یک میلیون خانوار چشم‌انداز مسکن مهر؛ سنگ انداز کیست؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»، از مجموع ۲ میلیون و ۳۶۰ هزار واحد مسکن مهر دارای قرارداد، تا بهمن ماه ۹۳ مجموعا یک میلیون و ۳۷۱ هزار واحد (۵۸ درصد کل واحدها) به فروش اقساطی رسیده و به متقاضیان واگذار شده است و میانگین پیشرفت فیزیکی طرح مسکن مهر در سطح کشور ۸۴ درصد است. اما همچنان حدود یک میلیون خانوار چشم به راه تحویل مسکن خود و رهایی از بار اجاره نشینی هستند.

این تنها بخشی از گزارش کمیسیون عمران درخصوص عملکرد دولت یازدهم در تامین مسکن دهک‌های پایین و میزان عمل به تعهدات پذیرفته شده در زمان اخذ رأی اعتماد توسط وزیر راه و شهرسازی است که در صحن علنی روز یکشنبه (6 اردیبهشت 94) توسط سخنگوی کمیسیون عمران مجلس قرائت شد.

در این گزارش قید شده است که یکی از عوامل اساسی در حوزه مسکن مهر، اظهارات ناامید کننده مسئولین و اظهار نظرهای متناقض و بعضا غیر کارشناسی در این حوزه است. رهبر معظم انقلاب در دیدار امسال با هیئت دولت تأکید فرمودند: اگر احتمالا با اصل طرح مسکن مهر و یا نحوه تزریق اعتبارهای بانکی به آن مخالفتی وجود دارد، اما این را هم بدانیم که اکنون چند میلیون نفر چشم انتظار تکمیل مسکن مهر هستند و باید این کار بطور جدی پیگیری شود و به اتمام برسد. اما وزیر راه و شهرسازی پس از صحبت‌های رهبری بارها با اظهارات ناامید کننده مسکن‌مهر را طرحی مزخرف و یا حاشیه نشینی مدرن نامیده است و سهم به سزایی در ایجاد یاس و ناامیدی مردم و مسئولین و مدیران استانی نسبت به مسکن‌مهر داشته است. از سوی دیگر وعده‌ها و اظهارنظرهای وزیر نشان‌دهنده عدم اشراف ایشان بر وضعیت مسکن مهر است. ایشان در آذر 92، قول اتمام بیش از 80 درصد مسکن را در سال 93 و اتمام کل پروژه را تا پایان سال 94 داده‌اند. وعده ای که عملی نشد و در وعده مجدد، اتمام مسکن مهر به پایان سال 95 موکول شد که روند فعلی مسکن مهر نشان دهنده عدم تحقق این وعده است.

ساختمان دادمان میزبان خبرنگاران شد

تنها یک روز پس از قرائت این گزارش در صحن علنی مجلس توسط کمیسیون عمران، ساختمان دادمان میزبان خبرنگاران شد و قائم‌مقام وزیر راه وشهرسازی در طرح مسکن مهر در خصوص آخرین وضعیت ساخت مسکن مهر توضیحاتی ارایه کرد.

در ابتدای این نشست اصغری مهرآبادی به ارائه آماری قابل توجه از پیشرفت پروژه مسکن مهر در دولت یازدهم پرداخت. این گزارش آنچنان قوی بود که ناخودآگاه ذهن خبرنگاران را به گذشته و صحبت‌های وزیر راه و شهرسازی در خصوص بیهوده و غیرکارشناسی بودن مسکن مهر می‌برد در حالی که سخنان قائم‌مقام وزیر راه وشهرسازی آنگونه بود که به نظر می‌رسید دولت یازدهم مجری این طرح بوده و همه چیز در حوزه مسکن و تامین مسکن اقشار کم درآمد خوب است.

بر اساس آمار ارائه شده توسط اصغری مهرآبادی از تابستان 86 که ابتدای شروع طرح مسکن مهر بود، دو میلیون و300 هزار واحد تنظیم قرارداد شد که از این میزان یک میلیون و 745 هزار واحد به اتمام رسید و 557 هزار واحد مسکن مهر باقی مانده است. گفتنی است از یک میلیون و 745 هزار واحد که به اتمام رسیده، یک میلیون و 480 هزار واحد بهره‌برداری شده و 64 هزار واحد هنوز افتتاح نشده است.

