باشگاه دانشجویان/
اخبار دانشگاهی را از «کانال اخبار دانشگاهی SNN.ir» دنبال کنید
مفهوم حزب در دنیای سیاست، سازمانی سیاسی است که هدف اصلی آن اِعمال مواضع و سیاست ها بر نظام حکومتی است؛ به این اعتبار می‌توان گفت حزب در دموکراسی جدید، مهم ترین سازمان سیاسی محسوب می‌شود. بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند اصلِ دموکراسی همان رقابت حزبی است و اعطای حق رأی و مشارکت سیاسی به مردم از طریق انتخابات فقط با رقابت احزاب می‌تواند حالتی کامل به خود بگیرد.
بر این اساس در جوامع مدنی، حزب بر مبنای رقابت استوار است و از طریق فعالیت‌هایی چون کارزارهای انتخاباتی و اعتراضات سیاسی به وضع موجود و همینطور ارائه برنامه‌های آموزشی به دنبال جلب مشارکت و تاثیر بر افکار عمومی است.
احزاب و جناح ها دارای کارکردهای مثبت و منفی هستند؛ از جنبه‌های مثبت وجود احزاب می‌توان به نوسازی و توسعه سیاسی، اتخاذ سیاست‌های عمومی، بوجود آمدن فرصت انتقاد از حکومت برای مردم، افزایش درک و بینش سیاسی افراد جامعه از طریق رقابت سالم، افزایش آگاهی عمومی از راه آموزش سیاسی، کاهش احتمال استبداد نهادهای اجرایی (دولت)، افزایش اعتبار نهاد قانون‌گذار جامعه (مجلس)، پیشرفت جامعه مدنی، تحقق آرمان‌های مطلوب اجتماعی از طریق تقویت تشکل‌های مردم نهاد، هماهنگی دستگاه‌ها و انسجام ملی گروه‌ها، پرورش روحیه نوآوری، ایده‌پردازی و همینطور مشارکت نخبگان در روند حکومت اشاره کرد.
در مقابل مخالفان وجود احزاب، معمولاً غیر طبیعی بودن فعالیت حزب، تفرقه اندازی، تسلط امیال و اغراض شخصی، کنارزدن استعدادها، فرصت‌طلبی، ریاکاری، از بین رفتن اصول اخلاقی رقابت و مهم‌تر از همه ترجیح منافع حزبی و گروهی بر منافع ملی، تنگ‌نظری و تفکر تک‌ساحتیِ اعضای یک حزب را از علل مخالفت خود بیان می‌کنند.
باوجود تمامِ زمینه‌های لازم جهت بروز اختلاف سلایق و تضاد در عقاید، وجود احزاب و تنوع کارکردهایشان برای پیشرفت جامعه لازم است و از طریق ایفای نقش موثر و کارساز می‌توانند موجب رشد و ترقی جامعه شوند. مهم‌ترین نقش احزاب را می‌توان در زمینه‌هایی همچون مشارکت سیاسی، ایجاد مشروعیت، یکپارچگی ملی، مدیریت منازعات و جامعه‌پذیری سیاسی افراد جامعه جستجو کرد.
از سوی دیگر، «نوسازی» مهم‌ترین کارکرد مثبت احزاب محسوب می‌شود و در کنار مفهوم «توسعهٔ سیاسی» قادر به حفظ امنیت ملی و دستیابی به منافعی بزرگ است؛ البته به شرطی که در جریان رقابت‌های حزبی، منافع گروهی بر منافع ملی تقدم پیدا نکنند و از افکار تک‌ساحتی دوری شود.
در دنیای امروزه بزرگترین نیاز جوامع و افراد آن «امنیت» است و هرگاه ارزش‌های کسب شده یک ملت تهدید نشوند و یا ترس از حمله به این اصول وجود نداشته باشد، می توانیم ادعا کنیم که امنیت ملی برقرار است.
«منافع ملی» هم در کنار امنیت مهم‌ترین مفهوم در بین واژگان سیاسی عصر حاضر و مربوط به سیاست خارجی ملل است. منافع ملی ریشه در اصول بنیادین و ارزش‌های حاکم بر جامعه دارد و احزاب و جناح‌ها را موظف می‌کند که منافع گروهی و حزبی خود را در اولویت دوم قرار دهند.
در اینجا لازم است به روش برخورد و فعالیت احزاب و جناح‌ها در کشورمان نیز اشاره داشته باشیم. متاسفانه حزب‌گرایی در کشور ما پیشرفت مطلوب را ایجاد نمی‌کند؛ چرا که برخی احزاب و جناح‌ها به جای رقابت بر سر منافع ملی، منافع گروهی خود را مدنظر قرار می‌دهند و هدف‌شان سرنگونی حزب رقیب و کم رنگ کردن دستاوردهای مثبت آن است نه پیشرفت همه‌جانبه کشور!
مردم ما هم در گزینش حزب و طرفداری از یک جناح خاص معمولاً یا احساسی انتخاب می‌کنند و یا بدون آگاهی؛ که هر دوی این حالات خطرناک و آسیب‌زننده هستند و نه تنها رفتار سیاسی جامعه را تعدیل نمی‌کنند، بلکه موجب ترویج کوته‌نظری و دوری از مصلحت‌اندیشی می‌شوند.
نکته اساسی دیگری که باید به آن اشاره کنیم، محدودهٔ تبعیت و عضویت افراد در تعلق به یک حزب و جناح خاص است. با تمام نقش‌های سازنده و کارکردهای مفیدی که برای حضور احزاب در نظام سیاسی کشور برشمردیم، باید این را مدنظر داشته باشیم که مهم‌ترین و مخرب‌ترین آسیب حزب‌گرایی می‌تواند «محدودیت در آراء و نظرات» باشد؛ به گونه‌ای که فرد آنچنان احساسی و شعارزده عمل کند که بدون هیچ تفکر و قیاسی، نظریات و سیاست‌های جناح مقابل را رد کرده و همچنان به نظر خود اصرار ورزد.
این در حالی است که خود فلسفهٔ وجودی احزاب کنترل آراء، بررسی و تحلیل آنهاست و در تلاشند تا با گزینش بهترین نظرها و سیاست‌ها فعالیت کنند. نظرات و سیاست‌هایی که در آخر به پیشرفت کشور و حفظ منافع ملی منجر شوند؛ پس لازم است که افراد جامعهٔ ما با دوری از تفکرات تک‌ساحتی و اندیشه‌ای خلاق در امر مشارکت سیاسی گام بردارند و با حضور فعال و پویای خود در این عرصه به گزینش عناصر سازنده پرداخته و از این طریق در پیشرفت احزاب و مصلحت‌اندیشی جناح‌ها سهیم باشند.
فاطمه سیاحی- دانشجوی علوم سیاسی دانشگاه شهید چمران
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تایید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.
ارسال نظرات