«پرونده تولید ممنوع، واردات آزاد»؛ بنزین پتروشیمی‌ها چگونه آلوده شد
گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ چند ماهی است که بنزین به یکی از پر بحث‌ترین مسائل اقتصادی کشور تبدیل شده است. در این مدت برخی اشخاص دلیل اصلی آلودگی هوا، بویژه آلودگی در تهران را به بنزین پتروشیمی‌ها ارتباط دادند و رسانه‌ها نیز در تیتر‌های خود آتش زیر این دیگ را بیشتر افروختند و با ارتباط دادن این موضوع با بیماری سرطان جنجال‌آفرینی کردند.
جوسازی‌هایی که بیشتر بوی سیاست به خود گرفته بود و جای سوال داشت که چه کس یا کسانی از این جوسازی‌های منتفع می‌شوند و پشت پرده سود سرشار ناشی از واردات بنزین خارجی قرار دارند؟
در این برهه از زمان هیچ‌کس حتی گوشه چشمی نیز به این فعالیت جهادگونه پتروشیمی‌ها در تولید بنزین که توانست بخش گسترده‌ای از تحریم‌های آمریکا و متحدانش در این خصوص را بی‌اثر کند، نپرداخت و نگفت تیرماه 1389 که وابستگی شدید ایران به واردات بنزین و نقش کلیدی آن در تأمین نیاز کشور سبب شد تا ایالات متحده آمریکا تحریم فروش بنزین به ایران را اعمال کند اگر مسئولین وقت برای خنثی کردن این سیاست تحریمی، تولید بنزین اکتان افزار را با همکاری واحدهای پتروشیمی در برنامه‌های خود قرار نمی‌دادند و این نقشه دشمن را ناکام نمی‌گذاشتند، چه اتفاقی می‌افتاد.
البته شاید «تدبیر» دیگری مهمتر از این موضوعات در میان بود؛ پرکردن جیب عده‌ای دلال نفتی!!
پیشنهاد واردات از کجا آمد؟
معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست، دی ماه سال گذشته بود که در گفتگو با یکی از رسانه‌ها اعلام می‌کند: استفاده از سوخت استاندارد تاثیر زیادی در کاهش آلودگی هوا و داشتن هوایی سالم دارد. از این رو اگر سوخت با کیفیت در کشور تولید نمی شود بهتر است تا فراهم شدن زمینه تولید سوخت استاندارد، «واردات بنزین» داشته باشیم.
وی اظهار داشت: اگر در زمینه تامین گاز از منابع داخلی و گازرسانی کامل به صنایع نیز مشکل وجود دارد پیشنهاد میشود تا گاز هم وارد کشور شود زیرا در زمان اوج سرما، گاز صنایع قطع میشود و به مصارف خانگی اختصاص می‌یابد از این رو صنایع مجبور به استفاده از سوخت مازوت می‌شوند که آلایندگی بسیار بالایی دارد.
اما این پیشنهاد سازمان حفاظت از محیط زیست، در بهمن ماه توسط شاهرخ خسروانی، معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش رد شد و وی با تاکید بر استاندارد بودن بنزین پتروشیمی‌ها گفت: با توجه به کسری ناشی از تولید داخلی و مصرف بنزین، میزان کمی از این سوخت از مجتمع‌های پتروشیمی دریافت می شود که پس از ترکیب با بنزین تولید پالایشگاه‌های نفت و کسب استاندارد لازم، به شبکه‌های توزیع سوخت تحویل میشود که کیفیت آن دقیقا مطابق با استاندارد ابلاغی است.
آغاز واردات بنزین؛ زنگنه: تولید بنزین در پتروشیمی‌ها متوقف شد
با وجود مخالفت ظاهری وزارت نفت با پیشنهاد ابتکار و رد ادعای وی، در همان زمان‌ها مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی با اشاره به توقف تولید بنزین پتروشیمی از سال 1393 از تامین کسری بنزین پتروشیمی با واردات از خارج کشور خبر داد و گفت: سال آینده حجم واردات بنزین با افزایشی حدود 3 برابری به 10 تا 11 میلیون لیتر در روز افزایش می‌یابد.
