هر کس این حقیقت را در مورد رزق خود بداند از همه مردم آسوده‌تر خواهد بود/ چه اموری باعث افزایش روزی می‌شوند؟

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»- راحیل طهوری؛ کسب رزق و روزی از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر در طول تاریخ بوده و همیشه ذهن انسان‌ها را به خود مشغول کرده است، به نحوی که ما نیز در جامعه امروز با این دغدغه سرو کار داریم و این دل‌مشغولی را به انحاء مختلف و از زبان افراد مختلف می‌شنویم.

برای مثال برخی انسان‌ها دائما دغدغه روزی خود را دارند و بیشترین ساعات شبانه روز را به کار اختصاص می‌دهند و ساعات کمی را صرف استراحت می‌کنند یا هنگامی که از برخی جوانان علت ازدواج نکردنشان را جویا می‌شویم در پاسخ، مشکلات اقتصادی را بیان می‌کنند. زوج‌های جوان هم علت به تأخیر انداختن بچه‌دار شدن را گرانی‌ها و مشکلات اقتصادی بیان می‌کنند.

اما آیا واقعا ما باید این قدر نگران رزق روزمره و آتی خود و خانواده‌مان باشیم؟ برای تصحیح نگاه جوانان به ازدواج و فرزندآوری توجه به این نکته ضروری است که مسئولیت دولت و افراد جامعه دو مسئولیت متفاوت و البته مرتبط به هم است.

مسئولیت‌های دولت و افراد جامعه در تامین روزی

دولت ملزم به ایجاد اشتغال، رفع موانع و مشکلات اقتصادی و ایجاد تسهیلات مادی برای زوج‌های جوان و دارای فرزند است. دولت باید با انجام چنین کارهایی ازدواج و بچه‌دار شدن را تسهیل کند. اما افراد جامعه نیز مسئولیت دارند و مسئولیت آنها تشکیل خانواده و فرزندآوری مطابق با سفارش اسلام و اهل‌بیت است. مسلما کسانی که مشکلات اقتصادی را مانعی برای ازدواج و بچه‌دار شدن می‌دانند به گفته‌های خداوند و اهل بیت مبنی بر تامین رزق و روزی ایمان و توکل ندارند.

در واقع، اگر دولت‌مردان در انجام وظیفه خود سهل‌انگاری می‌کنند، قصور آنان نمی‌تواند بهانه و عذر قابل قبولی در پیشگاه خداوند برای انجام ندادن برخی وظایف و سفارشات دینی باشد؛ زیرا خداوندی که تأمین رزق انسان را به عهده گرفته قطعا به گفته خود عمل می‌کند؛ چرا که او در گفتار صادق‌ترین و در عهد و پیمان پایبندترین است.

انواع روزی از دیدگاه امام علی (ع)

برای اطمینان یافتن از وعده‌های خداوند مبنی بر تأمین رزق انسان به بررسی سخنان امیرالمومنین (ع) درباره کسب روزی توجه می‌کنیم. امام علی (ع) فرمودند: «اى فرزند آدم! روزى دو گونه است، روزی‌اى که تو آن را جویى و روزی‌اى که تو را مى‏جوید که اگر به سراغش نروى به سوى تو آید. پس اندوه سال خود را بر اندوه امروزت منه که بر طرف کردن اندوه هر روز از عمر تو را کافى است. اگر سال آینده در شمار عمر تو باشد همانا خداى بزرگ در هر روز سهم تو را خواهد داد.» (1)

در واقع، حضرت با بیان این احادیث این نکته را به ما متذکر می‌شوند که تا وقتی رزقی را که برای شما مقدر شده دریافت نکنید مرگ به سراغ شما نخواهد آمد. هر انسانی یک روزی مقدر شده نزد خداوند دارد که حرص زدن و طمع، آن را افزایش نخواهد داد بلکه صرفا اندوه انسان را بیشتر و بیشتر خواهد کرد.

اگر در خانه مردى را به رویش بندند، روزى او از کجا خواهد آمد؟

از امام علی (ع) پرسیدند: اگر در خانه مردى را به رویش بندند، روزى او از کجا خواهد آمد؟ فرمود: «از آن جایى که مرگ او مى‏آید.» درک و فهم بسیاری از امور در ذهن کوچک ما نمی‌گنجد که تأمین رزق نیز از همین امور است. به گمان ما رساندن روزی به بندگان کاری مشکل است در صورتی که چنین کاری برای خداوند که قادر مطلق است سهل و آسان می‌باشد. (2)

قدرت خداوند در روزى‏ رسانى‏ به بندگان

از امام امام علی (ع) پرسیدند: چگونه خدا با فراوانى انسان‏ها به حسابشان رسیدگى مى‏کند؟ ایشان پاسخ دادند: آن چنانکه با فراوانى آنان روزیشان مى‏دهد. باز پرسیدند چگونه به حساب انسان‏ها رسیدگى مى‏کند که او را نمى‏بینند؟ فرمود: همان گونه که آنان را روزى مى‏دهد و او را نمى‏بینند. (3)

خداوند با علم به تمام نیازهای مادی و معنوی انسان، او را به بهترین و زیباترین شکل ممکن خلق کرده است. خداوند بسیاری از نیازهای انسان را در بدو تولد رفع کرده و برای بسیاری دیگر نیز پاسخی مناسب قرار داده است. آیا کسی که این چنین از تمام نیازهای انسان مطلع است نیاز انسان به رزق و روزی را نادیده می‌گیرد؟ آیا خدایی که انسان را به بهترین صورت ممکن آفریده در مرحله روزی دادن او را رها خواهد کرد؟

هر کس این حقیقت را در مورد رزق خود بداند از همه مردم آسوده‌تر خواهد بود

امام علی (ع) فرمودند: «به یقین بدانید! خداوند براى بنده خود هرچند با سیاست و سخت‌کوش و در طرح و نقشه نیرومند باشد، بیش از آنچه که در علم الهى‏ وعده فرمود، قرار نخواهد داد و میان بنده، هرچند ناتوان و کم سیاست باشد و آنچه در قرآن براى او رقم زده حایلى نخواهد گذاشت.

