تابستان داغ سوریه از بهار شروع می‌شود؟/ سال نبرد نهایی فرا رسیده است

گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، یک شطرنج پیچیده! شاید بهترین تعبیری است که می‌توان درباره این روزهای بحران در سوریه مطرح کرد. بحرانی که بسیاری از کارشناسان از آن به عنوان بزرگترین چالش جهانی پس ار جنگ سرد یاد می‌کنند. هفته گذشته دولت سوریه با برگزاری انتخابات مجلس گامی محکم در راستای تحکیم قدرت داخلی و خارجی خود برداشت. بسیاری از کارشناسان سال پیش رو را نقطه عطف و سال سرنوشت در سوریه می‌دانند. اما چه گزینه‌هایی برای آینده سوریه مطرح است؟ آیا فرآیند سیاسی می‌تواند به این بحران پایان دهد؟ کارشناسان چه می‌گویند؟

ورق برگشت!

یک سال پیش در چنین روزهایی ارتش و نیروهای مقاومت روزهای سختی را پشت سر می‌گذاشتند. سقوط شهر شمالی ادلب و برخی مناطق در جنوب، محور مقاومت را در موضع ضعف قرار داده بود. این اوضاع نزدیک به 2 ماه تداوم داشت و شهرها و مناطق بیشتری از تصرف ارتش و نیروهای هم پیمانش خارج شد. فضای نا امید کننده‌ای بر جبهه‌های نبرد حاکم شده بود. در همین اثنا خبری منسوب به سردار سلیمانی موجی از شادی و شعف را در بین حامیان مقاومت در منطقه ایجاد کرد. متن خبر کوتاه اما حماسی بود. «به زودی شاهد تحولی بزرگ در جبهه‌های نبرد سوریه خواهیم بود.»

هرچند صحت خبر مذکور هیچگاه تایید نشد اما تابستان 94 نبردها در سوریه وارد مرحله جدیدی شد. حضور پر رنگ‌تر ایران در نبردهای زمینی و آغاز پشتیبانی هوایی روس‌ها فضای نبرد نظامی را تغییر داد. از سوی دیگر با تقویت موضع نیروهای شیعه عراق و تأمین امنیت شهرهای مذهبی و پایتخت عراق بخشی از نیروهای مردمی این کشور نیز راهی سوریه شدند و در نتیجه تحول وعده داده شده محقق شد و بسیاری از مناطق آزاد و نیروهای مقاومت در موضع قوت قرار گرفتند.

زمستان 94 هم زمان با ادامه وضعیت خوب میدانی تحرکات سیاسی نیز افزایش یافت. با وجود اینکه  برخی اخبار از توافق مسکو-واشنگتن برای حل بحران حکایت داشت اما مذاکرات باز هم توفیق چندانی نداشت. تنها حادثه ملموس در روزهای پایانی 94 اجرای آتش بس در برخی مناطق بود. طرح موضوع فدرالیسم از سوی روس‌ها و خروج بخشی از نیروهای روسی از سوریه نگرانی‌ها را از معامله پشت پرده ابر قدرت‌ها افزایش داد. اما روس‌ها در عملیات فتح تدمر(پالمیرا) نیز در کنار نیروهای مقاومت نقش آفرینی کردند تا ثابت کنند، از مواضع اساسی خود عدول نکرده‌اند.

انتخابات پارلمانی و تاثیرات آن بر معادلات سیاسی

هفته گذشته دولت سوریه با وجود تمام مشکلات انتخابات مجلس این کشور را برگزار کردانتخاباتی که خشم دشمنان سوریه را بیش از پیش برانگیخت. هرچند آن‌ها یک صدا از نامشروع بودن این انتخابات صحبت کردند اما واقعیت این بود که بیش از نیمی از مردم سوریه در آن شرکت کردند.

حسن شمشادی، کارشناس مسائل سوریه در این رابطه می‌گوید: «انتخابات مجلس سوریه بر اساس قانون اساسی جدید که در چهارچوب اصلاحات سیاسی پس از بحران تدوین شد انجام گرفت. در این انتخابات فضای سیاسی بازتر شده بود و تعداد نامزدها نیز افزایش چشمگیری داشت.»

برگزاری آرام و در عین حال پرشور انتخابات پارلمانی در سوریه علاوه بر نمایش بیش از پیش محبوبیت مردمی بشار اسد، دست او را در مذاکرات سیاسی بازتر کرد. بشار مذاکره کنندگانش را پس از برگزاری انتخابات و نمایش قدرت داخلی خود راهی ژنو کرد تا برای چهارمین بار با اپوزوسیون مذاکره کنند.

