شاعر جوان خوزستانی:
به گزارش خبرگزاری دانشجو از اهواز، هنر و کار کردن در عرصه هنر دینی بی شک امروز بابی از جهاد است. هنر؛ زبانی عمومی و بین المللی در عرصه جهان امروز هستند. زبانی که همچون شمشیری برنده است و اگر در دست استکبار جاهل قرار گیرد کشتار مردم مظلوم فلسطین را اقدامی قانونی و صلح جویانه نشان می دهد.
واقعیت هنر بیان زیبای حقیقت ها است و هر چند حقیقت به تنهایی خود بالاترین زیبایی ها است.
امروز در جهانی به سر می بریم که به زبان هنر در عرصه سیاست، اقتصاد و نظامی با هم مکالمه می کنند. اگر قرار است کشوری اشغال شود ابتدا فیلم و کارتون و بازی رایانه ای آن کشور به عنوان سرباز مستتر آن کشور را اشغال می کنند و پس از فتح فرهنگی، سربازان نظامی با کمترین هزینه وارد خاک آن کشور می شوند.
دانشگاه و دانشجوی ارزشی متاسفانه به سمت هنر متعهد نرفته است و هنر را در خدمت آرمان ها به کار نگرفته است که به نظر عدم درک اهمیت بالای هنر در جذب و اثرگزاری از یک سو و از سوی دیگر عدم تبیین مبنای دقیق هنر اسلامی از جمله دلایلی باشد در فقر هنری که در دانشگاه ها رنج می بریم.
امام خامنه ای در تابستان امسال در دیداری که با دانشجویان داشتند در نکته مهم و کلیدی به تشکل های دانشجویی تاکید کردند که از ابزار هنر از جمله تئاتر، شعر، سرود و نشریه های صوتی در جذب دانشجویان استفاده کنید.
مقام معظم رهبری به نیکی انگشت بر نقطه ضعف کار دانشجویی گذاشتند و آن روزمرگی و سیاست زدگی در کار تشکل های دانشجویی است؛ در حالی که هنر ابزاری عمومی و قدرتمند در جذب و هدایت فکری دانشجویان است.
متاسفانه با گذشت حدود یک سال دانشگاه ها در عرصه کار هنری همچنان می لنگند و اگر کار هنری هم صورت می گیرد از جنس هنر روشنفکری است برای اینکه بتوانیم به مبنایی برای کار هنری در دانشگاه ها و جامعه برسیم گفت و گویی را با حجت الاسلام سید محمد مهدی شفیعی، استاد حوزه و هنرمند خوش ذوق و جوان خوزستانی انجام دادیم.
با سلام و تشکر از اینکه دعوت ما را اجابت کردید، مثل هر علمی ما در هنر نیز نیاز به تعریف داریم، هنر چه تعریفی دارد؟
این سوال مهم و فنی است که جواب سختی دارد، چون به ازای مکاتب فکری برای هنر تعریف وجود دارد و شاید هم به ازای متفکرین حوزه هنر برای هنر تعریف وجود دارد که شاید هم هیچ وقت نمی توان به تعریف واحد هم رسید.
تعریف هنر مولفه های دارد که هر مکتبی براساس مبانی خود تعریف جدیدی برای آن می کند و آنچه مسلم است در ادبیات اسلامی – ایرانی ما هیچ وقت به معنای آنچه در ادبیات غرب به هنر به معنای art نگاه نشده است.
مثلاً حافظ درباره هنر می گوید، گر در سرت هواي وصال است؛ حافظا بايد که خاک درگه اهل هنر شوي، که این تقدس و اهمیت هنر از منظر حافظ است و در ادبیات گذشته ما هنر یک کمال و فضیلت بود و فلاسفه هنر در ادبیات قدیم یک مقام تقرب به خدا بوده است و هنرمند یک مقام قرب داشته است و با معنای امروز آن تفاوت داشت و تلقی که از هنر در تاریخ ما وجود دارد با تلقی امروزی و هنر غربی تفاوت اساسی داشته است.
هنر اسلامی دیگر موضوعی است که درباب هنر بیان می شود، هنر اسلامی بر چه معیارهای استوار است؟
وقتی از هنر اسلامی صحبت می شود و بررسی می کنیم به دو تلقی می رسیم. یکی اینکه برخی از هنر اسلامی این برداشت را می کنند که هر هنری که بواسطه مسلمانان تولید شود هنر اسلامی است و قیدی برای هنر ندارند و چه بسا شاید هنری با مبانی اسلام تفاوتی اساسی داشته باشد؛ ولی چون محصول یک مسلمان است، هنر اسلامی است.
تعریف دقیق و مبنایی از هنر اسلامی آن هنری است که تجلی زیبایی ها است که هنرمند در جان عالم می بیند.
