ساخت اولین ابرخشت به صورت رسمی در ایران/عدم همکاری نظام مهندسی در ساخت ابرخشت

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو از مشهد، ابرخشت که حاصل حدود ۳۰سال از زندگی حرفه‌ای، کار و تجربیات مرحوم نادر خلیلی، معمار ایرانی ساکن کالیفرنیا است. این سازه در واقع کیسه‌های درازی است با عرض ۵۰-۴۰ سانتی‌متر و طول مورد نیاز که از خاک پر می‌شوند و مانند برچسب‌های لباس و به کمک دو ردیف سیم‌خاردار در حد فاصل هر کدام از آن‌ها در هم تنیده می‌شوند و آن طور که می‌گویند بنای ساخته شده از آن در مقابل باد و باران و گرما و سرمای شدید، آتش‌سوزی و زلزله و غیره مقاوم است.

 ابرخشت به یک الگوی خاص محدود نمی‌شود. الگوی اتاق‌های ۴۰متری و ۲۰۰متری دارد. شاید ابرخشت برای ساخت مثلا یک سالن بزرگ با محدودیت مواجه باشد ولی برای هر تعداد اتاقی که بخواهید جوابگو است.

آزمایش‌های زلزله‌نگاری نشان داده این نوع بناها که ظاهر زیبایی هم دارد و قابلیت افزوده شدن بخش‌های مختلف به آن وجود دارد، توان مقابله‌ای کم نظیری را برابر لرزه‌های سنگین دارند.

به دلیل شکل خاص این بناها و نحوه انتقال نیرو به صورت فشاری، این ساختمان در برابر زلزله مقاوم است. این روش در ایلات متحده به عنوان یک روش ضد زلزله مورد تصویب قرار گرفته شده و آئین نامه‌ای نیز برای آن تدوین شده است .

تقریباً از سال ۱۹۴۸ است که بحث سکونت در خارج جو زمین و خصوصاً ماه و مریخ بخش مهمی از مطالعات و پژوهش‌های خلیلی را تشکیل می‌دهد. در همین سال طرح او برای ساخت مسکن در ماه با سیستم ابرخشت و گلتافتن در ناسا مطرح می‌شود و از آن زمان او از اعضای تیم تحقیقات طرح سکونت و ساخت و ساز در ماه قرار می‌گیرد.

پروفسور خلیلی در سال ۱۹۹۱ موسسه Cal-Earth را در بیابان‌های هسپریا در کالیفرنیا بنیاد نهاد. این موسسه، موسسه  آموزشی و پژوهشی ای است که در آن مرحوم خلیلی و همکارانش تحقیقات و آزمایش‌های خود را بر روی نمونه‌های ابرخشتی و گلتافتن ادامه می‌دادند.

لازم به ذکر است که در دوره‌هایی ناسا فضانوردان خود رو در شبیه سازی‌هایی با نحوه  استفاده از این خانه‌ها و آدابته شدن با آن‌ها آموزش می‌داده است. 

همان طور که گفته شد، ابر خشت یک سیستم سازه‌ای و معماری ساختمان است که ساختمان‌های ساخته شده با این روش در واقع یک پناهگاه در مواقع اضطراری و یا یک سرپناه ارزان برای افرادی است که توان ساخت خانه را ندارند.

بنابر این نیاز است که این خانه‌ها در کوتاه ترین زمان با کمترین امکانات و بیشترین مقاومت در مقابل بلایای طبیعی ساخته شود. این فناوری به مردمان بسیاری از نقاط دنیا از جمله قربانیان زلزله پاکستان سال ۲۰۰۵، پناهندگان کمپ بانی نجار در استان خوزستان ایران، مردم سیل زده سنگال  و بسیاری دیگر از نقاط دنیا یاری رسانده است.

