۳۵ درصد از تولیدات بخش کشاورزی لرستان مبتنی بر تولید دانش‌بنیان است

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، استان لرستان با آب و هوای مناسب، مراتع غنی، رودهای پرآب و خاک حاصلخیز، استعداد ویژه‌ای برای دامپروری و کشاورزی دارد به همین دلیل پایه اصلی اقتصاد مردم این استان را دامپروری و کشاورزی تشکیل می‌دهد.

متنی که اکنون پیش رویتان قرار دارد، مصاحبه تفصیلی خبرگزاری دانشجو با مهندس نادر آزادبخت، معاون آموزشی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی لرستان و رئیس مرکز علمی کاربردی جهاد کشاورزی خرم آباد است که در آن به واکاوی بخش کشاورزی و سایر زیربخش های این حوزه در استان لرستان پرداخته شده است.

خبرگزاری دانشجو: آیا می توان از استان لرستان به عنوان یکی از پتانسیل های کشاورزی در کشور نام برد؟

آزادبخت: بی تردید استان لرستان به دلیل برخورداری از ظرفیت ها و پتانسیل های خدادادی از جمله وجود دشت های فراخ و گسترده مثل دشت سیلاخور دشت های کوهدشت و رومشکان، کش ماهور ازنا، الیگودرز  و همچنین برخورداری از میانگین بارندگی مناسب تقریبا با پراکنش خوب، نبود محدودیت های جدی مانند شوری، و قلیائیت، بالا بودن میانگین ماده عالی مناسب و نیز تنوع و گستردگی انواع خاک ها، مهارت نسبتا قابل قبول کشاورزان، وجود بالغ بر پنج هزار نفر فارغ التحصیل کاردان، کارشناس و دکترای تخصصی در رشته های کشاورزی، وجود محققین و پژوهشگران همراه با دستاوردهای تحقیقاتی و فنی چشمگیر و قابل قبول در کشور و استان به همراه عملکرد های جهانی و کشوری قابل همه و همه حجت و دلیل قانع کننده ای است بر اینکه استان لرستان با پشتوانه علمی، طبیعی، فنی و انسانی یک استان کشاورزی است.

استان لرستان نه تنها قطب تولید حبوبات کشور و تولید ماهیان سردآبی در بین استانهای غیرساحلی است؛ بلکه به دلیل برخورداری از تنوع اقلیمی و پتانسیلهای مطلوب آب و خاک در کشت محصولات گلخانه ای و باغات میوه از جمله انار انجیر و زردآلو امروز شاهدیم که این استان در تولید انجیر سیاه زود مصرفی مقام نخست را در اختیار دارد و در زمینه تولید انار جزو ده استان اول کشور محسوب می شود.

خبرگزاری دانشجو: با وجود قابلیت ها و توانمندی هایی که بخش کشاورزی استان لرستان از آن بهره مند است، آیا بستر مناسب برای بهره برداری از این ظرفیت ها فراهم شده است؟

آزادبخت: بی تردید هر انسان اندیشه ورز و آگاهی نمی تواند نسبت به ظرفیت های کشاورزی لرستان کمترین تردیدی روا بدارد؛ اما اینکه استان لرستان با این همه ظرفیت در بخش کشاورزی در بین استان های همجوار و کل کشور چه جایگاهی دارد نیازمند تامل و ارزیابی ویژه ای است.

به رغم تلاش های سودمند و ارزشمندی که طی سالهای پیش و پس از انقلاب اسلامی در این حوزه انجام گرفته است متاسفانه با توجه به نقش و جایگاه بی بدیل آب در توسعه و پیشرفت روز افزون بخش کشاورزی در استان لرستان تا بحال هیچ سد متوسط و بزرگی در این استان به بهره برداری نرسیده است و البته اقداماتی نیز که تحت عنوان مهار و یا بهره برداری از آب های سطحی در شمال و شمال شرقی و دیگر مناطق استان به چشم می آید نمی تواند با ظرفیت های و استعدادهای استان لرستان هماوردی نماید.

