گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو؛ پیشینه سازمان همکاری‌های شانگهای به اواخر دهه ۹۰ میلیادی باز می‌گردد. در سال ۱۹۹۶ کشور‌های چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در شانگهای گرد هم جمع آمدند و بر سر تقویت امنیت مرز‌ها بینابین، تعهد نسبت به عدم تهاجم به مرز‌های یکدیگر و افزایش همکاری‌های نظامی توافق کردند. در سال ۲۰۰۱ کشور ازبکستان هم به کشور‌های سابق پیوست و به طور رسمی سازمان همکاری‌های شانگهای به عنوان مجمعی بین دولتی با هدف همکاری‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی را تشکیل دادند. از آن پس اعضای اصلی و ناظر سازمان گسترش پیدا کردند و همین امر منجر به این شد که این سازمان پتانسیل بالقوه تبدیل شدن به یکی از نهاد‌های بین المللی اقتصادی را رفته رفته بالفعل ساخته و محقق کند.
اجماعی بین المللی بدون حضور غرب
ایران از سال ۲۰۰۵ به عضویت ناظر این سازمان درآمد. طی کردن دوره عضویت ناظر برای هیچ کشوری تکلیف آور نیست، بلکه این دوره فرصتی است تا کشوری که تقاضای عضویت دائم دارد بتواند خود را با شرایط مورد نیاز وفق دهد. ایران از میانه دهه ۸۰ شمسی همراه تلاش می‌کرد به عضویت اصلی این سازمان در بیاید، ولی وضع برخی قطعنامه‌های علیه کشور مانع از تحقق این هدف شد، همچنین طی دولت گذشته از آنجاکه عمده توجهات در زمینه اقتصاد معطوف به غرب بود این ظرفیت مغفول ماند.
وسعت سازمان شانگهای
اعضاء سازمان همکاری‌های شانگهای ۲۵ درصد از تولیدات، یک سوم خشکی‌ها و ۴۲ درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده اند. اتحاد کشور‌های عضو این سازمان که همگی یا هدف تحریم‌های غرب قراردارند یا سابقا طعم تلخ استعمارش را چشیدند می‌تواند هم‌افزایی مطلوبی در مواجه با اروپا و آمریکا ایجاد کند. به طور خاص برای ایران که سال هاست از تحریم‌ها و محدودیت‌های متفاوت وضع شده توسط اروپا و آمریکا، رنج می‌برد این موقعیت می‌تواند بسیار ارزشمند باشد. ایران می‌تواند با گسترش فعالیت‌های دیپلماتیک و برقراری ارتباط پایدار با کشور‌های دیگر از این طریق دربرابر شکل گیری اجماع‌های جهانی علیه اقتصاد ایران مواجهه‌ای فعالانه داشته باشد.
سهم ایران از واردات همسایگان فقط ۲ درصد
با اعلام عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای می‌توان شاهد نقش آفرینی ظرفیت دیپلماسی در جهت تحقق اهداف اقتصادی بود. ایران کشوری است که از موقعیت استراتژیک دسترسی به آب‌ها آزاد بر خوردار است و از طرفی در همسایگی مستقیم و غیر مستقیم کشور‌های است که حجم تجارتشان بالغ بر ۷ هزار میلیارد ارزیابی می‌شود. این ۷ هزار میلیارد دلار از حدودا ۳ هزار میلیارد دلار واردات و ۴ هزار میلیارد دلار صادرات تشکیل شده است. طبق ارزیابی‌های صورت گرفته ایران ظرفیت اختصاص ۱۵ تا ۲۰ درصد واردات کشور‌های همسایه به خود را دارد، ولی در حال حاضر از این حجم تنها ۲ درصد از این بازار به اقتصاد ایران اختصاص یافته.
مزایای شانگهای برای ایران
اعضای این سازمان از مصرف کنندگان اصلی انرژی هستند، و افزایش مراودات با این کشور‌ها متقاضیان بازار انرژی ایران را افزایش خواهد داد گذشته از این بستر مناسب جهت ایجاد ائتلاف‌های جدید در خصوص مباحث مرتبط با انرژی را فراهم خواهد کرد. این سازمان همچنین می‌تواند زمینه ساز توسعه استفاده از روش‌های پرداخت دیگر، به جز استفاده از ارز‌های جهانروا مثل دلار و یورو، مثل انعقاد پیمان پولی دو جانبه یا استفاده از رمز ارز مشترک در مبادلات تجاری بشود. برخی کشور‌های عضو این سازمان در خشکی محصور هستند و راه ارتباطی به دریا آزاد ندارد. ایران می‌تواند با توسعه زیرساخت‌ها در بنادر به این کشور‌ها خدمات ترانزیت ارائه دهد و از همین طریق به قطب ترانزیتی در خلیج فارس تبدیل شود.