همچنین بنابر اعلام وی تا پایان خردادماه سال جاری 100 هزار واحد مسکن مهر دیگر افتتاح می‌شود که از این میزان 11 هزار و 300 واحد چهارشنبه هفته جاری در استان فارس خواهد بود. البته طبق برنامه‌ریزی‌ها 200 هزار واحد مسکن مهر تا پایان اسفند 93 به بهره‌برداری رسید و در کل 300 هزار واحد را در سال 93 افتتاح کردیم.

قائم‌مقام وزیر راه‌ وشهرسازی با تاکید بر اینکه دولت یازدهم هیچ وقفه‌ای در پروژه مسکن مهر نداشته است، گفت: ‌وزیر راه‌ وشهرسازی تا این لحظه با همه تصمیماتی که منجر به پیشرفت پروژه‌های مسکن مهر می‌شود موافقت کرده است.

اما آمار جایی جالب و قابل تامل می‌شود که اصغری مهرآبادی می‌گوید: در دولت یازدهم 470 هزار واحد کاملا افتتاح شد که این رقم در دولت‌های نهم و دهم یک میلیون و 10 هزار واحد بود همچنین وصول اقساط مسکن مهر پنج هزار و 500 میلیارد تومان است که سه هزار و 814 میلیارد تومان یعنی 69 درصد آن در دولت یازدهم و 1681 میلیارد تومان در دولت‌های نهم و دهم وصول شد.

وی با تاکید بر اینکه 40 درصد واحدهای مسکن مهر در دولت یازدهم تحویل شده است، ادامه می‌دهد: 49 درصد اسناد اعیانی در دولت یازدهم و 51 درصد اسناد در دولت نهم و دهم صادر شده است. در واقع 524 هزار و 453 سند در دولت‌های نهم و دهم صادر شده و حدود همین میزان نیز در دولت یازدهم صادر شده است.

این اظهارات اصغری مهرآبادی که بهت خبرنگاران را در پی داشت موجب شد تا خبرنگاری سوالی را مطرح کند که در گوشه ذهن تمامی حضار در این نشست نقش بسته بود. با توجه به آمار ارائه شده توسط شما چه دلیلی دارد که کمیسیون عمران مجلس گزارشی در صحن علنی مبنی بر عملکرد نامناسب وزیر راه ‌و شهرسازی قرائت کند؟

وی در پاسخ به این سوال با نادرست خواندن گزارش کمیسیون عمران گفت: اولا این گزارش نظر مجلس نبوده و تنها چند تن از اعضای کمیسیون عمران مجلس این گزارش را تهیه کردند که متاسفانه عملکرد وزارت راه ‌وشهرسازی در آن درج نشده بود. حتی در بخش مربوط به فروش اقساطی مسکن مهر این گزارش که اعلام شده بود وزارت راه‌وشهرسازی عملکرد خوبی داشته هم به دولت قبل ارتباط داده شد.

قائم مقام وزیر راه در طرح مسکن مهر افزود: نمی‌خواهم بگویم این گزارش مغرضانه بود اما عملکرد وزارت راه‌ وشهرسازی در آن دیده نشده است زیرا کمیسیون عمران گزارش عملکردی از وزارتخانه نخواست و به گزارشات موجود هم توجهی نکرده است. البته پیش از این از ما دعوت شد در کمیسیون عمران حاضر شویم اما بحث‌های مربوط به خدمات زیربنایی مسکن مهر مطرح شده و بنده حتی به صورت مکتوب دو بار گزارش کار دادم و از مجلس خواستیم که در اتمام این پروژه به وزارتخانه کمک کنند. در حال حاضر هم آمادگی داریم تا شرح اقدامات انجام شده را گزارش دهیم و حتی در نظر داریم به صورت مکتوب برای رییس کمیسیون عمران هم ارسال کنیم.