 با توجه به آنچه که در سوال پیش گفته شد و نظر به میانگین بارندگی و از سویی وضعیت توپوگرافی استان لرستان باید با نگاه همه جانبه و منطقی متناسب با مزیت های نسبی استان در راستای مدیریت تولید، مصرف و توزیع آب از یک سو و افزایش میزان بازدهی مصرف آب در دیگر سو تلاش شود و این مهم نیز تنها با پیگیری جدی مسئولان و مدیران ارشد کشور، استان و دیگر بازیگران و کنش گران کلان استانی و کشوری محقق می شود.

 از سوی دیگر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی چه سرمایه گذاری مادی در زمینه ایجاد مجامع کشت و صنعت و چه در راستای توانمندسازی نیروی انسانی این بخش باید بیش و پیش از هر امری مد نظر قرار گیرد.

البته نداشتن چشم انداز روشن و قابل ارزیابی در رابطه با بخش کشاورزی و زیر حوزه های آن مانند زراعت، باغبانی، امور دام، شیلات و محیط زیست نیز باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. نمی توان و نباید بیش از این از ظرفیت های خدادادی و بی نظیر استان لرستان غفلت کرد بی شک فردا دیر است و ما در مقابل داوری تاریخ و نسل آینده نمی توانیم  پاسخی شایسته و کارنامه ای پذیرفتنی ارائه کنیم؛ از این رو آسیب شناسی گذشته با رویکردی کاملا عالمانه همه جانبه و مبتنی بر محدودیت ها و ظرفیت های بومی استان به همراه عزم جدی در راستای گذار از کشاورزی معیشتی به کشاورزی دانش بنیان و روزآمد امری انکار ناپذیر و رسالتی تاریخی است که در راستای راهبرد اقتصاد مقاومتی می تواند و باید محور و مدار  توسعه استان قرار گیرد.

با توجه به اینکه قطعات در اختیار بهره برداران کشاورزی اعم از  زمین های زراعی و باغی در استان به صورت پراکنده هستند این وضعیت تنها می تواند معاش حداقلی کشاورزان و بهره بردان را تامین کند؛ از این رو برای بهره برداری هر چه بهتر از ظرفیت های کشاورزی در استان نیازمند طرحی نو و واقع بینانه و کارآمد هستیم. در این راستا تشکیل تعاونی های تولیدی و تجمیع اراضی با مشارکت مستمر، آگاهانه و هدفمند کشاورزان بسیار اساسی و موثر خواهد بود و البته در این مسیر نیز باید به نسل نو و یافته های علمی و تحقیقاتی مراکز پژوهشی و دانشگاهی متناسب با چالش ها و محدودیت های حاکم بر بخش کشاورزی بیش از پیش بهره گرفت تا علاوه بر دانش بنیان شدن کشاورزی امکان تولید پایدار و سودمند فراهم آید. قطعا با پیشرفت روزافزون فناوری نمی توان با ابزارهای گذشته تولید اقتصادی و مورد نیاز داشت.

خبرگزاری دانشجو: کشاورزی استان لرستان و زیربخش های آن از حیث تولید محصولات دانش بنیان در چه وضعیت و جایگاهی قرار دارد؟

آزادبخت: کشاورزی لرستان در بخش هایی کاملا روزآمد است و می توان گفت کشاورزی دانش بنیان است؛ مثلا تولید سیب زمینی و تولید سیب درختی و تا حدود زیادی هم تولید مرغ و پرورش گاو در استان نزدیک به دانش بنیان هستند؛ اما در حوزه کشاورزی جهت گیری به سمت کشاورزی دانش بنیان است.