بعدها بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت نیز از شمارش معکوس برای توقف تولید بنزین در پتروشیمی‌های کشور خبر داد و در تکمیل گفته‌های خود، از واردات 10 میلیون لیتری بنزین توسط وزارت نفت نیز خبر داد. موضوعی که شاید در نگاه اول، تدبیر دولت یازدهم برای رفع آلودگی هوا و البته صرفه اقتصادی این تصمیم را نمایان می‌کند، اما آیا واقعیت نیز همین است؟ تیترسازی رسانه‌های خاص با عنوان «بی‌کیفیت بودن بنزین داخلی» چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
روحانی: هوای پاک این روزهای تهران نتیجه اقدامات مفید دولت است و البته باد هم به آن کمک کرده است
در بحبوحه ماجرای بنزین که کشور را فراگرفته بود، روحانی، رئیس‌جمهور دولت یازدهم در دیدار کارکنان سازمان حفاظت محیط زیست و نهادهای مدنی که در آستانه روز جهانی محیط زیست انجام شد، در اظهار نظری بسیار جالب که برخی می‌گویند این روزها آب و هوای تهران خوب شده و این کار خدا است، گفت: «البته باد و باران از نعمت‌های خداوند است و حتی اگر دولت توفیقاتی پیدا می‌کند از رحمت خداوند است، اما دولت بر مسئله محیط زیست به عنوان مسئله اصلی برای سلامت و زندگی سالم مردم به عنوان اولویت بسیار مهم تاکید می‌کند و در این راستا برای عوض کردن بنزین در وزارت نفت کارهای خوبی انجام شده؛ خانم ابتکار هم واقعاً در این رابطه احساس مسئولیت می‌کند و اقدامات مفیدی انجام داده است. آثار تغلیظ بنزین را امروزه در تهران می‌بینیم که البته باد هم به آن کمک کرده است.»
مهدی موسوی‌نژاد، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو» از ماجرای ممنوعیت تولید بنزین در پتروشیمی‌ها و شدت گرفتن واردات پرده برداشت و گفت: بر اساس آنچه که ما تاکنون متوجه شده‌ایم بنزین پتروشیمی‌ها به هیچ عنوان آلودگی‌ای بیشتر از بنزین وارداتی نداشتند.
وی افزود: بر اساس نمونه تستی که مجموعه پالایش و پخش از بنزین وارداتی داشتند و آزمایشاتی که بر روی این بنزین انجام شده است، متوجه شدیم برخی از مولفه‌های مهم همچون آروماتیک، بنزن و سولفور این بنزین تست نشده است و مولفه‌هایی نیز که تست شده نیز متناسب با استانداردهای یورو 2 و حتی پایین‌تر از آن بوده است.
وی ادامه داد: در تبصره 2 بند «د» لایحه بودجه 93 که توسط دولت یازدهم تدوین شد، وزارت نفت مبالغی را برای خرید اکتان افزا از پتروشیمی نوری درخواست کرده بود. اگر این اکتان‌افزا آلایندگی دارد، چطور برای خرید آن درخواست بودجه کردند و در همان لایحه بودجه به فکر آلایندگی و جایگزینی واردات نبودند؟ آیا این اقدام که از طرفی برای خرید اکتان‌افزا درخواست بودجه کنند و از طرفی دیگر اعلام کنند این بنزین آلودگی دارد، تضاد کامل نیست؟
نماینده مجلس: همسر یک مقام مسئول در دولت، واردکننده بنزین است/ ابتکار: اتهام واردات بنزین به همسرم دروغ محض و بهتان است
موسوی‌نژاد همچنین درباره پشت پرده واردات بنزین و توقف تولید داخلی گفت: همسر یک مقام مسئول در دولت، واردکننده بنزین است که این امر تردیدها درباره پشت پرده واردات بنزین را افزایش می‌دهد.
البته این نماینده مجلس نام و سمت آن مقام مسئول را هیچ‌گاه اعلام نکرد اما معصومه ابتکار این ادعا را به خود گرفت و 20 خرداد در اظهاراتی عجیب گفت: اتهام واردات بنزین به همسرم دروغ محض و بهتان است. کسانی که منافعشان با بنزین سرطانی پتروشیمی گره خورده این تهمت‌ها را نسبت می‌دهند در حالی که این موضوع از وزارت نفت قابل پیگیری و استعلام است.
البته در همین بین دلال خارجی مربوطه در حوزه خلیج فارس نیز توسط رسانه ها شناسایی شد. وی با احداث مخازنی در فجیره امارات با ترکیب مجموعه ای از مشتقات بی کیفیت اقدام به تولید بنزین پاتیلی و فروش آن با حاشیه سود بسیار بالا به وزارت نفت می نمود.
