نقش پررنگ فرابورس ایران در تامین مالی دولت/ افزایش سهم اسناد خزانه اسلامی در بودجه ۹۵

به گزارش گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ به نقل از  روابط عمومی فرابورس ایران در نشست تخصصی معاملات اسناد خزانه اسلامی، امیر هامونی، ضمن قدردانی از تلاش دست‌اندرکاران طراحی و راه‌اندازی معاملات این اسناد گفت: راه‌اندازی معاملات این اسناد حدود 3 سال زمان برد و در این مدت وزارتخانه‌ها و نهاد‌های مختلفی همچون سازمان مدیریت و برنامه ریزی، وزارت اقتصاد، نیرو، راه و شهرسازی، بانک مرکزی، بانک ملی به عنوان بانک عامل، شورای عالی بورس، کمیته فقهی، سپره‌گذاری مرکزی و ... پیگیر این موضوع بوده و کمک کردند تا شیوه جدیدی از بازپرداخت بدهی‌های دولت به پیمانکاران بخش خصوصی و مکانیزم تامین مالی دولت را به کمک پتانسیل‌های بازار سرمایه شاهد باشیم.

مدیرعامل فرابورس ایران ادامه داد: معاملات اسناد خزانه اسلامی در فرابورس ایران نتایج مثبتی برای اقتصاد به همراه دارد از جمله اینکه به حساب‌های دولت نظم می‌بخشد و موجب جریان نقدینگی در اقتصاد و استمرار فعالیت‌های عمرانی و زیرساختی می‌شود. علاوه بر این افزایش رتبه اعتباری دولت در رتبه‌سنجی نهادهای بین‌المللی به کمک این ابزار جدید تامین مالی امکان‌پذیر است.

وی تنظیم سیاست‌های پولی و مالی دولت و کمک به رشد غیرتورمی اقتصاد را از دیگر مزایای راه‌اندازی معاملات اسناد خزانه اسلامی برشمرد و عنوان کرد: با توجه به کاهش نرخ سود بین بانکی و پیش‌بینی کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی در آینده نزدیک متناسب با کاهش نرخ تورم، انتظار ما این است که استقبال بیشتری از معاملات اسناد خزانه اسلامی صورت گیرد.

مدیرعامل فرابورس ایران افزود: علاوه بر این به کمک این اسناد، شاهد کشف نرخ بدون ریسک هستیم که به عنوان شاخص مناسبی از نرخ اوراق بدون ریسک تلقی می‌شود، ضمن آنکه قابلیت نقدشوندگی بالای این اسناد نیز از دیگر ویژگی‌های مثبت این اوراق به شمار می‌رود.

به گفته وی، تاکنون بالغ بر 500 میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران معامله شده و از این طریق ایجاد و توسعه بازار بدهی که مدت‌ها مد نظر بانک مرکزی و وزارت اقتصاد بوده، رسما آغاز شده است.

هامونی با اشاره به اینکه تامین مالی دولت به کمک اسناد خزانه اسلامی مطابق با استانداردهای جهانی صورت گرفته، این مهم را عامل جلب مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی عنوان کرد.

وی با تاکید بر اینکه ترجیح سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به معاملات ابزارهای جدید تامین مالی مانند اسناد خزانه اسلامی این است که این ابزار جدید ضمانت دولتی داشته و خریداران مبلغ اسمی را در سررسید به طور قطعی دریافت کنند، گفت: به این ترتیب به علت دارا بودن چنین ویژگی‌های جذابی برای اسناد خزانه اسلامی، شاهد ورود سرمایه‌‌گذاران خارجی به معاملات این اسناد هستیم.

 مدیرعامل فرابورس ایران توضیح داد: سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی خارجی از کشورهای اروپایی، حاشیه خلیج فارس و کشورهای همسایه از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام به خرید اسناد خزانه اسلامی کرده‌اند.

هامونی با بیان اینکه ارزش بازار بدهی فرابورس ایران بالغ بر 12 هزار میلیارد تومان است، تصریح کرد: فرابورس ایران به لحاظ حجم معاملات ثانویه در بازار اوراق با درآمد ثابت در منطقه منا (شمال آفریقا و خاورمیانه)، رتبه سوم را پس از ترکیه و مصر به خود اختصاص داده و از این منظر در جایگاه خوبی قرار داریم.

 به گفته وی، در 10 ماه سپری شده از سال جاری، شاهد رشد 30 درصدی معاملات اوراق با درآمد ثابت نسبت به سال گذشته در فرابورس ایران هستیم.

ورود بانک‌ها به معاملات اسناد خزانه

در ادامه این نشست، مدیرعامل بانک خاورمیانه پیشنهادی مبنی بر ورود بانک‌ها به معاملات اسناد خزانه اسلامی ارائه کرد.