در سالهای گذشته کمتر به یافته های علمی نوین و دستاوردهای تحقیقاتی در بخش کشاورزی بها داده می شد و از دیدگاه های محققان این حوزه کمتر بهره گرفته می شد؛ اما خوشبختانه به تدریج جهت گیری مقامات ارشد استانی از بیرون از استان به دورون استان و از درون استان از کارهای اجرای صرف به ایده ها و نظرات علمی فنی و موثر پژوهشگران تا حدودی معطوف شده است؛ اما در یک بیان کلی هنوز می توان گفت که در استان لرستان به طور میانگین 65 تا 70 درصد با دانش بنیان شدن در عموم حوزه های کشاورزی فاصله وجود دارد؛ زیرا برای علمی و پژوهش مدار شدن کشاورزی به عبارتی دانش بنیان شدن این بخش لوازم و بسترهایی باید فراهم آید تا از ظرفیت های موجود بیش از پیش در راستای امنیت غذایی، ایمنی غذایی و تولید پایدار محصولات زراعی و دامی برخوردار شد.

دانش بنیان بودن یا نبودن بخش کشاورزی دیگر یک ژست عوام فریبانه یا دهن پرکن نیست و در واقع باید برای فعلیت یافتن ظرفیت های موجود در اراضی کشاورزی، باغات، مزارع پرورش ماهی، دامپروری ها و سایر زیربخش های کشاورزی ناگزیر باید به تولید دانش بنیان روی آورد و از تحقیقات کاربردی مشکل مدار و پاسخگو استفاده کرد و البته این مهم را نیز باید با استفاده از توان مراکز علمی و پژوهشی بازتعریف و پیگیری کرد.

از سویی فرسایش منابع و محدودیت توانایی ها و مهارت های کاربران باید ما را بر آن دارد تا بیش از پیش فراگیران و بهره برداران بخش کشاورزی را به ابزارها، امکانات و دانش و فنون روز مجهز سازیم در واقع دانش بنیان شدن یعنی آنکه تحقیقات نه برای تحقیق و نه برای محقق بلکه در راستای شناسایی نیازی جدی و ارائه راهکارهای متناسب پیگیری و اجرا شود.

خبرگزاری دانشجو: متولی توسعه کشاورزی دانش بنیان چه مرجعی است؟

علی القاعده وزارت جهاد کشاورزی متولی این کار است؛ اما بدیهی است که باید اعتبارات و امکانات متناسب با نیاز در اختیار این وزارت خانه قرار گیرد در هر حال یکی از بزرگترین مراجع علمی که زیر مجموعه این وزارت خانه است و به صورت یک شبکه در سطح کشور گشترش یافته و به عبارتی پشتیبان و اتاق فکر کشاورزی دانش بنیان است سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است که در بیش از 30 استان کشور دارای دهها ایستگاه تحقیقاتی و آموزشی کشاورزی است.

مساله ای که وجود دارد این است که با توجه به میزان آگاهی بنده تعداد مراکز رشد و شرکت های داشن بنیان فعال در حوزه کشاورزی در استان لرستان بسیار محدود هستند و در واقع متناسب با ظرفیت کشاورزی استان نیستند؛ از این رو ضرورت دارد که تعداد این مراکز و شرکت ها متناسب با ظرفیت های کشاورزی استان لرستان توسعه یابند.

خبرگزاری دانشجو: توسعه کشاورزی دانش بنیان چه دستاوردهایی را در بردارد؟

قطعا تولید دانش بنیان می تواند منجر به افزایش اشتغال به ویژه اشتغال نیروی های دانش آموخته این حوزه، افزایش میزان تولید در واحد سطح، کاهش صدمات و خسارات ناشی از عوامل افزایش میزان بهره وری، افزایش میزان صادرات، افزایش درآمد کشاورزان و افزایش تنوع محصولات کشاورزی شود و با این حال باید بیش از پیش بستر و شرایط لازم جهت تشکیل شرکت های دانش بنیان و بهره گیری از تجربه دیگر کشورها و استانهای کشورمان را در راستای حرکت به سمت کشاورزی دانش بنیان مدنظر قرار دهیم.

