رکود علمی در دوره اعتدال

به گزارش گروه فضای مجازی« خبرگزاری دانشجو»، جایگاه جهانی ایران در تولید علم ۲ پله سقوط کرد.  شاید همین خبر به تنهایی کافی باشد تا رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم با رای بالایی در مجلس استیضاح شود.

 این خبر که در حقیقت به عنوان یک ضایعه بزرگ برای جامعه علمی کشور محسوب می‌شود، حاصل یک‌سال سیاسی‌کاری در وزارتخانه‌ای است که قرار بود وظیفه‌اش تولید علم باشد. نمایندگان مجلس بارها نسبت به پادگانی نشدن محیط‌های علمی تذکر داده بودند اما متاسفانه هیچ اراده‌ای در وزارت علوم برای تغییر رویه موجود وجود ندارد. از همین رو جلسه استیضاح فرجی‌دانا روز چهارشنبه هفته جاری در مجلس برگزار خواهد شد. اصحاب دانشگاه و نمایندگان مجلس نگرانند تکرار سیاسی‌کاری‌های دوران اصلاحات در دانشگاه‌ها، رکود علمی آن دوران را تکرار و روند رشد علمی کشور را مختل کند؛ سقوط ۲ پله‌ای جایگاه ایران در تولید علم، بر میزان نگرانی‌ها افزوده است.

این گفته دکتر ابراهیم کلانتری، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، دغدغه بسیاری از اصحاب دانشگاه و البته نمایندگان ملت نیز هست. براساس این گزارش، در سال‌های پس از اصلاحات، رشد علمی کشور شتاب قابل توجهی گرفت. این دستاوردها در سال‌های پایانی دولت گذشته، در رتبه‌بندی‌های علمی جهانی نیز خود را نشان داد و کشورمان رتبه نخست جهان در سرعت رشد علمی را کسب کرد.

نمودار شماره یک که از سایت رسمی اسکوپوس(Scopus) اخذ شده، وضعیت علم در سال‌های اسفبار اصلاحات و همچنین رشد شتابان علمی ایران پس از توقف سیاسی‌کاری‌های دولت اصلاحات در دانشگاه‌ها را نشان می‌دهد.  نمودار شماره 2 نیز نشان می‌دهد میزان تولید علم در بازه‌ زمانی 2012-2010 نسبت به دوره‌ نخست (2000-1998)، رشدی 1600 درصدی را تجربه کرده است اما این رشد شتابان علمی طی یک سال اخیر و پس از روی کار آمدن تیم جدید مدیریتی نه‌تنها افزایش نیافت بلکه با رشد منفی نیز همراه شد. در سال 2012 کشورمان 40 هزار و 104 مقاله در اسکوپوس نمایه کرده و 6/1 درصد تولید علم دنیا را به خود اختصاص داد اما دقت در نمودار نخست نشان می‌دهد در سال 2013 که نیمی از آن تحت مدیریت تیم کنونی بوده، ایران با کاهش بیش از 1000 مقاله نسبت به سال 2012، 39 هزار و 99 مقاله نمایه کرد و سهمش از تولید علم دنیا نیز به 5/1 درصد کاهش یافت.