بیم و امیدهای ژنو

مذاکرات ژنو4 با پالس‌های امیدوار کننده‌ای آغاز شد. «سالم المسلط» سخنگوی هیئت عالی معارضان سوری پیش از آغاز مذاکرات گفت: «آماده تشکیل دولت ائتلافی با کابینه فعلی بشار اسد هستیم ولی شخص بشار در آن حضور نداشته باشد.» «جان کری» هم در دیدارش با وزرای امور خارجه شورای همکاری خلیج فارس در منامه، پایتخت بحرین در روزهای هفتم و هشتم مارس گفته بود که «در حال حاضر صحبت از کنار رفتن بشار اسد از قدرت نکنید.»

تاناسیس کامبانیس تحلیل‌گر روزنامه نیویرک تایمز در خصوص دلایل امید به به مذاکرات ژنو نوشته است: «یک دلیل این گفتگوها، سیاست‌های ابرقدرتها است. روسیه و ایالات متحده به دنبال راههایی هستند تا تنش را آرام کنند و دیپلمات‌های هر دو کشور باور دارند که یک توافق در سوریه می‌تواند راه را برای پیشرفت در مسائلی که این دو ابر قدرت مهم‌تر می‌دانند، نظیر مناقشۀ اوکراین، باز کند. یک عامل مهم دیگر، فرسایش است. ایران و حزب‌الله سال‌ها از اسد حمایت کردند، اما بدون یاری روسیه نمی‌توانستند به او کمک کنند که زمین‌هایش را حفظ کند، چه برسد به اینکه پیروز شود. از سوی دیگر، ترکیه، عربستان سعودی و ایالات متحده، یعنی اصلی‌ترین حامیان مخالفان، هر گاه که نایبانشان در سوریه توانسته‌اند دست بالا را پیدا کنند، به دلیل عدم اطمینانشان نسبت به رفتاری که مخالفان در صورت در دست گرفتن قدرت از خود بروز خواهند داد، فتیله را قدری پایین می‌کشیدند.»

 اما واقعیت این است که همچنان امید به نتیجه بخش بود مذاکرات دور از واقع است. تحولات میدانی مهم‌ترین دلیل اثبات این مدعا است. از یک هفته پیش جبهه النصره با حمایت ارتش ترکیه حملات سنگینی را به محور غربی و جنوبی شهر حلب داشته است. هرچند این عملیات با مقاومت مقتدرانه ارتش سوریه و نیروهای هم پیمان به خصوص نیروهای کلاه سبز ارتش ایران دست‌آورد چندانی برای آن‌ها نداشت اما آتش بس نیم بند را عملا تا مرز نابودی برد.

روز گذشته هم رسانه‌ها از اتحاد 10 گروه تروریستی برای آغاز عملیات علیه ارتش سوریه خبر دادند. بر اساس این گزارش عناصر تروریستی «احرار الشام، فیلق الشام، انصار الشام، شام الاسلام، جیش الاسلام، جیش النصر، جیش العزه، جیش المجاهدین، الفرقه الشمالیه و الفرقه الاولی الساحلیه» با انتشار بیانیه‌ای اتحاد خود را اعلام کردند و گفتند که «عملیات رد المظالم» را آغاز کرده‌اند.

با این حساب رسما باید فاتحه آتش بس در سوریه را خواند. هفته گذشته هم نشریه دفاعی «جینز» انگلیس در مطلبی به جزئیات دو محموله سلاح‌های آمریکایی که از اروپای شرقی و سپس از طریق ترکیه و اردن برای معارضان مسلح ارسال شده است، پرداخت. آمریکایی‌ها پیش از این هم با تهدید خلبانان روس گفته بودند در صورت پایان آتش بس در سوریه، ترورسیت‌ها را به سلاح‌های ضد هوایی مسلح می‌کنند.

از سوی دیگر یک نماینده پارلمان انگلیس که هفته گذشته به سوریه سفر کرده است، می‌گوید «بشار اسد» رییس جمهور سوریه اخیر در دیدار با هئیتی از نمایندگان حزب محافظه کار میانه روی پارلمان انگیس گفته است که «ولادیمیر پوتین» رییس جمهور روسیه نمی‌گذارد او بازنده نبرد باشد.

«استفان دی میستورا فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه دوشنبه اعلام کرد به رایزنی های خود با همه طرف های دخیل در مذاکرات ژنو ادامه خواهد داد و موضع خود را در این خصوص جمعه مشخص خواهد کرد.» با توجه به نشانه‌های منفی که در مذاکرات وجود دارد، سخنان احتمالی «دی میستورا» را باید اسم رمز آغاز دوباره جنگ سنگین در سوریه بدانیم.

با این حساب احتمالا تابستان داغ سوریه از همین روزهای بهاری آغاز خواهد شد و با وجود هزینه‌های سنگین نبرد برای طرفین و علاقه روسیه و آمریکا برای خاتمه دادن به این جنگ پر هزینه، باید منتظر شعله‌ورتر شدن آتش جنگ در سوریه باشیم. جنگی سرنوشت ساز!