احمدی مهرآبادی در ادامه با اعتراف به اینکه آخوندی به این پروژه اعتقادی ندارد، اظهار داشت: این موضوع باعث نشده تا وزیر راه و شهرسازی کار را پیگیری نکند. در مقطعی اعلام می‌شد که چرا وزیر راه ‌وشهرسازی از این پروژه بازدید نمی‌کند اگرچه وی کمتر در محل ساخت این پروژه حاضر می‌شود اما بنده به عنوان نماینده وزیر هفته‌ای دو بار به استان‌ها سر زده و 110 بار از پروژه‌ها بازدید و گزارش آن را به وزیر اعلام کردم، اتفاقا در بسیاری از این سفرها نمایندگان مجلس هم حضور داشتند و خود شاهد مشکلات بودند.

تمامی این حرف‌ها و آمارها از سوی مسئولان وزارت راه و شهرسازی داده شد و با توجه به اینکه پروژه مسکن مهر، پروژه‌ای ملی بود و بسیاری از اقشار کم درآمد و ضعیف کشور گوش به زنگ حرف و سخنی از سوی مسئولان جهت رفع نگرانی و امیدواری بیشتر جهت تحویل هر چه سریعتر و بهتر واحدهای مسکونی خود می‌باشند، ما نیز قصد نداریم با جبهه‌داری سیاسی تمامی آمار ارائه شده را زیر بار ببریم اما دور از واقعیت نیست اگر بگوییم درسال های اخیر که مسکن یکی از چالش‌های مهم جامعه محسوب می‌شد، مسکن مهر به عنوان یکی از مهمترین اقدامات دولت دهم در تامین مسکن اقشار ضعیف و کم درآمد بود چرا که این طرح توانست تا حد قابل توجهی با ایجاد تعادل میزان عرضه و تقاضا در این بازار بر این چالش فائق آمده و بخشی از نیازهای مردم را تامین کند.

اما با تمام شدن عمر دولت دهم این موفقیت بزرگ با سرنوشتی عجیب مواجه شد. دولت یازدهم که در آغاز کار خود هیچ‌گاه از خود مخالفتی با طرح مسکن مهر نشان نداده بود، پس از چند وقت به صورت گسترده طرح را مورد هجمه خود قرار داد تا نشان دهد اعتقادی به طرح مسکن مهر نداشته و ارده‌ای نیز برای ادامه دادن آن در این دولت وجود ندارد. این مخالفت‌های آخوندی با طرح دولت احمدی‌نژاد، متقاضیان خرید واحدهای مسکونی مهر را هر روز با چالشی جدید مواجه شوند.

دستور توقف مسکن مهر از سوی آقای وزیر

در ابتدای وزارت عباس آخوندی، وی طرح مسکن مهر را عامل 40 درصد تورم دانست که البته در همان زمان با  واکنش‌های نمایندگان مجلس و کارشناسان همراه داشت.

در ادامه نیز با وجود اینکه آخوندی وعده تکمیل و تحویل واحدهای باقیمانده مسکن مهر را داده بود، اما در اوایل آبان ماه سال 92 دستور توقف مسکن مهر را صادر کرده و اعلام کرد: «مسکن مهر به ظاهر به نفع مردم است، اما در واقع این پروژه برای گرفتار کردن هم دولت‌های آینده است و هم مردم. خیلی طرح جالبی نبوده است که گفته می‌شود که آیا متوقف می‌شود یا نه چرا که باید متوقف شود. این طرحی نیست که خیلی مناسب باشد و فکر کنید باید ادامه یابد.»

افزایش قیمت واحدهای مسکونی مهر و توان پایین متقاضیان

ماجرا به همینجا ختم نشد. افزایش قیمت مسکن مهر از دیگر چالش‌هایی بود که متقاضیان این واحدها با آن مواجه شدند. این اقدام دولت یازدهم در حالی بود که در زمان وزارت نیکزاد دستور 20 ساله شدن پرداخت اقساط مسکن مهر صادر شده بود. اما آخوندی مصوبه فوق را لغو کرده و گفت: «بازپرداخت اقساط تسهیلات مسکن مهر همان ۱۵ساله است و دولت حق ندارد برای بانک مرکزی تعیین تکلیف کند.» اظهار نظری که خیلی زود از سوی قائم‌مقام آخوندی تکذیب شد و وی اعلام کرد : «20 ساله شدن بازپرداخت وام مسکن مهر که در دولت دهم از طرف هیات دولت ابلاغ شده بود به قوت خود باقی است و مصوبه ‌جدید در این خصوص نداشته‌ایم.»

