گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، طاهره چامه؛ کشاورزی از شغل های پرخطر در دنیا محسوب می شود، شاغلین این بخش در معرض انواع حوادث و بیماری ها قرار دارند. از عواملی که ایمنی و سلامت کشاورزان را تهدید میکند، نهاده ها و ماشين آلات صنعتی و سموم شیمیایی میباشد. امروزه توسعه مکانيزاسون عليرغم كاهش مشکلات زراعي و افزايش توليد، صدمات شغلی متعددی را برای كشاورزان ايجاد کرده است. بنابراين شناخت عوامل ايجاد خطر در مشاغل و بهسازي محيط كار براي پيشگيری از حوادث و بيماري ها از وظايف عمده مسئولان ايمنی كشاورزی و همچنين دست اندركاران بهداشت است. مسائل ایمنی و بهداشتی در کشاورزی به ترویج و توسعة کشاورزی پایدار کمک می کند. همچنین با توجه به نقش آموزش در ارتقاي ایمنی و سلامت کشاورزان ضرورت دارد دوره هاي آموزش ایمنی و سلامت بطور گسترده و با کیفیت در رابطه با سموم شیمیايي و ماشین آلات برای کشاورزان برگزار گردد. از اینرو، ضروري است زمینه هاي لازم براي بهبود وضعیت ایمنی و بهداشت حرفه اي کشاورزان فراهم شود.
بخش كشاورزي به دلیل جایگاه ویژه در اقتصاد کشور و امنیت غذایی و نیز به واسطه بهره مندي از سیاستهاي حمایتی دولت نیازمند نگرشی جدید است. ایمنی و بهداشت كشاورز بر اساس مزیت نسبی آن از جمله مسـائلی است كه باید مد نظر جامعه كشاورزی قـرار گیـرد. حرفه كشاورزي به واسطه قرار داشتن در معرض انواع آسیب ها، حوادث و بیماري ها، به عنوان يکي از پرخطرترين مشاغل در دنیا شناخته شده است. امروزه نیمي از نیروي کار در دنیا در بخش کشاورزي مشغول به کار هستند، با توجه به گسترش روز افزرون صنايع در دنيا، آسيب هاي مربوط به کشاورزی هم رو به افزايش اسـت. بر اساس برآورد سازمان بین المللی کار، سالانه ۱۷۰۰۰۰ نفر از کشاورزان در اثر حوادث ناشی از کار مانند مسمومیت هاي حاد شغلی و کار با ماشین آلات کشته می شوند. این بدان معناست که ریسک مرگ در کشاورزي دو برابر سایر مشاغل است و شغل کشاورزی بعد از کار در معادن و صنایع راه و ساختمان سومین شغل پر مخاطره در دنیا محسوب می شود.
در گذشته کشاورزي سنتی با مشقات فراوانی همراه بوده است. اما به مرور زمان، فناوري سختی کار را کاهش داد، ولی حوادث و عوامل زیانآور شغلی فراوانی به همراه داشته است. از آنجایی که کار کشاورزي در فضاي آزاد و در تماس نزدیک با عوامل محیطی انجام میشود، همچنین بخاطر دشواري و ماهیت فیزیکی فعالیت هاي کشاورزي، کشاورزان بیشتر در معرض خطرات و حوادث قرار گرفته و بیشتر مستعد آسیبهاي شغلی هستند. بـه طوري كه طبق آمار منتشر شده در ايـالات متحـده آسـيب هـاي شغلي هر ساله ۱۹ درصد افزايش داشته است. از این رو، بررسي عوامل تهدیدکننده سلامت کشاورزان از عوامل ضروري به نظر میرسد. یکی از عواملی که سلامت کشاورزان را تهدید میکند، سموم شیمیایی هستند که لازم است کشاورزان برای مقابله با عوارض و بیماریهای ناشی از آن اقدامات و رفتارهای پیشگیرانه و ایمن انجام دهند. از طرف دیگر تجهیزات و ماشین آلات کشاورزي مهمترین منشا حوادث و صدمات منجـر بـه مـرگ کشاورزان هسـتند. از بـین ماشین های کشاورزي، تراکتورها سهم عمدهای در ایجاد حوادث دارند.
امـروزه تغییـر در شیوهي عملیات کشاورزي، تنوع استفاده از انـواع ماشین آلات و ارتقاء ضریب مکانیزاسیون، عوامل زیان آور شغلی را با وجود کم کردن دشواریهای زراعـت، افـزایش داده اسـت. آنچه مسلم است تولید محصولات كشاورزي به توان جسمي كشاورزان بستگي دارد، بنابراين، زماني كه کشاورزان از سلامت جسماني برخوردار نباشند، قادر نخواهند بود به بهرهوري و محصول مطلوب دست يابند. بنابراین بالا بردن سطح سلامت و بهداشت كشاورزان، موجب افزايش توان افراد و در نتیجه افزايش تولید و رشد اقتصادي خواهد شد. آنچه مسلم است، منابع انسانی سالم و بهرهور، هسته مركزي توسعه پایدار کشاورزی به شمار میرود، و تا زمانی كه كشاورزان از سلامت جسمانی و روان شناختی برخوردار نباشند، نمی توانند به تولید و بهرهوري مناسب دست یابند.
