******

مجاهدات آیت الله کاشانی

آیت الله کاشانی در جامعه ما با همه اسم و رسمی که داشت، درست شناخته نشد، چه می شود کرد؟ محیط اجتماعی فاسد است، بدنام است، غیراز اینکه بی حقیقت است، حقیقت پوش هم است، حجاب حقایق می شود. قبل از آنکه پاکی های اشخاص را اظهار کند قیافه کریه خود را به اسم آن ها می نمایاند!

اگر میخواهید آیت اله کاشانی را خوب بشناسید، از دوستان و هم دوره های ایشان بپرسید، آنچه که آن ها و آن طور که آنان او را شناخته اند و می گویند، با این مقدار از بزرگواری که از ایشان جلوه کرده، خیلی به هم راه دارد. فقیه عظیم الشأن آیت اله العظمی حاج میرزامحمدتقی شیرازی در موقعی که آیت اله کاشانی فقط سی و پنج سال از عمرشان می گذشت از ایشان خواستند که رساله علمیه برای مردم بنویسند و صریحاً احتیاطات را به ایشان ارجاع می فرمودند. این مرتبه برای شخص سی و پنج ساله آن هم در موقعی که آن همه علمای بزرگ در حوزه علمیه نجف بوده اند، خیلی بزرگ است و کمتر کسی در این سن به این مقام می رسد و این دلیل نبوغ علمی و استعداد سرشار و کار و زحمت فوق العاده ایشان است، زیرا این درجه، معمولاً در سن پنجاه سالگی نصیب علما می شود. آیت اله کاشانی روح سلحشوری و آن شهامت و شجاعت بعت آور را از جد بزرگوارش امام علی بن ابی طالب (ع) به ارث برده و این پسر، در این زمان نمونه ای از آن پدر عالی مقام بود و چرا نباشد؟ در مکتب همام امام همام درس خوانده و خون و گوشت و پوست و استخوان بدنش از همان جا ریشه گرفته است. اصولاً علما و آیات همه شجاع و برای انجام وظیفه دینی و اجتماعی از خود گذشته اند، ولی از حق نمی شود گذشت که ایشان امتیازاتی داشت و افتخارات درخشان تری در زندگی اجتماعی به دست آورد.

گفتم ایشان تحقیقاً مجتهد جامع الشرایط بوده و آیه اله شیرازی احتیاطات را به ایشان ارجاع داده و خواسته اند که معظم له رساله بنویسند، برای چنین کسی، دیگران نباید وظیفه معین کنند و ایشان هم نباید منتظر دستور دیگران باشد و بنابراین، ما هم احتیاج نداریم که برای درستی و حقانیت، مجاهدات ایشان استدلال کنیم، چه او مجتهد است و نظرش بر خود و مقلدینش «واجب العمل» است. او با اجتهاد خود فهمید که کناره گیری و دخالت نکردن در امور اجتماعی و سیاسی مردم «جرم» است، و معتقد بود که جمله «دیانت از سیاست جدا نیست» یکی از القائات عمال استعمار است و اثبات می کرد این نقشه مکارانه ایست که در تاریخ بارها تکرار شده و بدینوسیله مردمی ظالم و جاه طلب توانسته اند دست مردان با حقیقت را از اجتماع دور بکنند و خود بدون مانع، دنبال هوس های حیوانی خود باشند. منصور دوانیقی به همین منظور به امام صادق (ع) که در قلوب مردم محبوبیت داشت پیشنهاد کرد که: روحانیت و بیان احکام دین اسلام از آن شما بنی هاشم! و سیاست و اداره امور ملت با بنی عباس!، امام صادق (ع) که مطالب را بدست آورده و مقصد او را درست می دانست جواب داد: روحانیت مرز ندارد و در تمام شئون اجتماعی، سیاسی و اداری مملکت ریشه دارد و نمی شود از دستگاه سیاست جدا شود. آخر کدام «پیش آمد» است که روحانیت در آن نظر و دین و در آنجا حکم نداشته باشد؟ «تفکیک دین از سیاست» یعنی مقداری از دستورات خدا را کنار گذاشتن و قسمتی از قرآن و کتاب قانون دین را قیچی کرد و اگر بخواهیم روشن تر مقصود گویندگان این جمله را بگوئیم یعنی: آن قسمت از احکام اسلام که با شهوات قلدران و زالوهای ملل و اجتماعات نمی سازد، خدا پس بگیرد و آن چه که به نفع استعمار و یا بی طرف! است، عمل شود.