آغاز توزیع «بنزین پاک» در 4 کلانشهر کشور
بیستم خرداد ماه بود که داوود عربعلی، سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»، از توزیع بنزین پاک در چهار کلانشهر کشور خبر داد و گفت: هم اکنون در چهار شهر تهران، البرز، قم و اراک بنزین پاک عرضه میشود.
وی با اشاره به اینکه روزانه 11 میلیون لیتر بنزین پاک در پایتخت توزیع میشود، افزود: 90 درصد بنزینی که در جایگاه‌های استان تهران به مردم عرضه میشود را بنزین پاک تشکیل می‌دهد.
عربعلی با تاکید بر آمادگی عرضه بنزین در تمام شهرها بیان کرد: هر زمان پالایشگاه‌ها بنزین پاک را عرضه کنند توانایی و امکانات لازم جهت عرضه بنزین پاک در کلیه جایگاه‌های کشور وجود دارد.
اما هنوز یک روز از سخنان این مقام مسئول نگذشته بود که ابعاد تازه‌ای از بنزین نمایان شد.
واردات بنزین متوقف شد
عباس کاظمی، معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران از توقف واردات بنزین در یک ماه گذشته خبر داد و گفت: علت این که در یک ماه گذشته بنزین وارد نشده این است که می خواهیم بنزین یورو4 وارد کنیم.
به گفته مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، به مدیریت امور بین الملل و بازرگانی شرکت ملی نفت که وظیفه معاملات نفتی را در کشور به عهده دارد، دستور داده شد که بنزین با استاندارد یورو4 وارد کند.
یورو 4، یورو 2 از آب درآمد
پس از سخنان عباس کاظمی، معاون وزیر نفت در خصوص توقف واردات بنزین مشخص شد بنزینی که تا این لحظه به عنوان بنزین یورو 4 به خورد ماشین‌ها داده می‌شد، بنزین یورو 4 نبوده و حتی استانداردهایی پایین‌تر از یورو 2 دارد.
بسیار جالب است؛ با وجود تاکیدات فراوان و جو رسانه‌ای که حامیان بنزین وارداتی ایجاد، و به همین دلیل نیز از تولید بنزین در پتروشیمی‌ها جلوگیری کرده بودند، مشخص شد هرگز بنزینی با استاندارد یورو4 وارد کشور نشده است و مسئولان شرکت ملی نفت ایران به تاز‌گی تصمیم به واردات بنزین یورو4 گرفته‌اند.
اما آیا این آقایان تاکنون اطلاع نداشتند که بنزین وارد شده از استاندارد یورو 4 برخوردار نیست؟ مگر در زمان خرید آنالیزی بر روی محصول خریداری شده انجام نمی‌شود؟ و سوال مهمتر اینکه در صورت اطلاع از این موضوع چرا این همه سنگ واردات بنزین را به سینه می‌زدند و تاکنون به رسانه‌ها و مردم اعلام می‌کردند که بنزین وارداتی یورو 4 است و به صرفه که جایگزین بنزین داخلی شود؟
حقایقی که از آنالیز بنزین‌های وارداتی بدست آمد
بیش از دو ماه پیش یعنی در 5/4/2014 بنزینی توسط ایران خریداری، و قبل از بارگیری در کشتی CHAMTANG نمونه‌ای از آن توسط شرکت بازرسی بین‌المللی SGS گرفته شد که نتایج زیر را دربرداشت.
با ورود این کشتی و محموله به ایران یعنی مقصد، در آزمایشگاه شرکت پالایش نفت بندرعباس نیز نمونه‌گیری مجدد انجام شد و محصول مورد آزمایش گرفت. نتایج این آزمایش نیز مشخص گردید و مورد تایید مراجع ذی صلاح نیز قرار گرفت.
اما نکته قابل توجه تفاوت فاحش میان دو آزمایش است. بر طبق اسناد منتشر شده در آنالیز شرکت SGS مشهود است در بنزین خریداری شده توسط ایران مقدار 700 پی پی ام ماده فروسین که یک ماده اکتان افزا و سمی است موجود است. همچنین در این آنالیز Gum بنزین بارگیری شده 0٫5 تخمین زده شده است که درواقع نشان از ناپایداری ترکیبات بنزین دارد. هم چنین عدد اکتان این بنزین 95٫1، بنزن 2٫11درصد و آروماتیک 18٫3 است.
