قالب‌های بروکراتیک برای کرسی‌های آزاداندیشی خفه‌کننده است/ باید به انرژی عظیم نسل جوان میدان داده شود

گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ آنچه پیش رو دارید مصاحبه خبرگزاری دانشجو با دکتر شهریار زرشناس، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و کارشناس غرب شناسی است که حول موضوع کرسی های آزاد اندیشی شکل گرفته است.

«خبرگزاری دانشجو»- مقام معظم رهبری بر کرسی های آزاد اندیشی تاکید داشتند؛ موانع تشکیل این کرسی ها چه بوده است؟ این کرسی ها چگونه می توانند در توسعه علم نقش داشته باشند؟ اساتید در توسعه این کرسی ها چه نقشی می توانند ایفا کنند؟

قالب های بروکراتیک برای کرسی های آزاد اندیشی خفه کننده است

زرشناس: به نظر بنده علت اصلی این بود که نیروی اجرا کننده این امر انگیزه و درک درستی از این مقوله نداشت؛ یک اتفاق رخ داده در این باره این بود که این کرسی ها را در فرم ها و قالب های بروکراتیک بردند؛ آن فرم ها وقالب های بروکراتیک خفه کننده بود؛ بروکراسی قابلیت و ظرفیت ایجاد  فضا برای اندیشه سازی را ندارد؛ این یک حقیقت است که اگر از نظام دانشگاهی ما معدود اساتید انقلابی، دین دار و خلاق را جدا سازیم، باقی نظام دانشگاهی ما به طبع نظام آکادمیک عالم مدرن تکنسین فرهنگ می پروراند نه متفکر.

اگر بخواهید حرف تازه‌ای خلاف عادت در دانشگاه بزنید، اجازه نمی‌دهند؛ روش پایان نامه نگاری که در دانشگاه های ما مرسوم است، این گونه است که باید کد و رفرنس به  گفته های دیگران داده شود؛ کد و رفرنس دادن در جایی که حرف  دیگری را نقل قول می کنید درست است،  به طور مثال زمانی که بخواهید حرف کسی را نقد، تائید و یا رد کنید باید گفته فرد را ذکر کنید، استفاده از رفرنس در این زمان ها صحیح است؛ اینکه اساس یک مقاله یا رساله را در پایان نامه این قرار دهیم که هر چه گفته می شود از دیگران باشد و خود فرد حق گفتن حرفی را ندارد، خلاقیت و اندیشه کُش است.

آیا می توانید در دانشکده علوم سیاسی یا بحث های علوم  اقتصادی، خلاف محتوای درسی دانشگاهی مثلا سرمایه داری را نقد کنید؟ به طور  مثال پایان نامه ای را بگیرید و حرف‌هایی خلاف جریان حاکم دانشگاهی بزنید؟ اجازه نمی دهند؛ من دانشجوهای زیادی دیدم، اگر شما تجربه غیر از این دارید بگویید؛ کسی می تواند پایان نامه بگیرد و در آن روان شناسی  را نقد کند؟ به نظر من شانسش بسیار کم است.

کرسی های آزاد اندیشی باید از سیستم بروکراتیک دانشگاهی ما خارج شود

استاد خیلی خاص باید پای چنین چیزی بایستد و از آن دفاع کند والا نمی گذارند، اصلا شورا چنین مواردی را تصویب نمی کند؛ بنابراین برای راه اندازی کرسی های آزاد اندیشی یک معظل حضور بروکراتیک ها و سیطره آنها در نظام دانشگاهی است؛ این نظام را به راحتی نمی توان تغییر داد، شاید بهتر این باشد که فضای کرسی های آزاد اندیشی را از این سیستم خارج سازیم؛ سیستم دیگری را برای این کرسی ها تعریف کنیم.