با توجه به اهمیت این سازه‌ها و مزایایی که به دنبال دارند گروه جهادی قرارگاه امام هادی مشهد که متشکل از دانشجویان دغدغه‌مند در عرصه یاری رساندن به قشر آسیب پذیر جامعه هستند، گرد هم جمع شده و با اموزش این سازه‌ها به مردم روستاها و افراد کم برخوردار حاشیه شهر درصدد رفع مشکل مسکن آنان برآمدند که در ادامه مصاحبه این رسانه با محمود سخدری، دانشجوی کارشناسی ارشد هنر و سخنگوی این قرارگاه جهادی را مشاهده خواهید کرد.

ساخت اولین ابرخشت به صورت رسمی در ایران

محمود سخدری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو در مشهد، در خصوص چرایی توجه به پروژه ابر خشت که گروه جهادی قرارگاه امام هادی در روستاها و حاشیه شهر مشهد در حال انجام دادن آن است، بیان داشت: با توجه به این‌که مدت‌هاست رهبر معظم انقلاب در رابطه با اقتصاد مقاومتی تاکیدات ویژه داشته‌اند و به دلیل این‌که در رابطه حوزه معماری یک نمونه عینی در رابطه با اقتصاد مقاومتی نداریم بر آن شدیم تا در این حوزه نیز دست به کار شویم.

وی رو به افول و نابودی رفتن زندگی روستایی را یکی دیگر از دلایل رجوع به چنین سازه‌ای عنوان کرد و ادامه داد: با توجه به این مسئله که امروز روستاهای ایران به دلیل مسائل اقتصادی رو به افول و نابودی است و مردم توان مالی این را ندارند که بار دیگر خانه‌های مخروبه خود را بسازند به سمت ساخت این سازه حرکت کردیم.

این فعال دانشجویی بیان داشت: همچنین یک سری فعالیت‌های تبلیغاتی در حاشیه شهر مشهد در حال انجام است که آسیب‌های بسیاری را به دنبال دارد به همین دلیل تصمیم گرفتیم با مستقر کردن گروه‌های جهادی در این مناطق علاوه بر ساخت خانه آنان با هزینه پایین، اقدامات فرهنگی در جهت کاهش تبلیغات سوء در این محیط انجام دهیم.

سخدری با اشاره به این نکته که یکی از نمونه‌های ابر خشت یا سازه پفکی در شهرستان بم وجود داشت که در پی زلزله بم از بین نرفت، گفت: یک آمریکایی پس از مشاهده این سازه در بم طرح آن را در آمریکا پیاده کرد و در نهایت یکی از مهندسین ایرانی پس از مشاهده این سازه در آمریکا تصمیم گرفت آن را در ایران عملیاتی کند.

وی با اعلام این خبر که به صورت رسمی برای نخستین بار این سازه‌ها را پس از سال‌ها در روستای بُرزش آباد یکی از روستاهای مشهد پیاده کردیم، خاطرنشان کرد: از جمله مزایای این سازه این است که بسیار به صرفه و کم هزینه است؛ به طوری که در این سازه به هیچ وجه از آهن و آجر که دولت برای ساخت آنان هزینه و انرژی بسیاری صرف می‌کند، استفاده نمی‌شود.

خانه‌ای شبیه خانه اسکیموها با چهار گنبد و یک حیاط در وسط

سخنگوی قرارگاه جهادی امام هادی مشهد افزود: طریقه ساخت این ابر خشت این گونه است که خاک معمولی را با خاک رس مخلوط و پس از ایجاد ملات، آن را داخل کیسه‌ای مدور ریخته و آن را با کوبه‌ای می‌کوبند تا سفت و محکم شود، سپس مانند خانه‌های اسکیمو که مدور هستند به شکل دایره آن را می‌سازند.

سخدری تصریح کرد: زمینی 130 متری را تصور کنید که اطراف آن را دیوار می‌کنید بخشی از آن حیاط و مابقی که زیر بنای خانه است، به صورت چهار سازه گنبدی شکل ساخته می‌شود که از محل تلاقی این چهار گنبد حیاطی پوشیده به دست می‌آید.

