آگاهی؛ لازمه هدایت کمیت تولید علم کشور به سمت توسعه علمی بیشتر/ آمار کمیت تولید ایران در پایگاه های مختلف بین المللی

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ به نقل از اداره روابط عمومی و همکاري های علمی بين المللی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، محمدجواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: رشد علمی ایران در عرصه های بین المللی، جمهوری اسلامی ایران را به عنوان یکی از قدرت های نوظهور علمی در سطح جهان مطرح کرده است، اما این رشد فقط مرهون کمیت تولید علم نیست. کمیت تولید علم تنها یکی از ابعاد توسعه علمی است. به طور متوسط حدود یک پنجم از این کمیت با مشارکت بین المللی تولید می شود که آن را تحت عنوان دیپلماسی علمی می شناسیم. تولیدات علمی کشور علاوه بر رشد کمی، رشد در خور توجه ای از لحاظ کیفی نیز داشته، بویژه اینکه از این حیث در جمع کشورهای برتر منطقه قرار داریم.

دهقانی اظهار داشت: هر چند کمیت تولید علم تنها یکی از ابعاد توسعه علمی محسوب می شود، اما آگاهی کامل از کل این کمیت از اهمیت فراوانی برخوردار است، زیرا تا از وجود این کمیت مطلع نباشیم امکان برنامه ریزی جامع برای هدایت آن وجود ندارد.

وی گفت: بررسی برخی از پایگاه های علمی معتبر بین المللی نشان می دهد که بخش بزرگی از کمیت تولید علم کشور تاکنون گزارش نشده است یا حداقل مورد توجه قرار نگرفته است. اطلاعات کمیت تولید علم کشور در پایگاه های ملی و بین المللی نشان می دهد که حداقل ۷۰٪ این کمیت تاکنون گزارش نشده است و اگر تنها پایگاه های بین المللی را مبنا قرار دهیم نیمی از کمیت مورد توجه قرار نگرفته است.

سرپرست ISC خاطرنشان کرد: سرعت نمایه سازی اطلاعات در پایگاه های بین المللی با یکدیگر یکسان نیست، بنابراین بویژه برای اطلاعات سال ۲۰۱۵ که هنوز تکمیل نشده است باید مدتی صبر کرد. شرکت تامسون رویترز که مالک پایگاه استنادی آی.اس.آی است به ارائه سایر پایگاه های اطلاعات نیز پرداخته است. برای انتخاب محتوای این پایگاه ها از فرایند های ارزیابی مختلفی استفاده می شود تا جامعه علمی از کیفیت محتوای آن اطمینان حاصل نمایند. نمایه استنادی بایوسیس (BIOSIS Citation Index)، مندرجات جاری (Current Content Connect)، مدلاین (Medline)، سای.ال.او (SciELO Citation Index)، زئولوجیکال رکورد (Zoological Record)، چکیده های زیستی (Biological Abstracts)، پایگاه استنادی آی.اس.آی (Web of Science Core Collection)، اینسپک (Inspec) و اف.اس.تی.ا - پایگاه علم تغذیه (FSTA - The Food Science Resource) از جمله این پایگاه ها هستند. این پایگاه ها لزوما توسط آی.اس.آی تولید نشده اند بلکه بخشی از آن ها از سایر ناشران یا فراهم آورندگان اطلاعات دریافت و در یک قالب جدید با ارزش های افزوده دیگر ارائه می گردند.

بررسی پایگاه اف.اس.تی.ا - پایگاه علم تغذیه در فاصله سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ نشان می دهد که به ترتیب میزان کمیت تولید علم ایران ۲۴ ،۳۲ ،۳۱ ،۵۹ ،۸۰ ،۱۱۴ ،۱۵۰ ،۲۱۴ ،۲۴۴ ،۳۷۷ ،۵۴۱ ،۶۹۶ ،۷۵۹ ،۷۸۸ ،۷۷۴ و ۱۰۴۸ مدرک بوده است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: جمهوری اسلامی ایران از سال ۲۰۰۰ تا سال ۲۰۱۵ تعداد ۱۰۹۶۵۵ مدرک در پایگاه اطلاعات علمی اینسپک منتشر کرده است. میزان کمیت تولید علم ایران در این پایگاه از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ به ترتیب ۵۱۹ ،۵۹۰ ،۹۳۱ ،۱۳۰۶ ،۱۸۲۵ ،۲۱۷۹ ،۳۷۰۲ ،۴۷۰۹ ،۷۵۴۷ ،۹۰۶۶ ،۱۰۵۸۹ ،۱۲۳۵۵ ،۱۳۱۹۲ ،۱۳۷۷۱ ،۱۴۲۵۳  و ۱۳۱۲۱ مدرک بوده است.

