به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»،رضا فرجی دانا، متولد سال ۱۳۳۹ در قم است. او در سال ۱۳۵۷ دیپلم خود را در رشته ریاضی فیزیک گرفت و در همان سال در کار‌شناسی مهندسی برق دانشگاه شیراز پذیرفته شد. وی تحصیلات کار‌شناسی ارشد و دکتری خود را در دانشگاه واترلو کانادا به پایان رسانید و در سال ۱۳۷۳ به عضویت هیئت‌علمی گروه مهندسی برق و کامپیو‌تر دانشکده فنی دانشگاه تهران درآمد.
بیش از ۵۰ مقاله در مجله‌های معتبر بین‌المللی، ۷۵ مقاله در کنفرانس‌های معتبر داخلی و خارجی، دو جایزه ملی و یک جایزه بین‌المللی از دستاوردهای کار علمی او در زمینه تخصصی مخابرات است.
مهم‌ترین مسئولیتی که فرجی دانا پیش‌ازاین بر عهده داشت، ریاست دانشگاه تهران در سال‌های ۱۳۸۱ الی ۱۳۸۴ بود. او همچنین در دولت هشتم و پس از استعفای مصطفی معین، برای تصدی وزارت علوم به مجلس ششم معرفی‌شده بود، اما موفق به اخذ رأی اعتماد نشد.
در دولت یازدهم پس‌ازاینکه مجلس به میلی منفرد برای تصدی این وزارتخانه رأی اعتماد نداد، رئیس‌جمهور فرجی دانا را به مجلس معرفی کرد و در‌‌نهایت در تاریخ ۵ آبان ماه سال ۹۲ با کسب ۱۵۹ رأی موافق و ۷۰ رأی مخالف و۳۲ رأی ممتنع از مجموع ۲۲۱ رأی مأخوذه، به‌عنوان وزیر علوم، تحقیقات و فناوری انتخاب شد.
فرجی دانا چه برنامه‌ای دارد؟
برنامه پیشنهادی فرجی دانا برای تصدی وزارت علوم دارای یک مقدمه و ۶ سرفصل بود که در آنجا فرصت‌ها و تهدیدات و نقاط ضعف و قوت نهاد آموزش عالی کشور بیان و برای آن اهداف و راهبردهایی تعریف شد.
مهم‌ترین تهدید‌ها و چالش‌هایی که در این برنامه به آن اشاره‌شده است عبارت‌اند از: بالا بودن میزان بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها، افزایش بی‌رویه مهاجرت دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها، عدم انسجام در نظام سیاست‌گذاری و اجرا در آموزش، پژوهش و فناوری.
وی همچنین مهم‌ترین نقاط ضعف نظام آموزش عالی را فقدان رویکرد درست نسبت به موضوع اسلامی شدن دانشگاه‌ها، عدم همگرایی و هدفمندی پژوهش‌ها در کشور، ضعف زنجیره تبدیل دانش به فناوری و محصول، عدم تناسب بین رشد کمی و کیفی آموزش عالی، پژوهش و فناوری و … بیان کرد.