در این صورت مشکل دیگری پیش خواهد آمد و آن اینست که کرسی های آزاد اندیشی محلی برای ترویج اندیشه‌های نامناسب، اندیشه های مهاجمین فرهنگی، دعوت به اغتشاش و... تبدیل شود؛ من از نظر تئوریک، مخالف در اختیار دادن این کرسی ها به مخالفین نیستم مشروط به این که این کرسی ها به نحوی باشد که وقتی مخالفی حرف می زند بحث تئوریک و علمی انجام دهد و ما بتوانیم در مقابل او ادم هایی را قرار دهیم که بتوانند این بحث را نقد کنند و در نهایت مخاطب هر بحث نیز لحاظ شود.

به طور مثال بحث تئوریک مسائل فقهی نباید در فضای عامی برگزار شود که شبهه برانگیز باشد، بلکه باید در فضای خود مطرح شود؛ در نتیجه کرسی های آزاد اندیشی باید از سیستم زنگ زده بروکراتیک تکنسین فرهنگ دانشگاهی ما، که از لحظه تولد خود تحت سیطره غرب زدگی شبه مدرن بوده است، اصلا به این منظور متولد شده است که تنها تکنسین فرهنگ بروکرات بپروراند و چرخ های سیستم شبه مدرن را پیش ببرد و هدفش ایجاد زمینه برای تفکر نبوده است، خارج شود.

باید توجه داشت کرسی های آزاد اندیشی بستری برای تهاجم فرهنگی ایجاد نسازد

برای مجموعه ای که قرار است این کرسی ها را اجرا کند ضابطه، مکانیزم عمل، مجموعه ایی از وظایف و در نهایت چارت سازمانی تعریف شود و به گونه ایی این چارت تعریف شود که در عین این که فضای برای طرح دیدگاه های مختلف وجود دارد، فضای جدید و بستر جدیدی برای تهاجم فرهنگی ایجاد نشود چرا که این خطر به صورت کاملا جدی وجود دارد.

 باید کرسی های آزاد اندیشی را از سیستم بروکراتیک دانشگاهی خارج کنیم و در عین حال ضابطه های روشن و نظارتی بر روی آن اعمال شود تا تریبونی برای ضد انقلاب فرهنگی ایجاد نشود؛ در نهایت در این کرسی ها از سیطره ی نام دور شویم و به انگیزه ها و نیروهای جدید مجال داده شود، فرصت به آدم هایی داده شود که خود برای حرف زدن درد دارند، داده شود؛ اگر بخواهیم کرسی های آزاد اندیشی را تنها در سیطره ی نام ها نگاه داریم، آقای x یا آقای y بیایند حرف خود را بزنند در حالی که انگیزه ندارند، کتاب و تریبون و مقاله دارند، این کرسی ها بی فایده خواهد بود.

باید به انرژی عظیم نسل جوان میدان داده شود نه به نام های تکراری

انرژی عظیمی از میل به خلاقیت و اندیشه آفرینی در نسل جوان ما وجود دارد که باید به این مجال بروز داده شود؛ نشریات و کتب در اختیار آن‌ها قرار گیرد، مقالات و دیدگاه ها مطرح شوند و حتی برخی از آن‌ها می توانند در صدا و سیما طرح شوند؛ از همین طریق می‌توانیم نیروی جوان خلاقی را پروش دهیم و به جامعه معرفی کنیم؛ این امر به رویش های فکری کمک می کند؛ این کرسی های آزاد اندیشی نهایتا باید زمینه برای رویش فکری ما باشد.

کرسی های آزاد اندیشی باید بستری باشند برای این که ما برای معضلات تئوریکی که داریم پاسخ پیدا کنیم؛ باید به گونه ای مجری این سیستم طراحی شود که در این حال که مسائل اصلی ما را مبنایی برای اندیشه ورزی قرار می دهد، اسیر ساختار بروکراتیک و نام نکند؛ این که اسیر نام شویم بسیار خطرناک است، این که نام های تکراری همواره گفته شود و به باقی افراد مجالی داده نشود بسیار خطرناک است؛ باید میدان به انرژی نو ظهور داده شود؛ میدان دادن به انرژی های نو ظهور زمینه رویش را فراهم میسازد.