به گزارش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» از رشت، نهضت جنگل به رهبری میرزا یکی از نخستین جنبش‌های آزادیخواهانه و استعمار ستیز پس از انقلاب مشروطیت است که تاکنون از زوایای مختلف و در قالب کتاب‌های متعدد، مقالات و همایش‌های علمی به آن پرداخته شده است اما هنوز نسل جوان و به ویژه دانشجویان و دانش‌پژوهان کشور با بسیاری از زوایای این جنبش و شخصیت میرزا چندان آشنا نیستند.
رهبر نهضت جنگل یک روحانی و مرد دین بود که انقلاب جنگل و تمام مظاهر آن را از دریچه اندیشه‌های سیاسی که از اسلام آموخته بود، نگاه می‌کرد.
میرزا کوچک به یک‌باره دست به قیام مسلحانه نزد و تمام راه‌ها را آزمود و مردانه پا بر صحنه کارزار گذاشت، او شاهد به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه و تحصن علما در سفارت عثمانی بود و به امید نجات مشروطه به مجاهدان پیوست و در فتح قزوین و تهران شرکت کرد و با استبداد جنگید.
میرزا کوچک جنگلی از مجاهدان مشروطیت و وفاداران به اسلام بود و سخت به اتحاد جهان اسلام عشق می‌ورزید و تاخت و تازهای خارجی در صحنه سیاست و اقتصاد کشور را حاصل سیاست بازی عناصر منافق و خودفروخته و بی‌کفایتی دولتمردان می‌دانست و از این‌رو با حساسیت و دلسوخته به صحنه کارزار آمد و نخست در برابر استبداد محمدعلی شاه ایستاد و سپس با شخصیت‌های با نفوذ تماس گرفت و در آخرین مرحله سلاح به دست گرفت و در برابر نیروهای بیگانه مقاومتی جانانه کرد.
میرزا کوچک جنگلی بارها در برابر مردم گیلان هدف از نهضت خود را «احیای قوانین اسلام اعلام کرد و یادآور شد که میرزا کوچک هرگز اسلحه را از خود دور نمی‌کند مگر زمانی که مطمئن شود افراد ایرانی از تجاوز متجاوزان بیگانه و ستم‌کاران داخلی مصون مانده و از امنیت و رفاه برخوردار هستند.»
مبارزان جنگل به رهبری میرزا نه تنها درگیرودار با استبداد داخلی و نابسامانی‌های پس از مشروطه بودند، بلکه در خط مقدم مقابله با بولشویسم و آیین بی‌دینی قرار داشتند که تعیین روش سیاسی آنها را حساس‌تر و دشوارتر می‌کرد.
شناخت شخصیت‌ها به ویژه رهبران نهضت‌ها برای درک تحولات تاریخی، اجتماعی و سیاسی از اهمیت بسیاری برخوردار است و به همین منظور جایگاه میرزا که رهبری یک نهضت مهم در تاریخ معاصر کشور را به عهده داشت باید با نگاهی عینی‌تر مورد ارزیابی قرار گیرد و به نسل جدید معرفی شود.
حجت‌الله تقوی، کارشناس ارشد روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» در رشت، با بیان اینکه میرزا کوچک دارای یک شخصیت انقلابی و یکی از مشروطه خواهان و مخالف استعمار روس و انگلیس در ایران بود، گفت: میرزا با توجه به بحث تقسیم ایران بین روس و انگلیس برای جلوگیری از این امر قیام کرد و نهضت جنگل را که برگرفته از آموزه‌های دینی و حوزوی «اتحاد اسلام» بود بنیان گذاشت و در آن زمان کشور از طرف دو قوای روس از سمت شمال و انگلیس از طرف جنوب زیر فشار بود به طوری که روس‌ها طبق شعار پطر کبیر برای دستیابی به آب‌های گرم، جنوب و شمال کشور را به محاصره خود در آورده بود و این کشور به طور کامل مورد طمع بیگانگان واقع شده بود.
وی در خصوص یک حکومت قدرتمند محلی با هدف برقراری عدالت اجتماعی، دشمن ستیزی، استقلال طلبی و اخراج نیروهای بیگانه از کشور گفت: نبود یک حکومت مرکزی مقتدر برای نظارت و کنترل بر مدیریت کشور موجب شده بود تا میرزا با تشکیل نهضت جنگل و پیوستن آزادیخواهان شمال کشور از مناطق و روستاهای مختلف فومن، کسما، رشت و نیز سران قبایل و طوایف مختلف از دیگر نقاط کشور بتواند یک حکومت قدرتمند محلی را با هدف برقراری عدالت اجتماعی، دشمن ستیزی، استقلال طلبی و اخراج نیروهای بیگانه از کشور تاسیس کند به طوری که وقتی میرزا مصالحه و مذاکره با بیگانگان را موثر ندید و با اختلاف و فتنه‌انگیزی از داخل و خارج مواجه شد، مبارزه مسلحانه را انتخاب کرد.
این استاد دانشگاه در خصوص مهم‌ترین نقاط قوت میرزا در رهبری نهضت جنگل گفت: تشکیل حکومت مرکزی و اعتماد نکردن به قدرت‌های خارجی از مهم‌ترین نقاط قوت میرزا بود؛ زیرا با نگاه به حوزه امروز روابط بین‌الملل به راحتی می‌توان دریافت که هرگونه اعتماد به قدرت‌های بیگانه برای بهبود اوضاع داخلی بی‌نتیجه است و این امر تلنگری برای کسانی است که اعتماد به کشورهای بیگانه را راه حل می‌پندارند و طبق گفته چرچیل، برای انگلستان دوستان و دشمنان دائمی وجود ندارد و تنها حفظ منافع برای این کشور مهم است.
تقوی گفت: امروز ما باید در روابط و سیاست‌های خارجی خود با دیگر کشورها برنامه‌های دقیق‌تری را تدوین کنیم؛ زیرا با آگاهی بر اینکه هر کشور طبق حفظ منافع خود به ارتباط با ایران نگاه می‌کند، هرگونه اعتماد به ایجاد ارتباط دوستی با کشورهای بیگانه اشتباهی بزرگ است.
وی مهم‌ترین عوامل شکست این نهضت را ایجاد جریان تفرقه و نفاق بین یاران میرزا دانست و تصریح کرد: استحاله فکرى نیروهاى جنگل بر اثر نفوذ تفکرات الحادى بیگانه، ریاست‌طلبى و دنیاخواهى برخى از رهبران و عوامل با نفوذ به جنگل و ایجاد جریان تفرقه و نفاق بین یاران میرزا از مهم‌ترین نقاط ضعف نهضت جنگل بود.
مسئول فرهنگی دانشگاه آزاد رودسر و املش افزود: میرزا می‌توانست برای توسعه اهدافش از ظرفیت‌های مردم به عنوان اصلی‌ترین ارکان هر جامعه، بیشتر استفاده کند اما به دلیل برقرار نکردن ارتباط با دیگر قومیت‌ها و داشتن نگاه جغرافیایی، نهضت جنگل با آن اوصاف تاثر برانگیز ختم شد.
تقوی برگزاری همایش‌ها و کنگره‌های بزرگداشت میرزا را تاثیر‌گذار دانست و گفت: با برگزاری چنین برنامه‌های فرهنگی تا حد بسیار زیادی می‌توان میرزا را به صورت یک الگوی مقاومت ضد بیگانه و شهید راه بیداری اسلامی به جامعه به ویژه نسل جدید معرفی کرد تا با حمایت از نظام اسلامی هرگز زیر بار سلطه استعمارگران و استبداد نروند.