مهم‌ترین مواردی که در برنامه فرجی دانا بدان اشاره‌شده است عبارت‌اند از:
متحول سازی و ارتقای کمی و کیفی علوم انسانی مبتنی بر معارف اسلامی
ایجاد هماهنگی و انسجام بین نهادهای ذی‌ربط در نظام علم و فناوری
اجرا و به‌روزرسانی نقشه جامع علمی کشور با همکاری سایر مراجع اجرایی و تصمیم‌گیری
افزایش شفافیت و پاسخگویی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری در برابر مراجع ذی‌صلاح
تنوع‌بخشی به منابع مالی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری
ایجاد نهاد ملی مدیریت ارزشیابی، اعتبارسنجی و تضمین کیفیت در نظام آموزش عالی
ماموریت‌گرا کردن پژوهش باهدف توسعه مرزهای دانش و تدوین و تولید دانش فنی
متناسب‌سازی پذیرش دانشجو در راستای نیازهای کشور
سوق دادن منابع، امکانات و ظرفیت‌ها به سمت دوره‌ها و رشته‌های اولویت‌دار کشور مبتنی بر طرح آمایش آموزش عالی
استقرار نظام صلاحیت حرفه‌ای ملی
افزایش سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی، سالانه به میزان نیم درصد
جذب و حفظ نخبگان داخل کشور
مهم‌ترین اقدامات و تصمیمات فرجی دانا
مثبت
۱- ساماندهی مالی طرح‌های کلان ملی: شورای عتف برای ساماندهی طرح‌های کلان ملی کارگروهی را مسئول بررسی و ارائه گزارشی از میزان پیشرفت این طرح‌ها کرد. البته گزارش این کارگروه هنوز اعلام‌نشده است اما دبیر شورای عتف اعلام کرد تا تکلیف طرح‌های فعلی مشخص نشود، تصویب طرح جدید در اولویت نیست. پس از بررسی طرح‌ها، شورا با رایزنی با دستگاه‌های مختلف از میان ۴۷ طرح کلان ملی، ۲۳ طرح حمایت وزارتخانه‌های نفت، دفاع، صنعت و معدن و نیرو را و قرار است این دستگاه‌ها ۵۰درصد هزینه‌های این طرح‌ها را پرداخت کنند.
تأمین مالی یکی از مشکلات اصلی طرح‌های کلان مصوب در شورای عتف است. این شورا عموماً از منابع خود برای پیش برد طرح‌ها استفاده می‌کرد که به علت محقق نشدن بودجه شورا، طرح‌ها نیز با مشکل تأمین مالی مواجه شدند. به کار گرفتن ظرفیت مالی دستگاه‌های بهره‌بردار از این طرح‌ها اقدام خوبی است که شورا به دنبال آن است. البته لازم است شورا مشکلات نظارت بر این طرح‌ها را هم مدیریت کند. ساختار نامناسب برای ارزیابی و تصویب طرح‌های کلان سبب شده است که صلاحیت و توانمندی مجریان به‌درستی سنجیده نشود. حضور ذی‌نفعان در جایگاه تصمیم‌گیری برای طرح‌ها سبب شد که بسیاری از طرح‌ها بدون توجه به توانمندی مجریان، به یک یا چند دانشگاه که ابزار لازم برای توسعه فناوری را ندارند، سپرده شود.
۲- حمایت از دانشجویان دکتری: یکی از سه تکلیفی که شورای عالی انقلاب فرهنگی برای وزارت علوم تعیین کرده است این است که وزارت علوم حمایت‌های خود از دانشجویان دکتری را اعلام کند. در این راستا وحید احمدی معاون پژوهشی وزارت علوم اعلام کرده است که ۴۰ میلیارد اعتبار در سال ۹۳ به‌عنوان تسهیلات و در قالب وام برای هدف‌دار کردن پایان‌نامه‌ها برای دانشجویان دکتری در نظر گرفته‌شده است.. همچنین مدت‌زمان فرصت مطالعاتی این دانشجویان از ۶ به ۹ ماه و تعداد دانشجویانی که از این فرصت‌های مطالعاتی استفاده می‌کنند نیز افزایش‌یافته است.
ابلاغ آیین‌نامه جدید استعداد درخشان دکتری یکی از اقدامات فرجی دانا در وزارت علوم به شمار می‌رود. آیین‌نامه‌ای که به گفته مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزشی وزارت علوم از مهرماه ۹۴ اجرایی خواهد شد. ازجمله مهم‌ترین شروط این آیین‌نامه معدل حداقل ۱۶ برای کار‌شناسی و ۱۷ برای کار‌شناسی ارشد و داشتن نمره حداقل ۵۰۰ تافل، آیلتس یا معادل آن است.
اقدام دیگری که درزمینه جذب دانشجویان دکتری انجام‌شده این است که پذیرش بدون آزمون دانشجوی دکتراپ ژوهش در سال ۹۳به‌طور کامل حذف‌شده است و از این به بعد پذیرشدردوره دکترا و دوره دکترای پژوهش محور به‌صورت متمرکز برگزار خواهد شد و تفاوت این دو دوره در داشتن پروژه از بخش صنعت است.