وی یادآور شد: پایگاه استنادی اسکوپوس یکی دیگر از پایگاه های معتبر بین المللی است که وابسته به موسسه انتشاراتی الزویر است که ۳۲۹۰۱۱ مدرک از ایران در دوره زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ در این پایگاه نمایه سازی شده است. به ترتیب تعداد ۱۷۵۹ ،۲۱۰۳ ،۲۹۹۷ ،۴۳۸۸ ،۵۷۵۱ ،۸۱۸۸ ،۱۱۳۹۳ ،۱۵۰۱۳ ،۱۹۴۸۹ ،۲۴۰۵۵ ،۲۹۶۶۷ ،۳۹۳۴۲ ،۴۰۴۵۱ ،۴۱۳۱۳ ،۴۳۳۶۸  و ۳۹۷۳۴ مدرک در فاصله سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ در این پایگاه ثبت شده است.

دهقانی افزود: پایگاه استنادی آي.اس.آی به عنوان یکی از پایگاه های شرکت تامسون رویترز، یکی از مراجع بین المللی برای سنجش کمیت تولید علم است. ۲۶۱۱۷۱ مدرک در فاصله زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ از جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه ثبت شده است. به ترتیب در فاصله سال های ذکر شده تعداد ۱۷۴۶ ،۲۰۹۷ ،۲۸۴۵ ،۳۹۳۶ ،۵۱۶۱ ،۶۹۱۴ ،۹۲۰۸ ،۱۳۴۰۷ ،۱۷۴۵۰ ،۲۰۳۶۵ ،۲۲۴۴۱ ،۲۸۶۵۰ ،۳۰۴۴۲ ،۳۱۰۷۳ ،۳۱۹۸۶ و ۳۳۴۵۰ مدرک از کشور در این پایگاه ثبت شده است.

وی در ادامه گفت: پایگاه اطلاعاتی چکیده های زیستی یکی دیگر از پایگاه هایی است که توسط شرکت تامسون رویترز (ISI) نیز ارائه می گردد. در مجموع در خلال سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ تعداد ۴۷۸۸۹ مدرک از جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه ثبت شده است. در خلال این سال ها به ترتیب ۳۴۳ ،۴۰۹ ،۵۸۶ ،۷۱۰ ،۹۴۹ ،۱۴۰۲ ،۱۷۶۷ ،۲۳۸۹ ،۲۷۶۵ ،۳۴۸۷ ،۳۸۹۸ ،۴۹۳۲ ،۶۱۷۳ ،۵۷۵۶ ،۶۱۴۵  و۶۱۷۸ مدرک از جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه نمایه سازی شده است.

وی اضافه کرد: تفاوت در تعداد مدارک نمایه سازی کشور در پایگاه های مختلف از این واقعیت نیز ناشی می شود که اندازه پایگاه های مختلف با یکدیگر برابر نیست. در فاصله سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ به ترتیب ۴۹ ،۷۶ ،۵۷ ،۶۸ ،۹۹ ،۱۴۳ ،۲۱۱ ،۲۴۹ ،۳۴۱ ،۴۱۴ ،۶۲۴ ،۸۲۸ ،۹۳۰ ،۹۰۶ ،۹۸۵  و۷۱۲ مدرک از کشور  در پایگاه زئولوجیکال رکورد نمایه سازی شده است.