به عبارت دیگر، تولید محصول سالم، حاصل تلاش كشاورز سالم و پویا بوده و توجه به سلامت و ایمنی شغلی میتواند به طور مستقیم منجر به افزایش سطح عملکرد و سودآوري فعالیت هاي شغلی شود. از طرف دیگر در صنعت كشاورزي، هم زنان و هم مردان مشغول به کار و فعالیت های کشاورزی هستند و با انواع دستگاهها، ماشين آلات و تراكتورها برخورد دارند، ولي ميزان بالايي از صدمات و مرگ و ميرها معمولاً گريبانگير مردان است، همچنين محققين يادآور شدهاند كه مردان نسبت به زنان تمايل كمتري به اتخاذ تدابير ايمني پيشگيرانه دارند. در بخش كشاورزي سهم زنان در جهان۴/۳۵ درصد نيروي كار است، با توجه به نقش دو گانه آنها در خانواده و اقتصاد نگراني های زیادی در خصوص مشكلات ايمني و بهداشت شغلي زنان وجود دارد. محيط كار كشاورزي مانند ساير فعاليت هاي توليدي دارای عوامل زيان آور كاري ميباشد كه سلامت شاغلين اين بخش را به خطر مياندازد.
در همین راستا با توجه به افزایش جمعیت جهانی و ضرورت تأمین غذای کافی و سالم برای جامعه، باید کشاورزان و خانوادههاي آنها از سلامت لازم برخوردار باشند. چنین وضعیتی متخصصان بهداشت كار را ناگزیر میسازد بخش بزرگی از چالش خود را معطوف ارتقاي فرهنگ بهداشت و ایمنی كشاورزان نمایند. علیرغم آنکه موضوع ایمنی و سلامت کشاورزان در کشور ما از اهمیت فراوانی برخوردار است، اما متأسفانه در مورد ادراک و نگرش کارشناسان کشاورزی نسبت به ایمنی و سلامت کشاورزان هیچ مطالعه، منتشر شدهای یافت نشده و تحقیقات موجود یا به طور محدود آگاهیهای ایمنی و سلامت کشاورزان را بررسی کردهاند و یا به مطالعه وضعیت نگرش و فرهنگ ایمنی کارکنان و کارشناسان سایر بخشهای خدماتی، صنعتی و اقتصادی پرداخته اند. به نظر میرسد كه درک و شناخت خطرات شغلی در كشاورزي و رفتار ایمنی كشاورزان در برابر این خطرات و نیز تعیین عوامل تأثیرگذار بر بهبود رفتار ایمنی شغلی آنان، براي برنامه ریزي و دخالت پیشگیرانه جهت كاهش آسیبهاي شغلی و مسائل سلامتی كشاورزان بسیار ضروري میباشد.
پیشنهاد
خطر ماشین آلات همیشه وجود دارد و نمیتوان فقط به صحیح کار کردن آن ها اعتماد کرد. بنابراین سازندگان ماشينها میتوانند از طریق طراحي ایمن تا حد امكان خطرات را کاهش دهند و محافظها بهترین وسیله برای پیشگیری از حوادث میباشند، بنابراین به منظور کاهش ریسک کار با تراکتور، کارخانه هاي توليدکننده موظف به نصب تجهيزات محافظت از راننده و کمربند ایمني هستند. از طرف دیگر دولتها باید برای تحقيقات و آموزش ایمني و سایر برنامههای پيشگيرينانه، سرمایهگذاری بيشتری نمایند.
در این راستا کشاورزانی که در تماس با سموم هستند، باید با دقت تجهیزات ایمنی را پس از استفاده تمیز کنند و قبل از تماس با افراد دیگر و مناطق غیرآلوده مزرعه، خودشان را نیز به طور کامل شستشو دهند. کشاورزان باید مراقبتهای ویژهای را به منظور پیشگیری از تماس غیرعمدی هر فرد با محیط اطرافشان مانند اعضاء خانواده خود انجام دهند. بنابراین در نظر گرفتن کارهای کوچک مانند شستشوی دستها بعد از استفاده از سموم میتواند از آلودگی جلوگیری کرده و از تماس با افراد دیگر و حیوانات با خطرات سموم شیمیایی پیشگیری کرد.
طاهره چامه - فعال دانشجویی استان ایلام
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.