اما در نهایت باز هم یک ماه بعد رئیس‌جمهور دستور اجرای مصوبه قبل را داد و قائم مقام وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد: «در ماه‌های گذشته به مدت بازپرداخت تسهیلات بانکی اعتراض داشتیم که با تاکید رئیس‌جمهور بر انجام تعهدات دولت گذشته در حوزه مسکن مهر و پیگیری وزیر راه و شهرسازی موضوع بازپرداخت تسهیلات از 15 سال به 20 با در نظر گرفتن دوران مشارکت برای متقاضیانی که هنوز دفترچه اقساط خود را دریافت نکرده‌اند، مصوب شد.»

دریافت وجه اضافه برای تکمیل واحدهای مسکونی

رها شدن طرح ساخت و تحویل واحدهای باقیمانده مسکن مهر  و دست به دست شدن این واحدها از پیمانکاری به پیمانکار دیگر، تنها نتیجه‌ای که در پی داشت هدر رفت زمان، افزایش قیمت و تقاضای پول بیشتر از متقاضیان برای تحویل خانه‌هایشان است. موضوعی که انبوه‌سازان و تولیدکنندگان مسکن مهر از انتشار اخبار مربوط آن اظهار خوشحالی کرده و آن را عادلانه می‌خوانند.

واگذاری واحدهای مسکن مهر بدون امکانات زیربنایی

در حالی وزارت راه و شهرسازی از سال گذشته مردم را با وعده  به سرانجام رساندن پروژه‌های نیمه تمام مسکن مهر مشغول کرده است که هنوز این معضل برطرف نشده و نوبت به واگذاری واحدهای مسکن مهر بدون امکانات زیربنایی به متقاضیان توسط برخی تعاونی‌های مسکن رسیده است. ورود تعاونی‌ها به طرح مسکن مهر در سال‌های اخیر با حاشیه‌هایی همراه بوده است؛ یکی از این حواشی مربوط به تخلفاتی بود که به «تخلفات پنهان» مشهور شد.

از جمله امکانات زیربنایی قید شده در تعهدات تحویل واحدهای مسکونی مهر به غیر از آب و برق و گاز، نصب کامل پکیج و رادیاتورها، رنگ‌آمیزی و همچنین نصب کابیت و کمدهای دیواری است.

بر اساس قیمت‌های روز هزینه خرید پکیج برای یک واحد ۸۰ متری حدود ۲ میلیون تومان است. با احتساب ۵ عدد رادیاتور (۲ رادیاتور در اتاق‌ها، ۲ رادیاتور در پذیرایی و یک راداتور در حمام) هزینه خرید و نصب پکیج به همراه رادیاتورها حدود ۴ میلیون تومان خرج روی دست متقاضی مسکن مهر می‌گذارد.

از سوی دیگر اگر هزینه کابینت محاسبه شود، متقاضی برای این بخش نیز باید حداقل ۵ میلیون تومان کنار بگذارد تا بتواند کابینت‌های تقریبا معمولی را در واحد مسکن مهر نصب کند.

هزینه رنگ‌آمیزی واحد را نیز به لیست هزینه‌های متقاضی اضافه کنید. در حال حاضر هزینه خرید رنگ به اصطلاح روغنی و رنگ‌آمیزی واحد کمی بیش از ۲ میلیون تومان هزینه دارد. بنابراین تا اینجای کار برای خرید پکیج، رادیاتور و نصب آنها، کابینت و رنگ‌آمیزی، متقاضی مسکن مهر باید ۱۱ میلیون تومان داشته باشد.