هنرمند از زاویه دید خود یک زیبایی می بیند و آن را به زبان هنر بیان می کند و در مقابل اگر زشتی ببیند آن را مذمت می کند.
بنابراین طبق تعریف هنر اسلامی، هنری اسلامی است که تجلی زیبایی ها را با نگاه اسلامی بیان کند و آنچه را اسلام زیبا می داند آن را می بیند.
درباره نگاه اسلام به هنر بفرماید؟ اسلام چه نگاهی به هنر دارد؟
برخی تصور می کنند اسلام هنر و دایره هنرآفرینی را محدود و کوچک کرده است در حالی که حقیقت اینگونه نیست اگر بپذیریم حقیقت زیباست و حق زیباست و باور داشته باشیم اسلام چیزی جز حق و حقیقت بیان نمی کند و حقیقتی بالاتر از توحید ناب و اسلام ناب محمدی نیست متوجه می شویم که هنر اسلامی محدودیت نیست بلکه یک افق های جدیدتری پیش روی هنر بازکرده است.
ببینید هنر دنبال بیان حقیقت و زیبایی حق است اگر این منطق را بپذیرم بالاترین هنر، هنر اسلامی است.
هنر در واقع برپایه تخیل قوی و منسجم است این تخیل قوی و خلوت به نوعی وهم آور است برای همین این تلقی پیش می آید که هنر و اسلام جمع اضداد است؟
نه اصلاً من با این موافق نیستم. اسلام و دین اسلام نه اینکه هنر را قبول دارد بلکه به معنای واقع کلمه از آن استقبال و حمایت می کند.
در صدر اسلام بعد از این که سوره شعرا نازل شد و بیان شد با این مضمون که شعرا مردم را گمراه می کنند این باعث شد بسیاری از صحابه پیامبر نزد پیامبر آمدند و چون اهل هنر و شعر بودند گفتند: ما این مدت شعر می گفتیم و الان آمدیم توبه کنیم!
پیامبر در جواب صحابه بیان کردند این سوره و شان نزول آن مربوط به شما نیست چرا که شما در واقع ان اللذین امنو هستید و شما هدایتگر هستید و شما آنهایی هستند که با هنر خود دین را یاری می کنید و این را ادامه دهید که جهاد فی سبیل الله است.
توجه می کنید این نگاه رفیع اسلام به هنر است ولی برخی هنر را برای بیان وهم و توهمات به کار می گیرند و چون هنر قدرت جذب بالای دارد این وهمیات را به عنوان زیبایی به مردم عرضه می کنند.
در زمان خلافت امیر المومنین ، امام در جنگ ها از شعرها برای غلبه به توطئه های معاویه و روحیه دادن به نیروهای خودی استفاده می کرد.
چرا که در ان دوران جنگ روانی بوسیله شعر بود و شعرهای در مذمت معاویه در جمع لشگریان شعر می خواندند و روحیه جنگ آوری آنها را تقویت می کرد و البته در تاریخ اهل بیت (ع) خیلی از هنر تعریف کردند.
با این اوصاف خیلی از نیروهای ارزشی از حضور در عرصه هنر بویژه هنر هفتم ترس و واهمه دارند؟
دقت کنید در باب فقه هنراسلامی و حمایت اسلام از هنر دیگر نباید شک کرد و وقت خود را در تایید اینکه اسلام موافق هنر است یا نه، همان طور که امام خامنه ای بیان کردند اسلام مشوق و حامی هنر است و ما باید اکنون در صدد عملی کردن و تحقق هنر اسلامی باشیم.
امروز جریان انقلاب اسلامی شکل گرفته و این جریان در حال درنوردیدن مرزهای کشورها است و امروز باید در جهت بالندگی هنر انقلاب اسلامی تلاش کنیم.
می بینیم شما قید دوم یعنی انقلابی را نیز با هنر بیان کردید، هنر انقلاب اسلامی چه معیارهای دارد؟
هنر انقلاب اسلامی در دایره وسیع هنر اسلامی تعریف می شود و البته ممکن است هنر اسلامی ببینیم که شاخصه انقلابی در آن وجود ندارد و بالعکس.
در واقع هنر انقلاب اسلامی محل تلاقی هنر اسلامی و انقلابی است.
علامه جعفری (ره) در تقسیم بندی هنر بیان می کند که هنر 2 صورت است هنر پیرو و هنر پیشرو.
هنر پیرو همین هنر معمولی و همین آداب و رسوم ها است ولی هنر پیشرو در واقع هنری بالاتری است که پیشتاز است و خرافات را نفی می کند و اخلاقیات را بیان می کند و راه می افتد و مردم به دنبال آن حرکت می کنند.
هنر انقلاب اسلامی در واقع هنر پیشتاز و پیشرو اسلامی است و هنری است که اسلام را وارد سبک زندگی می کند. هنر اینگونه نیست که پشت سرجریان ها حرکت کند بلکه هنر باید اول به حرکت در می آید و به تبع آن سایر بخش ها جنبش پیدا می کند.
