غفلت نابهنگام در فناوری هسته‌ای!

گروه دانشگاه «خبرگزاری دانشجو»، به نقل از نشریه سررشته، دانشگاه بوعلی سینا همدان: اکنون وقت آن رسیده است در افت و خیزهای مذاکرات هسته‌ای نگاهی تخصصی و دقیق به آینده فناوری هسته‌ای در جهان و کشورمان بیاندازیم و بدانیم قطار پیشرفت دانش و فناوری هسته‌ای دنیا بی توقف حرکت می‌کند و منتظر ما نخواهد ماند و اگر از الان ترمز قطار تحقیق و توسعه هسته‌ای‌ کشورمان را قطع نکنیم در آینده نخواهیم توانست از قله‌های دانش عبور کنیم.

اگر مقداری از فضای فنی مذاکرات فاصله بگیریم و به مباحث جهانی فناوری هسته‌ای ورود کنیم متوجه خواهیم شد اصطلاحاتی مانند اورانیوم، راکتور آب سنگین و سبک، غنی سازی 20%، 5% و 3.67%، سانتریفیوژ نسل اول و... واژه‌هایی برای ایران امروز است حال آنکه سال‌هاست دنیا از این سطح فناوری عبور کرده و آینده کشور با لغات فوق تامین نخواهد شد. از نخستین سال‌های استفاده صنعتی از انرژی هسته‌ای این واقعیت درک شد که روزی تمامی ذخایر اوارنیوم تمام خواهد شد چنانکه نفت و گاز هم همیشگی نیستند. فلذا می‌بایست برای تولید انرژی، تحقیق و توسعه را بر گزینه‌ی دیگری معطوف می‌کردند. گزینه‌ای که حکم زباله و پسماند را در صنعت هسته‌ای دارد؛ پلوتونیوم

همانطور که می‌دانید انرژی‌ای که به عنوان انرژی هسته‌ای مطرح است انرژی حاصل از شکافته شدن هسته‌ی عناصر سنگین مانند اورانیوم، پلوتونیوم و... است. اما مشکلی اینجاست که عناصر سنگین باید ناپایدار گردند تا تمایل برای شکافته شدن داشته باشند لذا برای شروع این فرآیند نیازمند چشمه نوترونی هستیم که اورانیوم رو بمباران و آماده شکافت کند خوشبختانه بعد از اولین شکافت اورانیوم تبدیل به هسته‌های سبک‌تر و تعدادی نوترون می‌شود و این نوترون‌ها می‌توانند سایر هسته‌های اورانیوم رو بمباران کنند، مانند اینکه توپ کوچکی را به سمت توپ سنگینی با سرعت پرتاب کنیم، توپ کوچک به واسطه سرعت زیادش فرصت برهمکنش با توپ بزرگ را ندارد پس تنها باعث پراکندگی آن می‌شود نوترون‌های حاصل از اولین شکافت هم پرسرعت و پرانرژی هستند و احتمال برهمکنش‌شان با اورانیوم برای شکافت کم است پس باید با سازوکاری نوترون‌های پرانرژی و سریع را کند کنیم تا احتمال شکافت افزایش یابد لذا برای این کار از کنُدکننده‌هایی مانند آب سبک، آب سنگین، گرافیت، برلیم و... استفاده می‌کنند. ناگفته نماند به چنین نوترون‌های کُندی که به دلیل هم دما بودن با محیط (حدود 20 درجه سانتی‌گراد) نوترون‌های حرارتی گویند و راکتوری که با چنین نوترون‌هایی کار کند راکتور حرارتی نامیده می‌شود.

پس با توجه به توصیفات بالا راکتورهای داخلی (آب سنگین اراک، آب سبک بوشهر، تحقیقاتی تهران) از نوع حرارتی هستند، همچنین می‌دانیم عنصر اورانیوم به طور طبیعی شامل 99.258% اورانیوم 238 (92پروتون، 146نوترون) و 0.715% اورانیوم 235 (92پروتون، 143نوترون) است پس بنا به دلایل فنی که از حوصله‌ی نشریه خارج است به طور کیفی اگر از اورانیوم خام استفاده کنیم نیازمند کندکننده‌ای از جنس آب سنگین هستیم و اگر درصد اورانیوم 235 را افزایش دهیم (غنی‌سازی) باید از آب سبک بهره برد. نکته‌ی مهمی که در راکتورهای حرارتی فارغ از نوع سوخت استفاده شده؛ خواه اورانیوم غنی شده یا طبیعی، حاصل می‌شود این است که عملا همه‌ی شکافت در اورانیوم 235 رخ می‌دهد.