گزارش‌هایی که منتشر شده حاکی از آن است که اساسا مسیری که وزارت علوم در یک سال اخیر طی کرده، مسیر پیشرفت علمی نیست. نهایتا این روند باعث شد ایران که به جایگاه 15 جهان در تولید علم دست یافته بود، 2 پله سقوط کرده و در رتبه 17 قرار گیرد. 13 اردیبهشت 93 بود که دکتر جعفر مهراد، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) از تنزل رتبه علمی ایران در پایگاه استنادی اسکوپوس به رتبه 17 و پیشی گرفتن تایوان و روسیه از ایران خبر داد و گفت: «این موضوع باید از سوی مقامات مسؤول در آموزش عالی و تحقیقات علمی مورد کنکاش قرار گیرد. پس از انتشار این خبر، مسؤولان وزارت علوم دولت یازدهم علت این افت را نیز به «تحریم‌ها»‌ ربط دادند. دکتر وحید احمدی، معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم به رسانه‌ها گفت: «برخی مجلات معتبر علمی از انتشار مقالات علمی محققان ایرانی امتناع می‌کنند».  بعد از انتشار گزارش افت 2پله‌ای جایگاه تولید علم ایران در سال 2013 در رسانه‌ها، خبرگزاری دولتی ایسنا با عجله به سراغ جعفر مهراد رفت تا کلامی در رد این افت جایگاه بگیرد اما آنچه دستگیرشان شد این بود که سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، اعلام کرد: «با گذشت 8 ماه از سال 2014 محققان ایرانی با تولید 25 هزار و 217 مقاله نمایه شده در اسکوپوس در رتبه پانزدهم تولید علم جهان قرار گرفته‌اند.» که معنای این سخن چیزی غیر از «رکود علمی» نیست، چراکه برابری جایگاه تولید علم ایران در سال 2014 با سال 2012 یعنی عدم رشد تولید علم که در همه سال‌های قبل از آن، این رشد ادامه داشته است.

فرافکنی دولت

بعد از مدت‌ها انتظار و اعتراض گسترده نمایندگان مجلس به وضعیت اسفبار حاکم بر وزارت علوم که دانشگاه‌ها را به باشگاه احزاب سیاسی تبدیل کرده، چهارشنبه هفته جاری جلسه استیضاح وزیر علوم برگزار خواهد شد. اگرچه دولت و طیف گسترده رسانه‌های حامی آن سعی بر سیاسی جلوه دادن این استیضاح داشته و با القای برخی شبهات غیرواقعی از جمله بهتان بزرگ 3000 بورسیه غیرقانونی، قصد انحراف افکارعمومی از واقعیات وزارت علوم را دارند اما تاکنون هیچ استدلالی برای ادعاهای موجود ارائه نداده و به برخی کلی‌گویی‌ها در این زمینه بسنده کرده‌اند. القای سیاسی بودن استیضاح وزیر علوم در اظهارات روز گذشته مجید انصاری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور صراحت کامل پیدا کرد.  به گزارش ایسنا، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور در دیدار اعضای شورای هماهنگی دانشجویان اصلاح‌طلب شهر تهران اظهار داشت: واقعیت این است که این استیضاح از دید من یک استیضاح سیاسی است. معاون پارلمانی رئیس‌جمهور در رابطه با نظر رئیس‌جمهور نسبت به آقای فرجی دانا بیان داشت: نسبت به شخص آقای فرجی‌دانا آقای روحانی در دولت با صراحت گفتند که امروز دیدگاه من نسبت به آقای فرجی‌دانا، نسبت به هنگامی که ایشان را انتخاب کردیم به مراتب تقویت شده است. انصاری در بخش دیگری از سخنان خود ضمن تاریخی دانستن این استیضاح، بیان داشت: بنای جناب آقای دکتر فرجی‌دانا دفاع محکم و قاطع است. وی در پایان درباره گزینه‌های احتمالی وزارت علوم در صورت رای‌آوری استیضاح، بیان داشت: با فرض آنکه استیضاح رای بیاورد، گزینه بعدی قطعا کسی خواهد بود که تغییری در خط‌مشی وزارت علوم ایجاد نخواهد کرد. ادعای انصاری مبنی بر سیاسی بودن استیضاح وزیر علوم در حالی است که علی‌اصغر زارعی، نایب‌رئیس کمیسیون آموزش مجلس در این‌باره به تسنیم گفت: اگر استیضاح وزیر علوم سیاسی بود، از ابتدا به وی رای نمی‌دادیم.