به پیشتازی هنر اشاره کردید هنر در این عرصه ی سنگین از سیاست ها و پروتکل ها آیا قدرت تنفس دارد آیا می تواند پیشروی کند؟
اجازه دهید من یک گریز تاریخی بزنم بعد. در دوره رنسانس که دوران تغییر و تحول غرب است به اذعان بسیاری از مورخین غرب شناس تمام دستاوردهای مثبت و منفی غرب محصول جریان ادبی است و رنسانس با جریان ادبی شروع شد و جریان سیاسی بعدها به حرکت درآمد و بسیاری از رمان ها و داستان های آن دروه زمینه رنسانس را فراهم کرد.
متاسفانه امروز از این جریان سازی هنر غفلت شده است و نگاه ها به هنر در سطح هنر پیرو تنزل پیدا کرده است.
افق دید هنر انقلاب اسلامی چیست؟ این نوع هنر دنبال چه چیزی است؟
هنر انقلاب اسلامی آرمانگر است ولی از واقعیت ها چشم پوشی نمی کند و در هنر انقلاب اسلامی تضاد و تقابلی بین آرمان و واقعیت نیست و هنرمند انقلاب اسلامی دنبال پر کردن خلاء آرمان و واقعیت است و با شاخص های اسلام ناب جامعه را به سمت آرمان ها هدایت می کند.
یک هنرمند متعهد در این بین چه وظیفه ای دارد؟
هنرمند متعهد را باید در وهله اول تعریف کنیم. متعهد به چه چیزی و چه مکتبی؟ هنرمندی ممکن است به مکتب سکولاریسم متعهد باشد ولی هنرمندی که ما بیان می کنیم هنرمند متعهد به ارمان های انقلاب اسلامی است.
متاسفانه هنوز به قدرت هنر پی نبردیم و اگر سطح افق و نوع نگاه ما و مسولان هم تراز مقام معظم رهبری بود اکنون هنر ما در جایگاه بهتری قرار داشت . هنرمند متعهد باید تلاش کند تا هنر را از جایگاه یک هنر معمولی به یک هنر جریان ساز و قدرتمند تبدیل کند و هنر انقلاب اسلامی به عنوان یک هنر جریانی در خدمت تمدن نوین اسلامی قرار گیرد.
آنچه در تصور عمومی از هنر است و دیده میشود بویژه در بخش موسیقی و سینما با آنچه شما از تعریف بیان می کنید تفاوت زیادی دارد؟
ببینید در برابر هنر انقلاب اسلامی هنر روشنفکری در حال یارگیری و قدرت گرفتن است که سعی می کند خود را به عنوان هنر واقعی معرفی کند که این هنر شاخص های دارد.
درهنر روشنفکری ما نمادهای مثل سیگار و کافه و خلوت های گناه بار را می بینیم هر چند ما هنرمندان روشنفکری مثل فروغ را می بینیم که در اواخر عمر خود از این جنس هنر اظهار ندامت می کند و دوری می جوید.
متاسفانه جریان روئشنفکری در همین هنرهای که فرمودید بسیار قدرتمند است و این ها به قبضه خود در آورده است.
تفاوت اصلی هنر انقلابی با هنر روشنفکری در چیست؟
جریان روشنفکری مرتب می گوید ما حرف های را می زنیم که مردم نمی فهمند و جامعه ما را درک نمی کند.
این برای این است که هنرمند جریان روشنفکری هیچ گاه در بطن مردم نیست و خود را از مردم نمی داند ولی هنر انقلاب اسلامی بین مردم است و از دل مردم می جوشد و در دل هنر انقلاب اسلامی مردم عنصر اصلی است.
هنر انقلاب اسلامی در شعر اعتراضی هم وجود دارد یعنی هنرمند انقلابی معضلات اجتماعی را می بیند و به آن اعتراض می کند و هنر انقلاب اسلامی صرفا در مدح و ستایش انقلاب اسلامی هنرمندی نمی کند.
با توجه به فضای اختلاطی که در دانشگاه ها وجود دارد و با اینکه روح هنر با لطافت و احساسات عجین است آیا می توان در دانشگاه ها هنر انقلاب اسلامی را توصیه کرد؟
بله چرا نمی شود . انسان تک ساحتی نیست و دارای دو بعد است و اسلام به انسان رشد یافته همین نگاه را دارد و دنبال تربیت بشر در همه بخش ها است.
انسان کامل انسانی است که معرفت و احساساتش به شکل موازن حرکت کند.
یکی از ابعاد وجودی انسان در بخش احساسات است و برای همین در دانشگاه ها و دانشجویان علاوه بر تاکید بر رشد علمی و معرفتی باید برای رشد احساسی دانشجویان هم برنامه داشته باشیم.