سوال اساسی اینجاست که اگر اورانیوم 238 شکافته نمی‌شود و سوخت راکتور نیست، پس چیست؟!

گرچه اورانیوم 238 را نمی‌توان به عنوان سوخت در راکتور به کار برد، اما پس از طی چند واکنش تبدیل به پلوتونیوم 239، که ماده پایدار شکافایی است و می‌توان آن را به عنوان سوخت مجددا به کار برد. به کارگیری پلوتونیوم در تولید انرژی نیازمند استفاده از راکتورهای سریع است که دیگر نیاز به کُند کننده نیست و می‌توان با غنی‌سازی 25 درصدی پلوتونیوم و ترکیب آن با اورانیوم 238 به آن دست یافت. تراکم بالای سوخت و نبود کُند کننده باعث می‌شود که قلب راکتورهای سریع در مقایسه با قلب راکتورهای حرارتی بسیار کوچک‌تر باشد. در کارایی و لزوم دستیابی فناوری راکتورهای سریع همین بس که آقای آمانو مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در 7 دسامبر 2006 می‌گویند: «فناوري راكتور سريع اين توانايي را دارد تا منابع انرژي را كه صدها سال دوام مي‌آورند تضمين كند و با تكنولوژي كه ما امروزه از آن استفاده مي‌كنيم به طور واقعي هزاران سال دوام مي‌آورد به بيان ديگر اينكه اين تكنولوژي مي‌تواند پاسخگوي رشد پرشتاب نيازهاي ما باشد.» اما چنین روش و راه حلی که جهان برای استفاده از پسماند هسته‌ای در پیش گرفته اکتشاف جدیدی نبوده بلکه مربوط به حدود 70 سالِ گذشته است!

اکنون واضح است که پسماندهای هسته‌ای خصوصا پلوتونیوم نقش مهمی را در توسعه‌ی پایدار آینده دارند. لکن حقیقت تلخ عصر ما این است که پلوتونیوم رو تنها برای ساخت سلاح کشتار جمعی مطرح کرده‌اند حال آنکه همین مدعیان درپی تحقیق و توسعه راکتورهای سریع برای اکنون و آینده‌ی کشورشان هستند!

حال آیا باید تحقیقات هسته‌ای را بی‌ترمز طی کرد یا «بر اساس یک جدول زمانی و سطح توافق شده» با کسانی که خودشان در نقطه‌ی اوج فناوری هستند؟

آیا صدور سوخت مصرف شده در راکتور اراک وابسته کردن آینده‌ی کشور به بیرون از مرزها نیست؟

آیا نگه داشتن این پسماند در کشوری که ادعای استفاده تسلیحاتی از فناوری هسته‌ای ندارد صحیح است یا صدور آن به کشورهایی که تست‌های سلاح هسته‌ای را انجام داده‌اند؟

آیا وقفه‌ی هفتاد ساله برای فناوری هسته‌ای کشور کافی نبوده و باید 10 الی 15 سال دیگر هم اضافه کرد؟

اما انتظار می‌رود با چشمانی تیزبین آینده را رصد کرد و تنها به برآورده کردن نیاز امروز اکتفا نکرد، باید در نظر داشت محاسبات ما از روز اول براساس منطق عقلانی بوده است، هدف دستگاه استکبار ایجاد اختلال در نظام محاسباتی و دستگاه محاسباتی ماست او در میدان‌های دیگر استکبار نتوانسته است و اینجاست که طراحان دشمن وارد میدان می‌شوند. در تبلیغات گسترده‌ی رسانه‌ای سعی می‌شود توان داخلی و ملی کشور تحقیر شود و کوچک شمرده شود. باید دانست که فناوری هسته‌ای را از کسی نگرفته‌ایم، چرخه کامل سوخت را با ذهن و دست دانشمندان خودمان بومی ساخته‌ایم و اگر مرزهای این فناوری بومی شده مسدود نشود خواهیم توانست پرشتاب فاصله خود را از مدعیان کم کنیم و حتی طلایه‌دار فناوری هسته‌ای صلح آمیز باشیم.

شما می‌توانید جهت بازدید و دریافت نشریات دانشجویی به سایت پاتوق آزاداندیشی نشریات دانشجویی مراجعه کنید.