دهقانی تصریح کرد: پایگاه اطلاعاتی مدلاین در حوزه پزشکی به نمایه سازی اطلاعات پژوهش های بین المللی می پردازد. غالب اطلاعات این پایگاه متعلق به حوزه علوم پزشکی است، هر چند ماهیت بین رشته ای علم باعث می گردد تا مدارک سایر رشته های وابسته به حوزه علوم پزشکی نیز در این پایگاه نمایه شوند. در فاصله سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ تعداد ۷۴۰۰۵ مدرک از جمهوری اسلامی ایران در این پایگاه نمایه سازی شده است که به ترتیب ۲۵۷ ،۴۰۱ ،۵۵۷ ،۸۶۹ ،۱۱۳۶ ،۱۴۵۲ ،۲۱۲۱ ،۳۳۵۸ ،۳۷۶۸ ،۴۲۵۳ ،۵۲۳۵ ،۶۷۷۲ ،۹۱۲۳ ،۱۰۷۹۲ ،۱۲۱۶۲  و ۱۱۷۴۹ مدرک است.

وی گفت: ۱۶۰۱۰۶ مدرک از ایران در پایگاه مندرجات جاری موسسه تامسون رویترز (آی.اس.آی) منتشر شده است. تعداد مدارک کشور در فاصله سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ در این پایگاه به ترتیب ۱۲۳۰ ،۱۴۵۴ ،۱۹۶۱ ،۲۷۲۰ ،۳۲۶۴ ،۴۲۴۹ ،۵۶۳۲ ،۷۴۲۳ ،۹۰۲۲ ،۱۱۱۹۳ ،۱۲۷۳۹ ،۱۵۷۰۲ ،۱۷۸۰۷ ،۲۰۱۲۹ ،۲۱۸۱۶ و ۲۳۷۶۵ مدرک بوده است.

سرپرست (ISC) گفت: نمایه استنادی بایوسیس نیز به نمایه سازی مجلاتی می پردازد که مقالات کشور در آن ها نمایه سازی شده اند. ۵۷۸۲۱ مدرک از جمهوری اسلامی ایران در بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ در این پایگاه ثبت شده است. در فاصله این سال ها به ترتیب ۶۲۸ ،۷۳۱ ،۸۶۶ ،۱۲۷۲ ،۱۲۳۴ ،۱۸۷۴ ،۲۳۸۸ ،۲۹۹۵ ،۳۵۹۳ ،۴۲۸۸ ،۵۰۱۹ ،۶۸۱۲ ،۶۹۷۸ ،۶۰۶۳ ،۶۶۳۲ و ۶۴۴۸ مدرک از ایران در این پایگاه نمایه سازی شده است.

دهقانی یادآور شد: برای محاسبه میزان واقعی تولید علم کشور در سطح بین المللی نیاز داریم تا کمیت خالص تولید علم را محاسبه کنیم. کمیت خالص تولید علم یا همان تعداد مدارک خالص به معنی حذف مدارک تکراری در پایگاه های اطلاعات علمی مختلف است. یک مقاله علمی متعلق به یک کشور می تواند در بیش از یک پایگاه اطلاعاتی نمایه سازی شود، زیرا مجله یا کنفرانسی که مقاله در آن منتشر شده است می تواند در بیش از یک پایگاه نمایه سازی شود. لازم به ذکر است که اطلاعات سال ۲۰۱۵ به دلیل پدیده تاخیر در نشر و تفاوت در سرعت نمایه سازی اطلاعات هنوز تکمیل نشده است.

وی افزود: در دوره زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ خالص کمیت تولید علم ایران در پایگاه های معتبر بین المللی به ترتیب ۲۱۳۶ ،۴۹۹۷ ،۶۷۴۳ ،۹۴۹۶ ،۱۱۸۸۰ ،۱۵۷۳۰ ،۲۱۷۶۹ ،۳۰۰۲۵ ،۳۸۹۵۵ ،۴۶۲۴۸ ،۵۲۸۵۶ ،۶۶۴۰۶ ،۷۳۴۰۰ ،۷۷۳۲۹ ،۸۲۰۵۴ و ۸۳۱۹۷ مدرک بوده است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: هم اکنون می دانیم که پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران از ظرفیت بسیار بالایی برخوردارند که نیازمند هدایت است تا چنانکه در سند سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری به آن اشاره شده علم را بیش از پیش به قدرت و ثروت تبدیل کنند. یکی از ملزومات این هدایت چنانچه رهبری معظم انقلاب  نیز در شهریور ۱۳۸۷ بر آن تاکید کردند تبدیل گفتمان پیشرفت علم و فناوری به یک گفتمان پایه در سطح ملی است.