نمی توانیم از احساسات دانشجویان غافل شویم و باید احساسات دانشجویان را با هنر انقلاب اسلامی رشد و همراه سازیم.
برای احساسات دانشجویان برنامه داشته باشیم نمی توانیم از پرورش احساس جوان دانشجو غفلت کنیم و این هم خیلی مهم است و ببینید همان قدر نیرو و قدرت نظامی در جنگ تحمیلی موثر بود همان قدر هنر حاج صادق آهنگران و شعر مرحوم معلمی اثر داشت.
امروز در عرصه کار هنری در دانشگاه ها نیازمند اقدامات آهنگران ها برای تولید اثر انقلابی در حوزه جنگ نرم هستیم.
امروز در عرصه دانشگاه و در مقابله با هجمه ها و شبیخون های فرهنگی جبهه باطل امثال حاج صادق آهنگران تربیت کرد و آثار هنری مثل شعر معلمی تربیت کرد.
به نظر شما ظرفیت کار هنری در بین جوانان و دانشجویان وجود دارد؟
بله ما ظرفیت خوبی بین دانشجویان داریم و شما ببینید ما در جشنواره فیلم عمار همین مردم و دانشجویام معمولی و آماتور چقدر آثار ارزشمند و با محتوای انقلابی تولید می کنند پس می شود در همین قالب هنر محتوای انقلابی تولید کرد.
فضای دانشجوی امروز نوعی کرختی و تنبلی دارد به نظرتان در این فضا می شود کار هنری پرزحمت تولید کرد؟
دانش و توانایی دانشجویان اگر در بخش های هنری ارتقا داده شود و از طرفی امکانات برای هنرآفرینی فراهم شود تولید اثر در دانشگاه ها فراهم می شود.
اگر این امکانات و بسترها آماده شد و این را با محتوا و ارمان انقلاب اسلامی عجین کردیم می توانیم با کمک دانشجویان هنر را برای صدور انقلاب به خدمت بگیریم.
اینکه دانشگاه و جامعه دانشگاهی تمایلی به هنر و تولید کار هنری ندارد را نمی پذیریم چرا که ما برای ظهور و بروز استعداد دانشجویان امکانی فراهم نکردیم و محتوای هنر انقلابی را ارائه ندادیم و نمی توانیم الان درست ارزیابی کنیم.
اینکه در کانون های فرهنگی دانشگاه ها هنر انقلابی اسلامی جریان ندارد این به خاطر این است که در فرهنگ دانشگاه سیاست زدگی را می بینیم و حرکت فرهنگی سیاست زده و بدون استمرار فایده ندارد.
به بخش فیلم و کار فیلم رسیدیم یکی از هنرهای مهم و اثرگذار دنیا امروز سینما است آیا ما اصلا برای قدرت آفرینی در عرصه جنگ نرم می توانیم به سینما و قدرت سینما خودمان تکیه
کنیم؟
در مورد سینما اختلاف زیاد است اینکه آیا سینما صنعت است یا رسانه؟ این که سینما قالب است یا محتوا؟ البته شهید آوینی مفصل به این پرداخته است و اختلاف نظر زیاد وجود دارد و اگر ما بپذیریم سینما یک پیام است پس آن موقع باید برای سینما یک قالب اسلامی طراحی کنیم.
برای تحقق آرمان اسلامی و رسیدن به تمدن نوین اسلامی نیازمند سینمای متناسب با ارمان های انقلاب اسلامی برای انتقال پیام هستیم.
در پایان اجازه بدهید از بحث شما استفاده کنم و به مقوله تمدن نوین اسلامی بپردازم هنر چه نقشی در تحقق تمدن نوین اسلامی دارد؟
انقلاب اسلامی برای رساندن پیام خود نیازمند یک قالب هنری است و مقام معظم رهبری می فرمایند هر مکتبی که نتواند محتویات خود را در قالب هنر بریزد محکوم به فنا است و این هم فرق نمی کند مکتب حق باشد یا باطل!
اگر می خواهیم حرف انقلاب را به گوش عالم برسانیم نیاز به زبان عمومی و نافذی داریم که همه بشریت بفهمد و این پیامبر چیزی جز هنر نیست.
اینکه می بینیم در عرصه جنگ نرم غرب با کمپانی های هالیود به مرزهای اعتقادی نفوذ می کنند و دنبال جنگ رسانه ای هستند به دلیل همین نفوذی است که هنر بین مردم دارد.
برای تحقق تمدن نوین اسلامی باید هنر انقلاب اسلامی را وارد معادلات کنیم و هنر فاخر و در تراز آرمان های اسلامی به جهان ارائه دهیم و اگر لازم باشد ساختارهای هنری مورد نیاز را نیز طراحی کنیم.
ارسال نظرات