بررسی ساختار شبهه‌های پیرامون غدیر/ تبریک عمر به امام علی (ع) در این روز

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»- زینب صارم؛ پیامبر اکرم(ص) در طول دوران رسالت خویش بارها ولایت و جانشینی امیرالمؤمنین (ع) و فضایلی را که فقط مختص به شخصیت ایشان بود برای مردم بازگو می‌کردند تا آن جا که حدیث سد ابواب، حاتم بخشی امیر علی(ع)، روز مباهله و حدیث کساء همگی بر ولایت و جانشینی آن حضرت دلیل و گواه است.

عید غدیر یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مواقعی بود که نه تنها پیامبر برای چندمین بار به جانشینی و خلافت حضرت تصریح کردند بلکه از مردم برای حضرت بیعت گرفتند. زنان و مردان حاضر در غدیر خم به مدت سه روز با علی (ع) بیعت می‌کردند و این منصب را به حضرت تبریک و شادباش می‌گفتند.

هرچند حقانیت جانشینی و خلافت بلافصل برای امیر المؤمنین(ع) به مثابه خورشیدی در آسمان آشکار است؛ اما برخی معاندین سعی در کتمان کردن این حقیقت دارند و یکی از طرق آن‌ها کتمان خود واقعه غدیر است.

اساس شبهه‌ها بر دو پایه استوار است

با نگاهی اجمالی به اصول اولیه کتمان‌ها می‌توان گفت که اساس و بنیان این شبهه ها بر دو پایه استوار است؛ بدین معنا که برخی روز غدیر را از جنبه تاریخی آن کتمان می‌کنند و ادعا دارند که اصلا چنین اتفاقی با این شکل و صورت رخ نداده است و دسته دوم مدعی هستند که واقعه غدیر در حجه الوداع رخ داده است، اما دارای مفهوم و محتوایی نبوده است که دلالت بر خلافت و جانشینی امام علی (ع) داشته باشد.

افرادی که به رخ دادن خود عید غدیر شبهه وارد می کنند و مدعی هستند که چنین اتفاقی با چنین صورت و شمایلی اتفاق نیفتاده است به مطالعه تاریخ در منابع شیعه و اهل سنت دعوت می کنیم و بیان می کنیم حکم و معیار بین ادعای ما و شما تاریخ و مورخین هستند. به بیان دیگر روز غدیر صرف نظر از جنبه محتوایی و اعتقادی آن مانند هر رویداد تاریخی دیگر با استفاده از منابع تاریخی قابلیت صدق و کذب دارد.

برای بررسی منصفانه این سؤال که آیا واقعا غدیر با این شکل و صورت اتفاق افتاده است؛ دوستان را به کتاب الغدیر علامه امینی مراجعه می دهیم. شاید برخی ایراد وارد کنند که کتاب الغدیر علامه امینی را بک فرد شیعه تالیف کرده است و از لحاظ سند اقناع کننده نیست. در جواب اشکال این دوستان بیان می داریم که ادعای شما درباره این که کتاب را فردی شیعی تالیف کرده است درست است اما علامه امینی تمام اسناد و مدارک تاریخی در مورد غدیر را از کتب معتبر اهل سنت جمع آوری کرده است و به بیان دیگر می‍توان از کتاب الغدیر علامه امینی به عنوان مجموع اسناد و مدارک اهل سنت در تایید رخ داد واقعه غدیر نام برد؛ هرچند قابل ذکر است که موضوع اسناد و مدارک تاریخی تنها قسمتی از خطبه غدیر است و گستره مفهومی غدیر بسیار گسترده تر است.

انکار غدیر به مثابه انکار کردن واقعه عام الفیل یا مبعث

برای اثبات این معنی که عید غدیر از جنبه تاریخی ثابت الوقوع است تنها به ذکر عناوین کتاب علامه امینی بسنده می کنیم که در آن با توجه به منابع تاریخی و حدیثی اهل سنت روز غدیر را اثبات کرده اند.

علامه امینی در جلد اول کتاب الغدیر از منابع اهل سنت عناوین ذیل را به نحو مفصل بیان شده اند:

*راویان حدیث غدیر از صحابه پیامبر
*راویان حدیث غدیر از تابعین
*طبقات راویان حدیث از قرن دوم هجری تا چهاردهم شامل سیصد و شصت نفر
*آنان که در موضوع غدیر کتاب تالیف کرده‌اند از اهل سنت و شیعه
*شعرای غدیر

با توجه به وضوح و روشنی این مطالب بیان شده انکار روز غدیر و واقعه آن را می‌توان به مثابه انکار کردن واقعه عام الفیل یا مبعث دانست؛ چرا که واقعه غدیر با توجه به منابع تاریخی حتما رخ داده است.

مناقشه بر سر محتوا و مفهوم غدیر

اما برخی دیگر معتقدند هستند که واقعه غدیر رخ داده است اما بر سر مفهوم و محتوای آن مناقشه می کنند؛ مناقشات بر سر مفهوم و تاویلاتی است بر سر معانی حدیث پیامبر؛ گاه بهانه می شود و بیان می دارند مولی به معنای دوست است نه ولی؛ گاه بر سر مفاد لغوی حدیث مناقشه می کنند که به عنوان نمونه وزن مفعل به معنی افعل هست یا خیر؟ ( مراجعه شود به ج 1 الغدیر ص344)

برخی بیان می دارند روز غدیر واقع شده, اما مسئله خلافت و جانشینی مطرح نبوده و قصد پیامبر صلح و صفا دادن بین مردم و امام علی(ع) بوده است و با شبهه قدیمی یمن روز، محتوای روز غدیر را به تاویل می برند.

برای پاسخ به این شبهه که روز غدیر، معنایی به جز خلافت و جانشینی مد نظر نبوده است دلایل قرآنی و حدیثی و تاریخی معتبری از اهل سنت و شیعه در دسترس است. اما یکی از معروف ترین و ساده ترین آن ها که اثبات کننده بیعت ستاندن پیامبر (ص) برای امام علی (ع) است و دلالت بر تعیین جانشینی آن حضرت دارد تبریک ابوبکر و عمر به امام علی (ع) است.

در منابع اهل سنت (1) آمده است که دو خلیفه به امام علی (ع) تبریک گفتند و حتی خلیفه دوم خطاب به امام علی (ع) گفت: بخ بخ یا علی، مولای هر مرد و زن مؤمنی شدی.

تبری دو خلیفه اول به امام علی (ع) بهترین شاهد و دلیل است که مسئله غدیر جانشینی و خلافت بوده است و موضوع دوستی امام علی (ع) با مردم مد نظر نبوده است و این صرفا تاویلاتی است که برخی با مطرح کردن آن سعی در پوشاندن حقیقت دارند.

پی‌نوشت:
1-  مسند أحمد 4: 281، تاریخ بغداد 8: 290، مناقب ابن المغازلی: 18/ 24، مناقب الخوارزمی: 94، تاریخ ابن عساکر- ترجمة الإمام علی علیه السلام- 2: 47- 52/ 546 و 547 و 549 و 550، تذکرة الخواص: 36، ذخائر العقبى: 67.کتاب سرالعالمین_ ابوحامد  و تهنیت دو خلیفه به امام علی (ع) در الغدیر و ابوهریره نیز این حدیث را نقل کرده است