معاون پژوهشی وزارت علوم دلیل اصلی حذف پذیرش پژوهش محور دکترا را عدم اجرای قانون مربوط به داشتن پروژه از صنعت اعلام کرده است. البته وزارت علوم در حال بازنگری آیین‌نامه این دوره است و احتمال آن می‌رود برای سال ۹۴ آیین‌نامه جدید در صورت تصویب اجرایی شود.
منفی
۱- انتصابات حاشیه‌ساز: تغییر و تحول و انتصابات در وزارت علوم، پیش از آغاز به کار فرجی دانا و در زمان سرپرستی توفیقی در این وزارتخانه آغاز شد و در دوره وزارت فرجی دانا ادامه یافت. به‌طوری‌که می‌توان آن را از مهم‌ترین اقدام عملی وزارت علوم دولت یازدهم به شمار آورد. البته این تغییرات حق وزیر است و انتقادی از این حیث به وزیر وارد نیست. درمجموع در این مدت یکساله که از عمر دولت یازدهم می‌گذرد از میزان ۱۰۴ دانشگاه تحت مدیریت وزارت علوم، ۶۵ رئیس دانشگاه تغییر کرده‌اند. اعتقاد برخی نمایندگان مجلس و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی بر این است که روش انتخاب برخی رؤسای دانشگاه‌ها از سوی فرجی دانا غیرقانونی بوده است. همچنین این عده به برخی انتصابات در لایهٔ مدیریتی و مشاوران وزیر هم انتقاداتی داشتند و دلیل اصلی خود را مشکلات امنیتی این افراد و نقش آن‌ها در فتنهٔ ۸۸ عنوان کرده‌اند.
صرف‌نظر از درست یا نادرست بودن ادعاهای بالا به نظر می‌رسد انتصابات حاشیه‌ساز در یک سال اخیر، وزارت علوم را از رسالت اصلی خود بازداشته است و به عبارتی مسائل مهم این وزارتخانه به حاشیه رفته و مسائل جانبی که بعضاً مهم هم نبوده به متن آمده است.
۲- بخشنامه‌ای برای پاسخگو کردن دانشگاه: وزارت علوم سیاست‌های خود را برای پاسخگو کردن دانشگاه‌ها اعلام کرده است که در بین آن‌ها به مواردی همچون افزایش کیفیت اعضای هیئت‌علمی و تنوع‌بخشی به منابع مالی دانشگاه اشاره‌شده است. در این راستا دانشگاه‌ها موظف شدند برنامه عملیاتی خود را برای سال ۹۳ مطابق با این سیاست‌ها تدوین کنند که متأسفانه با توجه به نزدیک شدن به سال تحصیلی جدید تاکنون اقدامی از سوی آن‌ها صورت نگرفته است. همچنین عدم اولویت‌بندی مسائل در این برنامه، امکان اجرای آن را در واقعیت با مشکل روبرو می‌کند. به‌عنوان نمونه، مسئله مهمی چون تأمین مالی دانشگاه‌ها در این برنامه هم‌وزن با سایر موارد مطرح‌شده است و یا مسئله مهم نظام ارتقای اساتید در آن دیده نشده است.
مسئله پاسخگو کردن دانشگاه‌ها مهم‌ترین مشکل در نظام آموزش عالی کشور است که بایستی به‌صورت جدی موردتوجه قرار گیرد. اما باید توجه داشت که تا روش تأمین مالی دانشگاه‌ها اصلاح‌نشده و مشکلات آن حل نشود، نمی‌توان صرفاً با درخواست از دانشگاه‌ها انتظار داشت که در مقابل جامعه پاسخگو باشند.
مهم‌ترین نکات مغفول
۱- تأمین مالی دانشگاه‌ها در حاشیه: در زمان تصویب بودجه سال ۹۳ محمدحسین امید معاون اداری، مالی و توسعه منابع وزارت علوم از شرایط سخت مالی دانشگاه‌ها برای سال ۹۳ خبر داد. فرجی دانا این موضوع را به‌خوبی پیش‌بینی کرده بود و در برنامهٔ خود به‌درستی به مسئله تنوع‌بخشی به منابع مالی دانشگاه‌ها اشاره‌کرده است.