افشای دروغگویی حامیان دولت

در میان جوسازی‌های گسترده رسانه‌ای برای دفاع از عملکرد فرجی‌دانا، موضوع واهی 3000 بورسیه غیرقانونی بیشتر در شانتاژ رسانه‌های حامیان دولت قرار گرفت. اگرچه کمیسیون آموزش مجلس با بررسی حدود یکهزار و 500 نفر از بورسیه‌ها تاکنون اعلام کرد مشکلی از نظر قانونی نبوده و حتی سخنگوی این کمیسیون در گفت‌وگویی به این موضوع که خود فرجی‌دانا نیز گفته است ادعای 3000 بورسیه غیرقانونی را قبول ندارد اشاره کرده بود اما دیروز و با شکسته شدن سکوت قائم‌مقام معاونت دانشجویی وزارت علوم دولت دهم خط بطلان دیگری بر جوسازی‌های موجود درباره موضوع بورسیه که بخشی از آن نیز به بورسیه فرزندان نمایندگان مجلس مربوط می‌شد، کشیده شد. در بخشی از نامه حسن مسلمی‌نائینی، مدیر‌کل سابق امور دانشجویان وزارت علوم که برای رسانه‌ها ارسال شده، آمده است: متأسفانه در ادامه بداخلاقی و بی‌انصافی راجع به دانش‌آموختگان و دانشجویان بورسیه، بعد از قطعی شدن استیضاح وزیر علوم، بعضی رسانه‌ها شروع به بداخلاقی بسیار زشت درباره تعدادی از نمایندگان محترم مجلس و استیضاح‌کنندگان وزیر کردند. لذا لازم دیدم درباره این موضوع توضیحاتی داده شود.

سوابق فرزند آقای سلیمانی، نماینده محترم مجلس شورای اسلامی و وزیر سابق ارتباطات به‌شرح زیر است: رتبه زیر 70 در کنکور سراسری کارشناسی، رتبه زیر 15 در کنکور سراسری کارشناسی ارشد، تحصیل در 2 مقطع کارشناسی با معدل تقریباً 16 و کارشناسی ارشد با معدل 17 در دانشگاه صنعتی شریف، عضو بنیاد ملی نخبگان و دریافت کمک‌هزینه تحصیلی از این بنیاد در دوران تحصیل به‌دلیل نخبگی، رتبه دورقمی در کنکور سراسری دکترای داخل، دریافت کمک‌هزینه تحصیلی و معافیت از شهریه در دوره دکترا در خارج از کشور؛ ملاحظه می‌شود چنین فردی با این سوابق علمی و تحصیلی هیچگاه نیازی نداشته از امتیازات خاص استفاده کند. گفتنی است فرزند یکی از نمایندگان محترم اصلاح‌طلب مجلس شورای اسلامی که اتفاقاً ایشان نیز از وزرای محترم دوره اصلاحات هستند نیز با مدرک کارشناسی از دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز با معدل 3/14 و مدرک کارشناسی ارشد از یکی از دانشگاه‌های دولتی شهرستان با معدل 3/17در بورس تحصیلی خارج از کشور سال 1391 پذیرفته شده‌اند. خوشبختانه بدون توجه به اینکه پدر این عزیزان مسؤولیتی داشته‌اند، آنها نیز همانند بقیه داوطلبان فرآیند بورس را که عبارت از بررسی مدارک و مصاحبه علمی و عمومی بوده با موفقیت طی کرده و پذیرفته شده‌اند. در بخش دیگری از این نامه آمده است: اما راجع به فرزند وزیر محترم علوم دولت دهم، به اطلاع می‌رسانم که تقریباً همزمان فرزند ایشان و فرزند دکتر صدیقی، رئیس محترم کنونی سازمان امور دانشجویان و معاون وزیر علوم، درخواست بورس تحصیلی توسط پدرشان انجام شد.

بنده خودم از آنها درخواست کردم جهت بورس نیاز به ارائه اعلام نیاز از دانشگاهی است. فکر می‌کنم در مدت زمان کوتاهی، فرزند وزیر از دانشگاه تربیت مدرس و فرزند رئیس سازمان از دانشگاه صنعتی امیرکبیر مدارک لازم بورس را ارائه کردند. مسلمی‌نائینی همچنین با بیان اینکه «ما آماده هستیم به هر ابهامی درباره بورسیه‌های دولت گذشته پاسخ مستند بدهیم» به تسنیم گفت: 1300 نفر از 3000 نفری که آقایان مطرح می‌کنند پیش از آنکه بورسیه شوند، عضو هیات علمی دانشگاه بوده‌اند.

