فیلم ایدئولوژیک لزوما فیلم سیاسی نیست

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، «شب سینما» در هفدهمین نشست خود، شامگاه چهارشنبه ۱۰ بهمن، با موضوع «سینما و ایدئولوژی» و اجرای سید حسن حسینی میزبان روبرت صافاریان، منتقد فیلم و مستند ساز بود.

ایدئولوژی مجموعه‌ای از اعتقادات و ارزش‌ها

صافاریان در ابتدا به تعریف ایدئولوژی پرداخت: ایدئولوژی مجموعه‌ای از اعتقادات یا باور‌ها و ارزش‌هایی است که انسجام دارند و در مواردی ممکن است تناقض داشته باشند. ایدئولوژی صرفا توصیفی نیست بلکه می‌خواهد نتیجه گیری کند که انسان چه کاری باید انجام دهد، به ارزش‌های خاصی باور دارد و معتقد است آدم‌ها باید مطابق آن ارزش‌ها عمل کنند. به طور کلی معتقد به تغییر یا حفظ وضعیت موجود است و به نوعی به سیاست و مبارزه اجتماعی ارتباط پیدا می‌کند. بعضی ایدئولوژی‌ها مثل نظام سرمایه داری مشهورتر هستند و بعضی مثل پدر سالاری و نژاد پرستی کوچک‌تر هستند.

 

صافاریان در مورد تفاوت فیلم ایدئولوژیک و سیاسی توضیح داد: ما وقتی از فیلم ایدئولوژیک صحبت می‌کنیم لزوما منظور فیلم سیاسی نیست. مثلا کارتون‌های دیزنی بسیار ایدئولوژیک هستند. فیلم سیاسی محدودتر است و موضوعش مستقیما سیاست می‌باشد. در صورتیکه هر فیلمی را می‌توان با نگاه ایدئولوژیک تحلیل کرد.

وی با توصیفی از سینمای شوروی و اشاره به نوآوری‌های آن ادامه داد: چیز‌های خیلی نو بعد از مدتی اصالت اولیه خود را از دست می‌دهند، اما فکری پشت این نوآوری‌های فورمالِ انقلابی و رادیکال هست که برای خودِ فورم مضمون ایدئولوژیک قائل است.

 

صافاریان سینمای ایدئولوژیک را اینطور تعریف کرد: ما دو تعریف از سینمای سیاسی ایدئولوژیک داریم. یک نوع سینمایی که تکیه اش روی این است که فیلم باید با توده‌های وسیعی ارتباط برقرار کند و سینمای آمریکا برای این نوع مطلوب است. نوع دیگر کسانی هستند که در بحث زیبایی شناسی می‌خواهند انقلابی کنند.

صافاریان در مورد زیبایی شناسی فیلم‌های دوره استالین گفت: هدف آن فیلم‌ها تحکیم نظام انقلابی آن دوران بود و برای مخاطب خودش کارکرد داشته است. از دید هنری دیگر نمی‌توان ارزشی برای این فیلم‌ها قائل شد.

وی در مورد فورم رادیکال که کومولی به آن اشاره دارد گفت: من معتقدم این بحث دغدغه‌ی روشن فکرانی است که در مورد سینما می‌اندیشند و گاهی مجالی برای عمل به این افکار می‌یابند. اگر منظور ترویج یک ایدئولوژی در توده‌های وسیع باشد، این نوع فیلم‌ها خیلی کاربردی ندارد و بیشتر انقلابی در زیبایی شناسی هستند.

صافاریان در مورد روایت در فیلم‌ها بیان کرد: پشت روایت‌ها هم می‌تواند معنای ایدئولوژیک باشد. مثلا در روایت کلاسیک هالیوودی، ما تقریبا همیشه به تمام انگیزه‌های کاراکتر‌ها آگاهی داریم، در واقع ما با دنیایی مواجهیم که در آن همه چیز قابل شناخت هست و این خیلی محدود است.

 

«شب سینما» پنجمین شب از «شب‌های هنر» با محوریت بررسی مفاهیم تخصصی سینما و نقد آن‌ها، به تهیه کنندگی سلمان وکیلی، هر چهار شنبه شب ساعت ۲۳ به صورت زنده از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.