اما آنالیز شرکت پالایش نفت بندرعباس، نتایجی دیگر را نشان می‌دهد. بر اساس آزمایش‌های انجام شده در ایران، عدد اکتان بنزین 94 است که به دلیل وجود ماده فروسین و ناپایداری این ماده عدد اکتان پایین آمده و در عوض GUM بنزین از 0٫5 به 3 می‌رسد.
همچنین موارد مهمی همچون اتانول، بنزن، آروماتیک و گوگرد که از فاکتورهای اساسی تعیین کیفیت و استاندارد بنزین محسوب میشود، اصلاً مورد آزمایش قرار نمی‌گیرد و یا عدد حاصل از آزمایش به دلایلی در فرم‌ها درج نمی‌شود.
اما این تنها نمونه نیست. در 8/4/2014 بار دیگر این موضوع تکرار شد. بر اساس آنالیز شرکت SGS از این محموله که توسط کشتی ALORS حمل شده است، مشخص میشود به میزان 210 پی پی ام ماده MMT در این بنزین موجود است.
MMT یا متیل سیکلو پنادین منگنز تریبونیل، یک اکتان افزای حاوی منگنز و با ترکیبات فسفری و گوگردی می‌باشد و در افزایش آلایندگی بویژه در کلانشهرها تاثیرگذار است.
استفاده از این ماده شیمیایی و خطرناک توسط پژوهشگاه صنعت نفت ممنوع و مسئولان شرکت ملی پالایش و پخش نیز بارها استفاده از این ماده سمی را در بنزین تکذیب کردند؛ این ماده سالیان متمادی است که در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و حتی اتحادیه اروپا نیز استفاده از این ماده سمی را ممنوع اعلام کرده است.
اما با وجود تمام این تکذیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها آنالیز شرکت SGS چیز دیگری را نشان می‌دهد. این ماده سمی در بنزین خریداری شده توسط ایران موجود بوده است.
در 20/4/2014 بار دیگر بنزینی توسط کشتی CHAMTANG به کشور وارد شد. این بنزین علاوه بر دارا بودن شرایط بالا یعنی استفاده از فروسین و ام ام تی، از نفتای سبک نیز استفاده شده بود که موجب شد تا بخارات بنزین بشدت بالا رود.
در آنالیزی که توسط آزمایشگاه بندرعباس ارائه شده است علاوه بر عدم آزمایش اتانول، بنزن،آروماتیک و گوگرد موجود در این بنزین، که مشخص نیست این موارد چه حجمی از بنزین وارداتی به ایران را شامل شده است، بخارات بنزین وارداتی به ایران عدد 72 را نشان می‌دهد و حتی در انتهای این آنالیز به طور مشخص نوشته شده است RVP=72 HIGH که به معنای بالابودن عدد بخارات بنزین است.
زنگنه: آلودگی بنزین وارداتی، جوسازی سیاسی است
زنگنه در واکنشی شدید به منتقدان بنزین وارداتی این گونه پاسخ می‌دهد: «بحث آلودگی بنزین وارداتی از سوی یکسری افرادی که جنگ روانی با ملت دارند، مطرح شده؛ آنها به دروغ می‌گویند بنزین بی‌کیفیت از چین وارد میشود که همه این حرف‌ها دروغ است.»
و جالب‌تر این است که مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران هم در مورد علت درج نشدن بنزن و آروماتیک در نتایج آنالیز بنزین وارداتی می‌گوید: «دلیلی ندارد که شرکت ملی نفت همه‌چیز را اعلام کند. ما در شرایط تحریم هستیم و اگر بخواهیم همه‌چیز را اعلام کنیم جلوی واردات بنزین را می‌گیرند.»
سازمان حفاظت از محیط زیست هم چند هفته پیش بیانیه‌ای منتشر کرد و مدعی شد که استفاده از بنزین تولید داخل، عامل اصلی آلودگی هوای تهران است؛ به عبارت دیگر، پایه اصلی بیانیه سازمان حفاظت محیط زیست این موضوع بود که بنزین پتروشیمی در تهران توزیع شده است.
در صورتی که عباس شعری مقدم، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»، با اشاره به مرتبط نبودن بنزین تولیدی کشور با آلودگی هوای تهران گفته بود: «بنزین اکتان افزایی که در داخل کشور تولید شده و تحویل داده‌ایم، در همان جنوب کشور مصرف میشود، بنابراین جنجال‌های کنونی و ارتباط دادن آلودگی هوای تهران به بنزین داخلی کاملاً بی‌مورد است.»