مسلما راهبردی نیز که از سوی مقام معظم رهبری در قالب سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی مصوب و ابلاغ شده است بستر آنها از طریق شرکت های دانش بنیان و مجهز کردن بخش کشاورزی به علوم و فنون روز امکان پذیر است و اگر به این مهم آنگونه که باید و شاید  به دور از شعارگرایی توجه نشود نمی توان نسبت به تحقق اقتصاد مقاومتی امیدوار بود و از مزیت ها و فرصت پیش آمده در حوزه اقتصاد مقاومتی بهره گرفت. در این راستا تعامل دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشی و مسئولان دستگاه های اجرایی استان باید بیش از پیش مد نظر قرار گیرد.

باید نهادهای مردمدار و غیر دولتی متشکل از پژوهشگران و صاحبان فکر و اندیشه ای که بخشی از آنها طی سال های گذشته در استان لرستان و دیگر مناطق شناسایی و معرفی شده اند، سامان یابند تا بتواند راه های دستیابی به اقتصاد مقاومتی و موانع پیش روی آن را باز شناسد و چونان چشمه ای جوشان و منبعی ارزشمند راهکارها و برنامه ای واقع بینانه و عملی را در اختیار مسئولان قرار دهند. به عنوان نمونه اگر در این راستا به ظرفیت دانش آبخیزداری و آبخوان داری در استان لرستان توجه می شد دیگر شاهد بنیان کنی و بی سرو سامانی بخشی از مردم نجیب استانمان در پی بروز سیل های اخیر نبودیم و دیگر اینکه اگر بیش از پیش به موضوع محدودیت های منابع آب و افزایش میزام بهره وری آب در بخش کشاورزی با نگاهی جامع نگر می پرداختیم با کاهش میزان بارندگی ها در مقابل واقعیت پدیده خشکسالی دست و پا بسته تسلیم نمی شدیم و اگر زمینه مشارکت هدفمند بهره برداران با پژوهشگران و صاحبنظران فراهم می شد باز شاهد خشک شدن سدها، چاههای عمیق و نیمه عمیق، افت سطح ایستابی آب و گاه خاموش شدن جریان زلال زندگی بخش منابع آبی در رودخانه هایی مانند مادیانرود در کوهدشت، کشکان در شهرستان چگنی و دهها  رشته دیگر آبی نبودیم.

پس انتظار و توقع آن است که از گذشته درس بگیریم و مسئولان ارشد استان و نمایندگان محترم مردم در مجلس و دیگر کنشگران عرصه سیاسی و اجتماعی فضا را برای نقش آفرینی نخبگان، پژوهشگران و صاحبنظران حوزه کشاورزی و منابع طبیعی به صورت جدی و کارآمد فراهم سازند؛ البته باید محدودیت ها و فشارهای ناشی از تحریم در سطح ملی و بین المللی را نیز مدنظر داشته باشیم؛ اما با همه اینها باید طرحی نو در افکنیم و رسالت و مسئولیت شرعی و تاریخی خود را به خوبی ایفا کنیم. در این راستا باید از تنگ نظری، بخشی نگری، روزمرگی و پرداختن به منافع شهرستانی و غیر آن چشم فرو ببندیم و با عزمی جزم با همت بلند و دلسوزانه و با صداقت از تمام ظرفیت ها بهره بگیریم.

خبر گزاری دانشجو: با وجود ظرفیت های عظیم بخش کشاورزی در استان لرستان چگونه می توان معضل بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی این حوزه در استان را حل کرد؟

مهمترین علت عدم اشتغال فارغ التحصیلان رشته های کشاورزی در استان لرستان گسترش بی رویه دانشگاهها بدون داشتن چشم انداز مشخص و تعهد لازم در راستای آموزش و آینده شغلی دانش آموختگان است. متاسفانه بخش عمده ای از دانش آموختگان این حوزه متناسب با نیازهای بخش کشاورزی آمادگی لازم را پیدا نکرده اند؛ البته کمبود منابع مالی و عدم آشنایی کامل بخشی از دانش آموختگان با وضعیت بخش کشاورزی از دیگر مسائلی هستند که بر معضل بیکاری فارغالتحصیلان رشته های کشاورزی در استان لرستان دامن زده اند.