 پرویز عقیلی کرمانی عنوان کرد: بهتر است با تایید بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار شرایطی را فراهم کنیم تا بانک‌ها نیز به طور مستقیم و بدون واسطه کارگزاری‌ها بتوانند منابع مازاد خود را در این بازار وارد کنند و از این طریق موجب افزایش عمق بازار اسناد خزانه اسلامی و افزایش نقدینگی موجود در آن شوند.

دریافت کد سهامداری پیمانکاران در مرحله تخصیص اسناد خزانه

حسن امیری معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار نیز در این نشست با تقدیر از تلاش مدیرعامل و مجموعه فرابورس ایران برای توسعه ابزارها و بازارها به منظور تامین مالی بخش خصوصی، گفت: اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه نسبت به سایر ابزارهای تامین مالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چراکه اگر حجم معاملات آن به میزان قابل قبولی برسد به کشف واقعی نرخ سود در اقتصاد کمک می‌کند.

وی افزود: در کنار مزایای راه‌اندازی این ابزار جدید در فرابورس ایران، برای موفقیت بیشتر روند معاملات اسناد خزانه اسلامی باید اصلاحاتی در گردش کارهای آن صورت گیرد.

 به گفته وی در مرحله تخصیص اسناد خزانه اسلامی به پیمانکاران، لازم است آنها از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه کد سهامداری اخذ کنند تا در سررسید این اوراق مشکلی برای پیمانکاران به وجود نیاید. به بیان دیگر دریافت کد سهامداری برای پیمانکاران دریافت کننده این اسناد از همان ابتدای تخصیص کمک می‌کند تا فرایند نقل و انتقال اسناد خزانه اسلامی توسط آنها در بازار فرابورس و همچنین تسویه در سررسید با سرعت بیشتری انجام شود.

بهینه شدن تسهیلات‌دهی بانک‌ها با پرداخت مطالبات پیمانکاران

طی این نشست، مدیرکل اعتبارات بانک مرکزی نیز بیان کرد: در چند سال اخیر افزایش بدهی دولت به پیمانکاران مشکلات  اقتصادی زیادی را پدید آورد؛ به این معنی که پیمانکاران از دولت طلبکار و به سیستم بانکی مقروض بودند، به این واسطه بانک‌ها نیز دیگر توان و تمایلی برای پرداخت تسهیلات به پیمانکاران نداشتند که این مساله به معنی قفل شدن فعالیت‌های اقتصادی بود.

علی‌اصغر میرمحمدصادقی افزود: به همین دلیل در چند سال گذشته به دنبال راهکاری اجرایی برای کاهش بدهی دولت به پیمانکاران و رونق فعالیت‌های اقتصادی بودیم که راه‌اندازی معاملات اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه کشور را باید بهترین راهکار موجود برای برطرف کردن این مشکل دانست.

به گفته وی، هنگامی‌که پیمانکار طلب خود را دریافت می‌کند، سیستم پولی و مالی کشور نیز در این چرخه به حرکت درمی‌آید و از آنجاکه پیمانکار بخشی از این پول را به عنوان بدهی خود به سیستم بانکی پرداخت می‌کند، منابع بانک‌ها تجهیز شده و روند تسهیلات‌‌دهی بهینه‌تر می‌شود.

میرمحمدصادقی ادامه داد: این امر با کاهش نرخ سود در بازار، پیامدهای مثبت زیادی برای اقتصاد کشور به همراه دارد و در برخی موارد نظام بانکی کشور را نیز به ‌شکل مثبتی از خود متاثر می‌کند.

پررنگ شدن نقش بازار سرمایه در تامین مالی دولت

در ادامه این نشست، مدیرکل مدیریت بدهی‌ها و تعهدات عمومی وزارت امور اقتصادی و دارایی به عنوان یکی دیگر از دست‌اندرکاران راه‌اندازی معاملات اسناد خزانه اسلامی گفت: بحث بدهی‌های دولت و احصا و تسویه آنها طی یک و نیم سال گذشته به عنوان یکی از مهمترین مباحث در دولت پیگیری شده و وزارت اقتصاد به طور ویژه و خزانه‌داری کل کشور به نمایندگی از دولت مامور شدند تا احصا و مدیریت بدهی‌های دولت به پیمانکاران و برنامه‌ریزی برای پرداخت آنها را انجام دهند.

مهدی بنانی ادامه داد: به همین دلیل واحد جدیدی در وزارت امور اقتصادی و دارایی تحت عنوان «مدیریت بدهی‌ها و تعهدات عمومی دولت» راه‌اندازی شد تا این ماموریت را بتوانیم به بهترین نحو انجام دهیم.

وی گفت: امروز به مقطعی رسیده‌ایم که برای پرداخت مطالبات پیمانکاران، 5 هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی در فرابورس ایران پذیرش شده و برنامه ریزی شده تا برای سال آینده نیز این رقم افزایش پیدا کرده و به قابلیت‌های این اوراق نیز اضافه شود.

