با بیان اینکه این خط‌کشی انجام شده، اما تفسیرهایی که انجام می‌شود واقعیت‌های محیط رفتاری را شکل می‌دهد، گفت: امروز افراد زیادی هستند که کارگزار نظام سیاسی‌اند و خود را پیرو اصول نظام و الگوهای رهبری می‌دانند، اما واقعیت همانی است که در فضای بین‌المللی رخ می‌دهد، یعنی دو نگاه در رابطه با موضوعات مختلف ایجاد می‌شود.

*برجام هیچ‌ مطلوبیتی برای ایران نداشته/ برجام را به مانور سیاسی در فضای اجتماعی تبدیل کردند/ این رویکرد خطرناک‌تر از نتیجه برجام است

استاد دانشگاه تهران با اشاره به موضوع "برجام" و برنامه جامع اقدام مشترک، گفت: بحث من در رابطه با موفقیت یا عدم موفقیت برجام و اینکه گروه‌ها درباره رویکرد ایران با آمریکا چه می‌گویند و به چه می‌اندیشند نیست، بحث من این است که امروز یک عده‌ای می‌دانند برجام هیچ‌گونه نتیجه و مطلوبیتی برای ایران نداشته، اما همین را به یک ابزار و مانور سیاسی در فضای اجتماعی ایران تبدیل کردند، این رویکرد خطرناک‌تر از نتیجه برجام است.

متقی در همین زمینه خاطرنشان کرد: نتیجه برجام این بود که بخش قابل توجهی از قابلیت‌های راهبردی که طی 15 سال کار به دست آورده بودیم را تخلیه کردیم، اما آن چیزی که بدتر است این است که قدرت ملی‌‌مان را از دست دهیم، چیزی به دست نیاوریم و این وضعیت را یک موفقیت محسوب کنیم. مخاطره این اقدام برای آینده قدرت و امنیت ملی کشور بسیار بیشتر از این است که قابلیت‌های هسته‌ای را در وضعیت فرسایش و تخلیه قرار دهیم.

وی تصریح کرد: امروز مسئله این نیست که چه الگویی چه نتیجه‌ای را داشته، مسئله این است که در حوزه سیاست خارجی و اقتصادی الگوها و روندهایی که به نتیجه ملموسی نرسیده‌اند را به نشانه موفقیت و قدرت تلقی کنیم. بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول در سال 1990 برای پیوستن ما به این نهاد هشت شرط تعیین کرد؛ شروطی مثل ضابطه‌زدایی، آزاد‌سازی و غیره، حتی در وزارت بازرگانی یک مرکز ایجاد شد که ما را به سازمان تجارت جهانی ملحق کند، اما با گذشت 26 سال از آن زمان هنوز سازمان تجارت جهانی ما را نپذیرفته است.

*قلمداد کردن سازش به عنوان موفقیت فاجعه اصلی سیاست خارجی است

متقی گفت: در این شرایط جهان ما را نماد ترویسیم قرار می‌دهد. روز به روز لوایح جدیدی برای محدودسازی ما ایجاد می‌کند و الگوهای تهاجمی را برای ما در پیش می‌گیرد. اگر ما این را به منزله موفقیت خودمان بدانیم، فاجعه اصلی سیاست خارجی است؛ اینکه چیزی را در حوزه‌ای از دست دهیم مخاطره است، اما فاجعه محسوب نمی‌شود. فاجعه این است که شما تفکرت این باشد که در وضعیت تنازل و سازش قرار گیری و این سازش را به منزله موفقیت، پیروزی و قدرت تلقی کنی، این رویکرد بیشترین مخاطره  را برای آینده انقلاب اسلامی به همراه دارد.

این استاد دانشگاه تهران در پایان سخنان خود با اشاره به اینکه در کتاب‌های کلاسیک سیاست بین‌المل، جهت‌گیری و نقش ملی به عنوان دو نکته اساسی مطرح است، گفت: کشورها با توجه به جهت‌گیری خود به دنبال ایفای نقش ملی خود هستند، لذا اگر جهت‌گیری‌تان انقلابی است، نقش ملی شما نیز باید به گونه‌ای باشد که از مقاومت حمایت کنید.