اگر هزینه نصب کمد دیواری را نیز که در برخی از قراردادهای مسکن مهر قید شده است نیز به این لیست اضافه کنیم چیزی در حدود 2 میلیون نیز باید برای اینکار کنار گذاشت. یعنی در مجموع یک متقاضی مسکن مهر باید یک حساب با حداقل ۱۳ میلیون تومان داشته باشد تا بتواند پس از تحویل واحد مسکونی‌اش در آن ساکن شود.

جالب‌تر زمانی است که متوجه شدیم شرکت گاز بدون نصب پکیج، کنتور گاز را نصب نمی‌کند که آن نیز هزینه‌ای جداگانه بر دوش این صاحب خانه‌ها خواهد گذاشت.

این موضوعات را می‌توان از مهمترین چالش‌های متقاضیان مسکن مهر در عمر یک ساله دولت یازدهم دانست و حال با ارائه بودجه 94 توسط دولت روحانی به مجلس شورای اسلامی تمام نگاه‌ها به سوی آینده این طرح بزرگ عمرانی، اقتصادی و اجتماعی است که آیا متقاضیان این واحدهای مسکونی موفق به تحویل خانه‌های خود می‌شوند و یا باز هم چالش‌های جدیدی در انتظار این افراد است.

مسکن مهر و بودجه 94

دولت در لايحه بودجه سال94 كشور، مبلغي معادل 1300 ميليارد تومان تحت عنوان «يارانه‌ مسكن» در نظر گرفته است كه وزارت راه‌‌‌ و شهرسازی مجاز بوده اين مبلغ را در اموری همچون پرداخت مابه‌التفاوت نرخ سود تسهيلات مسكن حمايتی زوج‌های جوان و اقشار آسيب‌پذير، ساماندهی بافت‌فرسوده و همچنين مسكن‌ مهر، هزينه كند.

این در حالی است که در سال‌های گذشته، حداقل يك هزار ميليارد تومان در قالب يارانه مسكن، از طريق بودجه‌های سالانه در اختيار وزارت مسكن و سپس وزارت راه‌‌ و شهرسازی، صرفا برای هزينه در بخش مسكن، قرار می‌گرفت و طی دو سال اخير، حجم قابل توجهی از يارانه مسكن، صرف تامين خدمات مورد نياز مسكن‌ مهر شد.

بر اساس ارقام منتشر شده از بودجه سال 94، این رقم برای وزارت راه‌ وشهرسازي بالغ بر 6 هزار و 327 ميليارد تومان اعلام شده است كه 36 درصد نسبت به بودجه امسال، افزايش پيدا كرده است و 6 هزار و 200 ميليارد تومان از اين رقم، بايد صرف پروژه‌های عمرانی و مابقی صرف امور جاری اين وزارتخانه شود. اما اين در حالی است كه هم‌اكنون اين وزارتخانه بالاي 100 هزار ميليارد تومان پروژه عمرانی در حال ساخت دارد. وزارت راه‌ و شهرسازی در عين حال اجازه دارد برای سال آينده 1500 ميليارد تومان اوراق مشاركت برای طرح‌های عمرانی آزادراهی، منتشر كند.

در حال حاضر، برنامه‌ مسكن‌ اجتماعي و مسكن‌ حمايتی مطرح است به اين معني كه وزارت راه ‌و شهرسازی طبق پيش‌نويس طرح جامع مسكن، قصد دارد بخشی از هزينه اجاره‌نشينی دهك‌های يك و دو را با پرداخت يارانه اجاره‌بها، تقبل كند.

از طرفی، براي دهك‌های ميانی نيز بحث وام خريد مسكن با نرخ سود حمايتی مطرح است كه مابه‌التفاوت اين نرخ تا نرخ رايج بانكی نيز قرار است از محل بودجه دولت پرداخت شود. همچنين پروژه‌های نيمه‌كاره مسكن‌مهر نيز براي تكميل شدن، به منابع مالی جديد نياز دارند. به اين ترتيب عملا يارانه 1300 ميليارد تومانی بايد در اين سه محور پر هزينه صرف شود كه به نظر می‌رسد، اين رقم ناچيز حتی براي يكی از محورهای اساسی یعنی مسكن‌مهر نیز كفايت نكند.