وی البته به درصد اندک آلودگی بنزین تولید پتروشیمی‌ها اشاره کرده و بیان داشت: «آنچه از برزویه تحویل داده میشود، هم آرماتیک پایینی دارد و هم گوگرد پایین و آنچه از بندر امام تحویل میشود، گوگرد پایینی دارد، اما یک مقدار، از آرماتیک بالاتری برخوردار است، اما تأکید می‌کنم که این بنزین در همان جنوب کشور به مصرف می‌رسد.»
MMT در بنزین یورو 4 وارداتی وجود ندارد؟؟
با وجود تمامی این اسناد رسمی، کاظمی، معاون وزیر نفت در گفتگو با یکی از رسانه‌ها با اشاره به ارایه تفسیرهای نادرست از اسناد منتشره توسط برخی رسانه ها، اظهار داشت: ماده اکتان افزای که در بنزین استفاده میشود MTBE است و نه MMT که تهدیدی برای سلامتی مردم به شمار نرفته و عامل سرطان زا به شمار نمی رود.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورد‌های نفتی با بیان اینکه مشکل MTBE این است که در منابع و مخازن آبی پایداری دارد و باعث تغییر طعم و بوی منابع آبی می شود، خاطرنشان کرد: حتی در کشورهای اروپایی به طور گسترده از ام.تی.بی.ای استفاده میشود.
کاظمی در خصوص وجود ماده اکتان افزایMMT در بنزین وارداتی نیز گفت: در بنزین یورو 4 وارداتی این ماده وجود ندارد و در صورت مشاهده محموله بنزین عودت داده میشود.
وی افزود: در بنزینی که در هشت سال گذشته وارد کشور شده بعضاً این ماده وجود داشته، اما از اردیبهشت ماه سال جاری و با تأکید بر واردات بنزین یورو 4 دیگر از ماده اکتان افزایMMT خبری نخواهد بود.
کاظمی خاطرنشان کرد: اساساً وجود و مصرف هرگونه ماده اکتان افزا که دارای فلزات سنگین مانند منگنز، سرب، آهن و غیره مانند MMT باشد، در بنزین تولید داخلی و وارداتی ممنوع است.
نکته جالب توجه از نشانگر تناقضات موجود در صحبت‌های مدیران نفتی است این است که پیش از این توسط خود ایشان در رسانه‌ها اعلام شده بود که واردات بنزین ابتدای سال جاری به این دلیل متوقف شده است که ار ابتدای سال جاری هیچ بنزینی با استاندارد یورو 4 وارد کشور نشده است و بر اساس آنالیزها نیز مشخص شد استاندارد این بنزین‌ها حتی از یورو 2 نیز پایین است.
جای خالی «اقتصاد مقاومتی» در برنامه‌های نفتی ایران
تمام این غوغاها در حالی است که زمانی که ایران در دو سال گذشته با توجه به تحریم‌های گسترده و نیاز مبرم داخل به بنزین، با تلاش جهادگونه پتروشیمی‌ها دست به خودکفایی در تولید بنزین زد، هیچ‌کس سؤالی در زمینه آلوده بودن یا نبودن این محصول مطرح نکرد و هیچ گزارشی نیز از سوی مدیران سازمان استاندارد در این خصوص منتشر نشد، اما در حال حاضر که اقتصاد مقاومتی در دستور کار فعالیت‌های کشور قرار گرفته است، به بهانه کاهش تحریم‌ها، همواره بر طبل آلوده بودن بنزین تولید پتروشیمی‌ها می‌کوبند تا راه را برای واردات هموارتر کنند.
شاید واردات 10 میلیون لیتر بنزین از خارج از کشور خط مشی وزارت نفت دولت وقت در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی ابلاغ شده توسط مقام معظم رهبری، اما از نگاهی دیگر باشد!
اما چه کسانی از تولید نشدن بنزین در داخل کشور و افزایش واردات سود می‌برند که این گونه با افکار عمومی بازی می‌کنند؟ اهمیت این ماجرا جایی پررنگ‌تر میشود که اخباری مبنی بر وجود اعضای خانواده یکی از مسئولان ارشد سازمان محیط زیست کشور در میان واردکنندگان بنزین به گوش می‌رسد.
بجاست از مسئولان محترم نظارتی کشور و همچنین نمایندگان مجلس درخواست کنیم تا به این مسئله ورود پیدا کنند تا مشخص شود چه کس و یا کسانی پشت پرده سود سرشار ناشی از واردات بنزین خارجی قرار دارند.
ارسال نظرات