این دانشجوی کارشناسی ارشد هنر با بیان این‌که هزینه ساخت این خانه 130 متری تنها 10 میلیون تومان می‌شود، خاطرنشان کرد: با توجه به این‌که در این سازه از آهن استفاده نمی‌شود، بنابراین آن مضراتی که آهن بر بدن انسان دارد را ندارد، همچنین صرفه جویی عظیمی نیز برای دولت از محل پرداخت یارانه‌ها به وجود می‌آید.

وی مدور بودن این سازه را عاملی در جهت صرفه جویی انرژی خواند و گفت: یکی از ایراداتی که خانه‌های مکعبی امروز دارد این است که کنج‌های سازه مکعبی منجر به بیرون و داخل آمدن سرما و گرما می‌شود؛ اما چون این سازه کنج ندارد، بنابراین انرژی از آن خارج و یا به داخل نمی‌آید.

جلوگیری از هدر رفت انرژی، عدم استفاده از آهن و آجر

سخدری داشتن اندرونی و بیرونی را یکی دیگر از ویژگی‌های مثبت این سازه دانست و خاطرنشان کرد: در مدل‌های پیشرفته این سازه، سردابی وجود دارد که با تعبیه یک حوض و کانال کشی به درون اتاق‌ها، در فصول گرم سال می‌توان از باد خنک جهت سرد شدن خانه بهره برد.

سخنگوی قرارگاه جهادی امام هادی مشهد با اشاره به این‌که قرار گرفتن سرویس بهداشتی بیرون از خانه را از دیگر مزایای این خانه است، بیان داشت: بسیاری تصور می‌کنند که بیرون این سازه را باید کاه گل کرد، در صورتی که این تصور نادرست است و به طور کلی یکی از جاذبه‌های این سازه که مطمئنا بسیاری را به سمت خود می‌کشاند قسمت بیرونی بناست که با رنگ‌های آبی لاجوردی، نارنجی، زرد و قرمز رنگ آمیزی می‌شود که این رنگ‌ها خود یک لایه محسوب می‌شود.

این فعال دانشجویی یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد این سازه را تعبیه پنجره‌ای در سقف آن دانست و تصریح کرد: این پنجره باعث می‌شود در شبانه روز آسمان را بالای سر خود مشاهده کنید.

سخدری ادامه داد: توجه به این خانه‌ها به این آیه که انا لله وانا الیه راجعون یکی دیگر از ویژگی‌های این خانه است، به این معنا که همه چیز در یک نقطه و به یک چیز باز می‌گردد.

وی گفت: ایجاد روحیه کمک و همیاری میان همسایه‌های از دیگر نکات مثبت ساخت چنین خانه‌هایی است؛ به طوری که در این سازه تمامی همسایه‌ها می‌توانند با هم به کمک همسایه دیگر برای ساخت خانه بروند.

همکاری نکردن نظام مهندسی یکی از مشکلات پیشرو

این دانشجوی کارشناسی ارشد هنر در بخش دیگری از سخنان خود در رابطه با مشکلات بر سر راه ساخت چنین سازه‌هایی گفت: یکی از مشکلات ما همکاری نکردن نظام مهندسی است. نظام مهندسی معتقد است با توجه به این‌که در این سازه از آهن استفاده نمی‌شود؛ بنابراین سازه محکمی نیست این در حالی است که قطر دیوارهای این سازه به اندازه‌ای است که هم انرژی خارج نمی‌شود و هم بسیار محکم و مقاوم در برابر زلزله است.

سخدری افزود: این سازه با توجه به نوع ساخت آن تنها می‌تواند یک طبقه باشد؛ بنابراین نمی‌توان آن را در کلان شهرها پیاده کرد؛ چراکه امروزه طبقاتی ساختن در کلان شهرها به یک فرهنگ غالب تبدیل شده است؛ بنابراین در حال حاضر بیشترین مانور ما در روستاها، شهرهای کوچک و حاشیه‌های شهر خواهد بود.

وی یادآور شد: متاسفانه یکی از ضعف‌هایی که وجود دارد این است که در خصوص این سازه مانور رسانه‌ای نداشته‌ایم، البته برای پروژه کارشناسی ارشد خود در حال ساخت مستندی درباره ابر خشت هستم.