هر کس این حقیقت را بشناسد و به کار گیرد، از همه مردم آسوده‏تر است و سود بیشترى خواهد برد و آن که آن را واگذارد و در آن شک کند، از همه مردم گرفتارتر و زیانکارتر است. چه بسا نعمت داده شده‏اى که گرفتار عذاب شود و بسا گرفتارى که در گرفتارى ساخته شده و آزمایش گردد. پس اى کسى که از این گفتار بهره‌مند مى‏شوى، بر شکرگزارى بیفزاى و از شتاب بى‌جا دست بردار و به روزى‏ رسیده قناعت کن.» (4)

چه بسا افراد گمان کنند که هر چه برنامه‌ریزی و تلاش آنان برای کسب روزی بیشتر باشد، روزی آنان نیز بیشتر خواهد شد اما طبق فرموده حضرت، چنین نیست. هرچه تدبیر انسان بیشتر باشد خداوند او را به خود و تدبیرهایش سرگرم می‌کند و در مقابل انسانی که خود را به خداوند بسپارد خدا تدبیر امور او را به عهده می‌گیرد.

در طلب روزی چگونه باید عمل کرد؟

امام حسن (ع) فرمودند: «در طلب روزى مانند کسى که براى پیروزى پیکار مى‏کند، مکوش و به تقدیر نیز چندان تکیه مکن که مانند شخص تسلیم شده هیچ تلاشى نکنى. در جستجوى فضل و روزى خدا برآمدن از سنّت است و انتخاب راه اعتدال در طلب روزى از عفّت است. نه عفت مانع روزى است و نه حرص سبب افزایش‏ روزى‏ است؛ چرا که روزى قسمت شده است و حرص‏ورزى موجب افتادن در ورطه گناه است.» (5)

امام حسن (ع) بسیار دقیق به ما متذکر می‌شوند که چه کوششی برای کسب روزی مناسب است. ایشان می‌فرمایند این یک سنت الهی است که انسان به دنبال روزی خود برود اما لزوما نباید برای کسب روزی خود را به آب و آتش زد. حضرت می‌فرمایند نه مانند فرد تسلیم شده باش که گمان می‌کند قضا و قدر الهی او را احاطه کرده و از دست او هیچ کاری ساخته نیست و نه همه توجه و همت خود را معطوف به کسب روزی کن.

در واقع، انسان باید برای کسب روزی تلاش کند؛ زیرا تلاش برای کسب روزی از سنت‌های الهی است. از سوی دیگر، انسان باید در کسب روزی جانب اعتدال را رعایت نماید. در واقع، رعایت اعتدال در کسب روزی باعث افزایش عفت آدمی و به تبع آن مانع از سقوط انسان در ورطه گناهان می‌شود.

چه اموری باعث افزایش روزی می‌شوند؟

در این میان ائمه به برخی امور اشاره کرده‌اند که باعث افزایش روزی می‌شود:

1. روزى‏ را با صدقه دادن فرود آورید. (6)
2. بر تو باد به نرمى و مدارا که بى‏شک، آن مبارک است و تندى و خشونت شوم و نامبارک. بدرستى که مدارا و نیکوکارى و خوش خلقى موجب آبادانى شهرها و افزایش‏ رزق‏ و روزى مى‏گردد. (7)
3. هر که را تأخیر مرگ و افزایش‏ روزى‏ خوش آید باید صله رحم کند. (8)
4. شستن دست‌ها پیش از صرف غذا و پس از آن سبب افزایش‏ روزى‏ است. (9)
5. زکات موجب افزایش‏ روزى‏ است. (10)

در نهایت می‌توان گفت باید به وعده‌های خداوند توکل کرد و این وعده‌ها را با تلاش برای کسب روزی و اعتدال و انجام سفارشات ائمه برای افزایش روزی همراه کرد.

پی‌نوشت‌ها:

1. نهج‌البلاغه، ترجمه دشتى، حکمت 379، ص 721.
2. نهج‌البلاغه، ترجمه دشتى، حکمت 356، 715.
3. نهج‌البلاغه، ترجمه دشتى، ص 697.
4. نهج‌البلاغه، ترجمه دشتى، حکمت 273، ص677.
5. تحف العقول، ترجمه حسن زاده، ص 405.
6. نهج‌البلاغه، ترجمه دشتى، حکمت 137.
7. تحف العقول، ترجمه جعفرى، ص 372.
8. اصول الکافی، ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص 224.
9. تحف العقول، ترجمه حسن زاده، ص 163.
10. مواعظ امامان (ع) (ترجمه جلد 75 بحار الأنوار)، ص 164.