باوجوداین دغدغه و شرایط سخت دانشگاه‌ها انتظار می‌رفت وزارت علوم بر روی مسئله تأمین مالی دانشگاه‌ها تمرکز کند. اما از میان روش‌های متنوع برای تأمین مالی، تنها موضوع استفاده از ظرفیت خیرین آن‌هم در حد اظهارنظر مطرح شد و اقدام قابل‌توجهی برای فعال‌سازی خیرین در حوزهٔ آموزش عالی نشده است.
۲- بی‌توجهی به آیین‌نامه ارتقای اساتید: یکی از عوامل مهم در عدم ارتباط دانشگاه با صنعت و رفع نیازهای آن آیین‌نامه ارتقای اساتید است. روح کلی این آیین‌نامه برمبنای مقاله محوری است؛ مقالاتی که اغلب در لبه علم بوده و تأمین نیاز داخل در آن‌ها به چشم نمی‌خورد. این مسئله تا حدی مغفول مانده که حتی در برنامه‌ها و اظهار نظرات وزیر علوم و مدیران این وزارتخانه بدان اشاره نشد.
۳- پژوهش نیاز محور نیازمند توجه: در بحث پژوهش در برنامه وزیر علوم مأموریت گرا شدن پژوهش‌ها تأکید شده بود. همچنین رئیس‌جمهور نیز بر کاربردی شدن پژوهش‌ها تأکید داشتند. کار‌شناسان معتقدند مهم‌ترین گلوگاه حل مشکلِ کاربردی کردن بخش آموزش و پژوهش در نظام آموزش عالی کشور، حل مسئله تأمین مالی دانشگاه‌ها است. اما در این زمینه نیز اقدامی انجام‌نشده است.
۴- آمایش آموزش عالی در انتظار تدوین: یکی از مشکلات آموزش عالی کشور که این هم ریشه در نظام تأمین مالی دانشگاه‌ها دارد این است که پذیرش دانشجو متناسب با نیاز‌ها و اولویت‌های کشور و منطقه نبوده است. طرح آمایش آموزش عالی که قرار بود در سال ۹۰ رونمایی شود هنوز تکمیل‌نشده است و تکلیف آن در این دوره هم مشخص نیست.
آنچه فرجی دانا با آن مواجه شد
۱- حذف بودجه پژوهشی دستگاه‌ها: یکی از تحولات مهم در مسئله پژوهش در کشور حذف «قانون نیم تا ۳ درصد اعتبارات دستگاه‌ها برای امور پژوهشی» بوده است. پس از حذف این بند از بودجه سال ۹۳، ضابطه اجرایی در هیئت دولت تعیین شد که بر اساس آن دستگاه‌های دولتی از اعتبار تملک دارایی برای پژوهش استفاده کنند. از طرفی وزارت علوم تأیید بودجه تفصیلی دانشگاه‌ها را منوط به این مسئله کرده است که اعتبارات پژوهشی و فناوری دانشگاه‌ها که در سال‌های قبل سه تا ۸ درصد بوده است به ۱۵ درصد افزایش پیدا کند. به گفته معاون پژوهشی وزارت علوم برای جبران، این موضوع قرار است در متمم بودجه گنجانده‌شده و اصلاح شود که تاکنون در عمل هیچ‌کدام یک از راهکارهای مطرح‌شده عملی نشده است و در حد دستورالعمل و وعده باقی‌مانده است.