وی توضیح داد: امیدواریم بتوانیم نقش بازار سرمایه را در تامین مالی دولت به کمک متنوع کردن ابزارهای تامین مالی پررنگ‌تر کنیم، به همین دلیل برنامه این است که برای دستیابی به این هدف تکیه خود را فقط بر اسناد خزانه اسلامی نگذاریم و از ابزارهای دیگری مانند اوراق تسویه خزانه و انوع صکوک اسلامی نیز استفاده کنیم.

بنانی ادامه داد: در لایحه بودجه سال 95 دولت به منظور انتشار 22 هزار و 500 میلیارد تومان اوراق تامین مالی از طریق بازار سرمایه برنامه‌ریزی کرده که 7 هزار و 500 میلیارد تومان آن مربوط به اسناد خزانه اسلامی و 15 هزار میلیارد تومان آن اوراق صکوک اسلامی است.  

بازار بدهی رقیب بازار سهام نیست

از سوی دیگر، مدیرعامل کارگزاری بانک کشاورزی به عنوان نخستین بازارگردان اسناد خزانه اسلامی طی این نشست بیان کرد: تولد هر ابزار مالی جدید باعث تعمیق بازار سرمایه می‌شود و تنوع بیشتری به روش‌های تامین مالی می‌بخشد که هم‌اکنون با معاملات اسناد خزانه در فرابورس ایران، شاهد چنین نتایجی هستیم.

حسین خزلی خرازی گفت: به عنوان بازارگردان اسناد خزانه اسلامی نیازمند مکانیزه کردن فرایند بازارگردانی هستیم که باید سازمان بورس در این خصوص وارد عمل شود.

به گفته وی «مکانیزه کردن بازارگردانی» به این معنی است که سیستم نرم‌افزاری تصمیم می‌گیرد بر اساس تعهداتی که به فرابورس داده‌ایم در روز چه تعداد از این ابزار را در چه قیمتی بخریم و چه مقدار از این اسناد را در چه قیمتی به فروش برسانیم. در این شیوه معامله‌گر حذف می‌شود و فقط مدیر بازارگردانی استراتژی‌های معاملاتی خود را به سیستم رایانه می‌دهد.

وی گفت: ابهامی در بازار وجود دارد مبنی بر اینکه تعمیق بازار بدهی، رقیب بازار سهام است، اما تجربه ما در مدیریت صندوق‌های با درآمد ثابت نشان می‌دهد که فعالان هر دو بازار کاملا از یکدیگر تفکیک شده‌اند و اشتراک اندکی با یکدیگر دارند و این نگرانی که افزایش عمق و حجم معاملات انواع اوراق با درآمد ثابت منجر به کاهش معاملات بازار سهام می‌شود، بی‌مورد است.

استقبال پیمانکاران از معاملات اسناد خزانه اسلامی

در این میان مدیر ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران در نشست تخصصی اسناد خزانه اسلامی به بررسی آماری معاملات این اسناد در پنج نماد اخزا 1 تا 5 در فرابورس ایران پرداخت و توضیحاتی در خصوص قیمت و نرخ بازده موثر این اسناد در بازار ارائه داد. علیرضا توکلی، مزایای اسناد خزانه اسلامی از دیدگاه اقتصاد کلان را مواردی همچون نظم بخشیدن به حساب‌های دولت از طریق تعیین تکلیف بدهی‌ها با ابزارهای ساختاریافته، کشف نرخ بازده موثر اوراق بدون ریسک در نظام مالی کشور از طریق عرضه و تقاضا، ایجاد قابلیت نقدشوندگی بالای اسناد برای طلبکاران و ... عنوان کرد.

وی گفت: هدف از انتشار اسناد خزانه اسلامی تسویه بدهی دولت با طلبکاران غیردولتی و تنظیم جریان نقدی خزانه کل کشور است.

توکلی مزایای معاملات این اسناد را استقبال زیاد پیمانکاران و نداشتن هزینه‌های مالی برای دولت دانست و در مقابل معایب آن را کوتاه مدت بودن دوره معاملات و لزوم تسویه نقدی در سررسید عنوان کرد.

توکلی پیشنهاد کرد که برای استفاده حداکثری از مزایای معاملات اسناد خزانه اسلامی لازم است به مواردی مانند جلوگیری از پرداخت نقد خزانه‌داری کل کشور بابت تسویه و پرداخت بدهی‌ها صرفا از طریق اوراق، تاکید بر تسویه به موقع انواع اوراق، توجه به اهداف، معایب و مزایای روش‌های مختلف تامین مالی، عدم اجازه انتشار اوراق به دستگاه‌های دولتی تا اطلاع ثانوی و مواردی از این دست توجه شود.