در جدول مربوط به برآورد اعتبارت ردیف‌های متفرقه سال 94 بودجه کل کشور، اعتبارات مسکن مهر در تخفیف عوارض پروانه، حمایت‌های مالی و تراکم و ایجاد تاسیسات عمومی مسکن مهر 200 میلیارد تومان تعیین شده که این میزان برابر با اعتبار در نظر گرفته سال جاری بودجه کل کشور برای این بخش از مسکن مهر است.

همچنین در لایحه بودجه سال آینده اعتبار زیرساخت مسکن مهر (سهم دولت) بدون تغییر نسبت به لایحه بودجه سال‌ جاری 200 میلیارد تومان است.

علاوه بر این در بند دیگری از برآورد اعتبارات ردیف‌های متفرقه بودجه 94، یارانه سود تسهیلات مسکن مهر 100 میلیارد تومان پیشنهاد شده است. در بودجه سال 93 کل کشور میزان یارانه سود تسهیلات مسکن مهر نیز همین میزان یعنی 100 میلیارد تومان بود.

در لایحه بودجه سال 92 اعتبارات مسکن مهر در تخفیف عوارض پروانه، حمایت‌های مالی و تراکم و ایجاد تاسیسات عمومی 250 میلیارد تومان، زیرساخت مسکن مهر سهم دولت 166 میلیارد تومان و یارانه سود تسهیلات مسکن مهر نیز 109 میلیون تومان بود.

توقف ثبت نام در طرح مسکن مهر و واژه ماندن مسکن اجتماعی

کمسیون عمران نیز در گزارش خود تصریح کرد: عمده‌ترین برنامه وعده دولت یازدهم برای اقشار کم درآمد، طرحی با نام مسکن اجتماعی بوده است. مخاطب این طرح دو دهک محروم جامعه هستند. نفس توجه دولت به تامین مسکن این قشر از جامعه قابل تقدیر است. اما متاسفانه پس از گذشت 18 ماه از عمر دولت یازدهم حتی برنامه آن نهایی نشده و مسکن اجتماعی صرفا به صورت یک واژه در سخنان وزیر حضور دارد .

لذا با متوقف شدن ثبت نام در مسکن مهر و در شرایطی که طرح مسکن اجتماعی نیز در پیچ و خم تعریف، برنامه‌ریزی و نهایی‌سازی به سر می‌برد، هم اکنون هیچ برنامه مدون و عملیاتی برای کمک به تامین مسکن محرومان که مطابق اصل 31 قانون اساسی وظیفه دولت می‌باشد، وجود ندارد.

از  سال گذشته تاکنون به دلیل عدم توجه کافی دستگاه‌های مسئول در تکمیل طرح‌های مسکن مهر در سراسر کشور شاهد اعتراض گسترده متقاضیان بودیم و اغراق‌آمیز نیست اگر بگوییم تقریبا هر چند روز یک بار شاهد برگزاری تجمع اعتراضی در این باره بوده و هستیم.

دغدغه اصلی معترضین در این تجمع‌ها، قراردادها و نظارت ناکافی در مورد اجرای پروژه‌های مسکن مهر بود چرا که در مسکن مهر، یا قراردادی وجود ندارد و یا تمام قراردادها به شکلی تنظیم شده است که شرکت های عمران هرگاه بخواهند می‌توانند قیمت ها را افزایش دهند و هیچ گاه به تعهدات زمانی و هزینه‌های اعلام شده پایبند نمی‌باشند.

در حال حاضر نیز اکثر پروژه‌های مسکن مهر در سطح کشور در مرحله سفت‌کاری و نازک‌کاری باقی مانده و به بهانه افزایش نرخ دستمزد و مصالح ساختمانی با پیشرفت کندی همراه می‌باشند اما باید در نظر داشت تاخیر در تکمیل واحدهای مسکونی مهر و رها شدن این پروژه‌ها به هر دلیلی از جمله عدم اعتقاد دولت وقت  و وزیر راه و شهرسازی و به دنبال عدم تزریق اعتبارات جدید، علاوه بر اتلاف منابع و تحمیل هزینه‌های اقتصادی بر کشور تبعات و پیامدهای اجتماعی گسترده‌ای نیز در پی خواهد داشت.