۲- استیضاح وزیر علوم: وزیر علوم بیشترین تذکر را از نمایندگان مجلس دریافت کرده است، به‌گونه‌ای که تاکنون بیش از ۱۰۰ نماینده مجلس به فرجی دانا در خصوص ادامه تحصیل دانشجویان ستاره‌دار، انتصاب برخی افرادی که از نظر نمایندگان مجلس صلاحیت حضور در وزارت علوم را ندارند، بلاتکلیفی دانشجویان بورسیه دکتری و برخی موارد دیگر تذکر داده‌اند. زمستان سال ۹۲ فرجی دانا در راستای همین تذکرات زیاد، به‌عنوان دومین وزیر کابینه، از مجلس کارت زرد دریافت کرد. بالاخره تذکرات پی‌درپی موجب شد نمایندگان طرح استیضاح وزیر را تقدیم هیئت‌رئیسه کردند. این طرح استیضاح پس از وقفه‌ای یک‌ماهه برای رفع موارد اختلافی اعلام وصول شد. چهار دلیلی که برای استیضاح مطرح‌شده است، عموماً سیاسی هستند و جای خالی موضوعات اساسی که وزارت علوم با آن‌ها درگیر است مانند پاسخگویی دانشگاه‌ها، نظام تأمین مالی آموزش عالی، نظام ارتقای اساتید و… به‌شدت احساس می‌شود. در نهایت فرجی دانا بار دیگر برای کسب رای اعتماد به مجلس رفت، اما موفق به این کار نشد و نمایندگان با ۱۴۵ رای موافق و ۱۱۰ رای مخالف و ۱۵ رای ممتنع، اعتماد خود را از او پس گرفتند.
فرجی دانا چه نمره‌ای می‌گیرد؟
فرجی دانا علی‌رغم اینکه برنامه نسبتاً جامعی داشت اما در مدت یکساله اقدامات اجرایی جدی که نشان‌دهنده عزم او برای عمل به برنامه باشد، دیده نشد. نکاتی مانند تلاش برای پاسخگویی دانشگاه‌ها و تنوع‌بخشی به منابع مالی، توجه به مسئله خروج نخبگان از کشور و تلاش برای حفظ نخبگان داخلی، جهت‌دهی دانشگاه‌ها به سمت پژوهش محوری، ارتباط دانشگاه و صنعت ازجمله موارد مثبت موجود در برنامه‌های فرجی دانا بود. اما آیا این موارد تنها با سخن گفتن اصلاح و اجرا می‌شوند؟
در این مدت یکساله وزارت علوم اولویت‌بندی خود در حل مشکلات نظام آموزش عالی کشور را مشخص نکرده و درنتیجه در مواردی هم که دستورالعملی اجرایی صادرشده، تحولی در عرصه واقعی رخ نداده است. به‌عنوان نمونه در مورد مسئله نخبگان تنها دغدغه خود را بیان کرد و حرکت جدی‌ای در این مسیر مشاهده نشد. ضمن اینکه در مورد پاسخگو کردن دانشگاه‌ها و تأمین مالی آموزش عالی تنها سیاست‌های وزارت علوم به دانشگاه‌ها ابلاغ شد، اما مشخص نشد در چه سازوکاری این سیاست‌ها اجرایی خواهند شد.
از طرفی برخی اقدامات – مانند نحوه انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها و ماجرای بورسیهای غیرقانونی صرف‌نظر از درست یا نادرست بودن ادعاها- در یک سال اخیر موجب شد تا عملاً وزارت علوم در حاشیه قرار گیرد. درنتیجه وزارت علوم عملاً فرصتی برای رفع مشکلات اصلی آموزش عالی کشور- مانند مسئله پاسخگو کردن آن و اصلاح تأمین مالی دانشگاه‌ها- نداشته است. این موضوع تا جایی پیش رفت که فرجی دانا بار‌ها توسط نمایندگان مجلس مورد تذکر قرار گرفت. اما این پایان ماجرا نبود و سرانجام در ۲۱ مرداد باآنکه تلاش شد تا سوءتفاهم‌ها میان نمایندگان و وزارت علوم حل شود، طرح استیضاح وزیر علوم اعلام وصول شد.
هرچند که در این مدت اقداماتی هم مانند برخی حمایت‌ها از دانشجویان دکترا و تلاش برای استفاده از ظرفیت خیرین در تأمین مالی دانشگاه‌ها انجام‌شده است اما این‌ها نمی‌تواند عملکرد یکساله مجموعه مهم و تأثیرگذار وزارت علوم در یک سال باشد.
منبع: عیار آنلاین
ارسال نظرات