در هر حال برای رفع معضل بیکاری فارغ التحصیلان رشته های کشاورزی در استان می توان این فارغ التحصیلان را با توجه به ظرفیت های استان جذب کرد.

مسئله ای که وجود دارد، این است که بر اساس ماده 194 مصوبه مجلس اعتبار توسعه بخش کشاورزی در اختیار سازمان فنی و حرفه ای قرار گرفته است و این در حالی است که این اعتبار باید در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار می گرفت؛ چرا که سازمان فنی و حرفه ای در این زمینه برای توسعه روستایی در بخش کشاورزی و ارائه آموزش های جدید به فارغ التحصیلان کشاورزی موفق نبوده است.

در استان لرستان در زمینه فعالیت کلینیک های گیاه پزشکی، صنایع بسته بندی، شرکت های تولید بذر و نهال، تولید گیاهان دارویی و شرکت های کشت و صنعت خلاء وجود دارد و با این حال در صورت فعال کردن این حوزه ه می توان بخشی از بیکاری فارغ التحصیلان رشته های کشاورزی را رفع کرد.

خبرگزاری دانشجو: برنامه های دولت در بهبود وضعیت کشاورزی را چگونه ارزیابی می کنید؟

در دولت جدید جهت گیری ها تا حدی در به کارگیری نیروهای علمی، فنی و مجرب است؛ اما باید مانند همیشه فرصت ها و تهدیدها را شناخت و در پی آبادی هر چه بیشتر این مرز و بوم بود.

مهمترین نکته ای که می توان به آن اشاره کرد، این است که تلاش دولت در به کارگیری یافته های علمی و تحقیقاتی در بخش کشاورزی است. به عنوان نمونه  مشخصا یک طرح پیشنهادی از سوی اینجانب در رابطه با راه اندازی شبکه کشاورز ارائه شد که اکنون در طی شبانه روز حدود چهار ساعت بر روی شبکه تلویزیونی بازار نسبت به ارائه یافته های علمی و معرفی نخبگان و اثر گذاران بخش کشاورزی برنامه تولید و پخش می شود.

از دیگر اقدامات موثر این دولت در بخش کشاورزی اختصاص یارانه در راستای گسترش سامانه های آبیاری های نوین و همچنین پرداخت به موقع بهای محصولات کشاورزی به کشاورزان بوده است همچنین در آغاز فعالیت دولت یازدهم تلاش های نسبتا موثری در زمینه افزایش نرخ مکانیزاسیون در صورت پذیرفته است که ضرورت دارد بیش از پیش و با سرعت و دقت بیشتری به آن پرداخته شود.

البته دولت برای اینکه بتواند نقش موثرتری را در حوزه کشاورزی ایفاء کند باید سهم تحقیقات از بودجه ناخالص ملی را از میزان حداکثر نیم درصد موجود به سه درصد افزایش دهد؛ البته مسئله ای که وجود دارد، این است که در حال حاضر تا رسیدن به این میزان فاصله بسیار ژرف و چشمگیری وجود دارد.

فراهم ساختن زمینه تبادل اطلاعات و دانش فنی پژوهشگران، محققان و دست اندرکاران بخش کشاورزی با کشورهای توسعه یافته، رفع دغدغه های ذهنی و روحی محققان و پژوهشگران در دستیابی آسان به منابع علمی و اقتصادی و نظارت بر تولید غذای سالم و در حد امکان ارگانیگ، کاهش مصرف سموم، مصرف بهینه کود و منابع آبی که تاحدودی در دولت جدید به آن پرداخته شده از دیگر انتظاراتی است که بخش کشاورزی از دولت دارد.