سند غیر رسمی یا Non Paper چیست؟ آیا این سند تعهد آور است؟

گروه آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»؛ آنچه پیش رو دارید مناظره مکتوبی است که پیرامون موضوع توافق ژنو بین برخی صاحب نظران این حوزه شکل گرفته است. این مطلب که به همت هسته کرسی های آزاداندیشی قرارگاه شهید باقری تهیه شده با محوریت سوال زیر مسئله توافق ژنو را از زاویه ای مشخص مورد بررسی قرار می دهد.

سوال: سند غیر رسمی یا Non Paper  چیست؟ آیا این سند تعهد آور است؟

مهدی محمدی
کارشناس مسائل سیاسی

در اینکه یک متن جدید وجود دارد تردیدی نیست. ارزش آن هم بسیار بالاست چون این متن است که الان دارد اجرا می‌شود. من به شما تضمین می‌دهم این متن محرمانه نخواهد ماند. تکه‌ای از آن را آمریکایی‌ها منتشر کردند، تکه‌های بیشتری را آژانس منتشر خواهد کرد، بقیه هم در منابع غربی درز می‌کند. تنها اتفاقی که می‌افتد این است که غربی‌ها روایت خودشان را می‌کنند و روایت ایران می‌شود نقض توافق. من سوال می‌کنم مگر قرار نبود مذاکرات کارشناسی که دو ماه طول کشید به اختلاف تفسیرها پایان بدهد؟ پس چرا دوباره تا آمریکایی‌ها یک متن منتشر کردند، طرف ایرانی گفت این تفسیر آنهاست و آن را قبول ندارد. آیا خروجی مذاکرات کارشناسی هم آنقدر مبهم است که تا این حد تفسیرپذیر است؟ معلوم می‌شود مذاکرات کارشناسی هم به این اختلافات پایان نداده و هنوز هم مواردی هست که در آن هر کسی حرف خودش را می‌زند. ببینید اساسا دو نفر کی می‌روند یک متن می‌نویسند؟
 

متاسفانه شواهد نشان می‌دهد طرف ایرانی در متن جدید از مساله عدم محدودیت در تحقیق و توسعه کوتاه آمده. تفسیر ایران از توافق ژنو این بودکه در حوزه تحقیق و توسعه بدون انباشت مواد هیچ محدودیتی ندارد. بر همین اساس ایران یک ماشین جدید به بخش تحقیق و توسعه نطنز برد و همین هم باعث جنجال شد. الان آنچه توافق شده این است که ایران همین یک ماشین جدید و ماشین‌هایی را که قبلا در حوزه تحقیق و توسعه نصب کرده بود نگه می‌دارد ولی چیز جدیدی به آن اضافه نمی‌کند و این یعنی برنامه تحقیق و توسعه هم Halt شده است.

حسین شریعتمداری
مدیر مسئول روزنامه کیهان

پس از توافق اخیر ایران و گروه کشورهای 5+1 درباره تفسیر ابعاد و جزئیات اجرایی توافقنامه ژنو- برنامه اقدام مشترک JPA- آقای دکتر عراقچی مذاکره‌کننده محترم و ارشد تیم هسته‌ای کشورمان، این توافقنامه را غیرقابل انتشار دانست و گفت «پس از توافق ژنو، مذاکراتی درباره چگونگی اجرای آن انجام دادیم که نتیجه آن برداشت‌های مشترک به صورت شفاهی بود و در قالب NON PAPER و به عنوان سند غیررسمی مکتوب شد». آقای عراقچی در ادامه می‌گوید «انتشار این سند، به معنای رسمیت دادن به آن است» و توضیح نمی‌دهد که اگر این سند «غیررسمی»! است چرا قرار است اجرای توافقنامه ژنو دقیقاً براساس آن صورت پذیرد؟!
 
و اما، بر خلاف نظر آقای عراقچی که متن توافق جدید را «غیر‌قابل‌انتشار» و حتی به زیان هر دو طرف مذاکرات دانسته بودند، کاخ سفید علاوه بر آن که متن کامل توافق یادشده را به کنگره تسلیم کرد، خلاصه‌ای 4 صفحه‌ای که اصلی‌ترین محورهای مورد توافق ایران و 1 + 5 در آن آمده‌بود را نیز منتشر کرده و در اختیار خبرگزاری‌ها قرار داد.

سید عباس عراقچی:
معاون وزیر امور خارجه

یک تفاهم کلی صورت گرفته که می توان از آن تلقی تفاهم شفاهی داشت که از نظر ما رسمیت متنی ندارد و در اصطلاح دیپلماتیک NON PAPER شمرده می شود که از نظر ما یک توافق شفاهی است که مربوط به جزئیات فنی و تکنیکی نحوه اجرا می شود و اینکه چه حسابی در کجا و چگونه پول ها منتقل می شود و تماسها چگونه برقرار و آژانس چطور راستی آزمایی می کند اینها نکات فنی است که از نظر ما یک متن رسمی به حساب نمی آید.

منتشر کردن این متن به معنای رسمیت دادن به آن است و این کار از نظر اصول مذاکراتی صحیح نیست چرا که از نظر ما یک متن رسمی نیست و یک توافق شفاهی است که به صورت غیر رسمی مکتوب شده است. منتشر کردن این متن به آن رسمیت می دهد که به نظر ما ضرورتی در این خصوص وجود ندارد. 
 
رضا رئیسی
روزنامه آرمان

گشایش در زمینه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی برای دولت ایجاد شده و این نکته باعث بالارفتن محبوبیت دولت گشته و این نکته‌ای نیست که منتقدین و رقبای سیاسی دولت آن را به راحتی برتابند. دومین نکته نیز آنست که خاستگاه سیاسی این طیف بر پایه منازعه و مجادله با غرب استوار شده و بدیهی است که هرگونه تنش‌زدایی در راستای منویات سیاسی آنان نباشد و در دیگر سو همانطور که رئیس‌جمهور اشاره کرده بود برخی از قِبل تحریم‌ها سودهای بادآورده و ویژه خواری‌های سودآوری برای خود اقامه کرده بودند و اکنون اجرایی شدن توافق، آن رشته‌ها را می‌گسلد. با این اوصاف به بهانه انتشار یک سند غیررسمی که آمریکایی‌ها برای مصارف داخلی خود آن را انتشار داده‌اند حمله و هجمه را دو چندان کردند.

 این انتقادات تند و گزنده از آن حیث تصنعی و ملهم از غرایض خاص نمایان می‌شود که بدانیم دولت و وزارت خارجه از همان ابتدا متن توافق را در اختیار عموم گذاشته و مضاف بر آن مذاکره‌کنندگان ارشد هسته‌ای کشورمان بارها و بارها تاکید کرده‌اند که گزارشات مداوم را به مقامات ذیربط و شورای عالی امنیت ملی و در فواصلی به مجلس ارائه داده‌اند و بدیهی است که اتفاق تازه و غیرمنتظره‌ای رخ نداده که این واکنش‌های تند و هیجانی توجیه‌پذیر باشد.