  مجلس یکپارچه علیه پادگان سیاسی

نسبت دادن موضوع استیضاح فرجی به یک طیف اقلیت در بین نمایندگان از دیگر ترفندهای حامیان دولت برای القای سیاسی بودن استیضاح وزیر علوم است. این موضوع در ادبیات معاون پارلمانی رئیس‌جمهور که به آن اشاره شد نیز به خوبی قابل فهم است اما نمایندگان مجلس معتقدند استیضاح فرجی‌دانا یک موضوع فراکسیونی نیست و مجلس در این‌باره یکپارچه است.

حجت‌الاسلام سیدمحمود نبویان، عضو کمیسیون آموزش با رد این موضوع که استیضاح وزیر علوم محدود به یک فراکسیون مجلس است، به تسنیم گفت: نمایندگانی که استیضاح وزیر را امضا کردند، از هر 2 فراکسیون اصولگرایان و رهروان ولایت هستند و ما بحث فراکسیونی نداریم. وی گفت: در حالی که مردم با فشار اقتصادی روبه‌رو هستند، فرزندان خود را با هزینه بالا به دانشگاه می‌فرستند تا علم‌آموزی کنند لذا انتظار ندارند دانشگاه «سربازخانه سیاسی» شود. نماینده مردم تهران تصریح کرد: به لطف خدا چند سالی که دانشگاه‌های کشور آرامش داشتند، موفق شدیم مقام شانزدهم علمی جهان را به دست آوریم و حتی خود دشمن اعتراف کرد اگر با همین روند، رشد و پیشرفت علمی را داشته باشیم، افتخارآفرینی جوانان و دانشجویان و اساتید ما بیشتر خواهد شد و در سال 2018 به مقام چهارم تولید علم دنیا دست می‌یابیم که بزرگ‌ترین افتخار است. 

وی خاطرنشان کرد: الان بحث فراکسیون اصولگرایان و رهروان نیست و همه در دفاع از حقوق ملت ایستاده‌اند. حجت‌الاسلام موسی غضنفرآبادی، عضو فراکسیون رهروان ولایت مجلس نیز با اشاره به طرح استیضاح وزیر علوم اظهار داشت: استنباط ما این است که دولت به دلیل رودربایستی نمی‌تواند وزیر علوم را عزل کند و استیضاح وی، کمکی به دولت است لذا مجلس در این زمینه به دولت کمک می‌کند و دولت هم باید از مجلس تشکر کند که کار دولت را آسان کرده است. وی با رد فراکسیونی بودن استیضاح وزیر علوم گفت: امضاکنندگان استیضاح وزیر علوم از 2 فراکسیون اصولگرایان و رهروان ولایت هستند و مجلس روی موضوعات کلان کشور فراکسیونی و جناحی عمل نمی‌کند بلکه یکدست و یکپارچه است. ما براساس وظیفه خود عمل کردیم و مطمئنا اگر وزیر روند خود را اصلاح می‌کرد بنده امضای خود را
پس می‌گرفتم.

اما در حالی که برخی حاشیه‌سازی‌ها از سوی عناصر وزارت علوم و رسانه‌های حامی فتنه ایجاد می‌شود تا استیضاح وزیر ضعیف علوم را به حاشیه ببرد، برخی خبرها حاکی از تدبیر نمایندگان مجلس برای مقابله با حاشیه‌سازی‌های احتمالی در روز استیضاح است.

به گونه‌ای که شنیده‌ها حاکی از این است که مدارک تحصیلی برخی از اعضای کابینه در جلسه رای اعتماد مطرح خواهد شد.

منبع: وطن امروز