مقصود این است که او به وظیفه ای که خود تشخیص داده بود عمل می کرد و مجتهدی بود مجاهد و دیگران بر انتخاب روش جهادی ایشان، حق اعتراضات جاهلانه ندارند. آیت اله کاشانی در موقعی دست به مجاهده زده و خود را در معرکه با اژدهای مخوف جنگ های خانمانسوز که از طرف استعمارگران برپا می شد درگیر نمود که غیرازانجام وظیفه و از جان گذشتگی، چیزی نمی تواند علت آن باشد. آن روزها هیولای استعمار به قدری وحشتناک به نظر می رسید که همه ملل کوچک و عقب افتاده خود را کاملا باخته و خویش را مجبور به تسلیم و اطاعت می دیدند و عمال استعمار مثل گرگ های عصبانی و گرسنه به هر طرف می تاختند و به هر گله ای شبیخون می زدند و هر کس در هر مقامی که بود، اگر می خواست مانعی در راه پیشرفت آن ها ایجاد کند و حتی برای یک روز آن ها را از رسیدن به هدف شوم (سیادت نامشروع) دور کند، قبلاً بایستی خود را مهیای سر دار رفتن، یا مرگ در زندان های انفرادی مرطوب و تاریک با شلاق های مسموم آن ها کند. درچنین شرایطی این مجاهد بزرگ (با اینکه علی الظاهر وسائل ریاست مذهبی و آقائی ایشان مهیا بود و رؤسای حوزه از او می خواستند که رساله علمیه بنویسد و بر قلوب مردم دین دوست آن روز فرمانفرمائی کند) شروع به مجاهده نمود، و با توجه به اینکه پنچه در پنجه استعمارچیها نمودن، بزرگترین خطر را همراه دارد و اگر مرگ هم نباشد، لااقل با تبلیغات عوام فریبانه آن ها و سیاست های شوم و دغلبازی های مخصوص به خودشان، آبرو و وجهه موجود ایشان را از دست ایشان خواهند گرفت، دست به کار شد. چه بکند؟ مجتهد است، تشخیص داده، برای خود مبارزه را وظیفه شناخته و با تقوایی که دارد بی مهابا به مبارزه پرداخت، تهدیدها، سرزنش ها، وعده ها، وعیدها، پول ها، مقام ها، تطمیع ها، تعریف ها، تعارف ها، التماس ها، خواهش ها، مکرها، حیله ها، خدعه ها، نقشه ها و میانجیگری ها همه در راه اسکات ایشان اعمال شد و هیچ یک در فکر پاک و نیت منزه او کوچکترین اثری نگذاشت، و در اراده پولادینش رخنه ای باز نکرد. هدف عالی و همت بلندش در مرزهای ایران متوقف نمی شد، نجات تمام ممالک اسلامی از دست این دیوهای استعمار، یکی از آرزوهایی بود که برای آن تلاش می کرد. همه دیدند که در قضیه کانال سوئز مصر تا آنجا که مقدورش بود، اظهار مساعدت نمود. در کشتاروحشیانه مردم مسلمان الجزایر برای اظهار همدردی فاتحه گرفت و از خونخواران فرانسه اظهار نفرت فرمود. در راه کمک به ممالک استعمار زده اسلامی، چه میتینگ ها که راه انداخت و همفکری ها که نمود؟

آنقدر مبارزاتش عمیق و ریشه دار انجام می شد که در خاورمیانه، مبغوض ترین دشمنان دولت های جاه طلب به شمار می رفت، تا آنجا که موقعی که انگلیسی ها می خواستند با عراق صلح کنند، تسلیم آیت اله کاشانی را از شرایط صلح قرار دادند و موقعی که زبانه ی آتش جنگ جهانی اول به عراق کشیده شد آیت اله کاشانی و پدر بزرگوارش حضرت آیت اله حاج سید مصطفی کاشانی سمت رهبری نیروهای مسلح ملی عراق را داشته، درهمان موقع که شاهد شهادت پدر ارج دارش بود، از خدا خواسته بود که این سرنوشت افتخارآمیز به انتظار او هم باشد و سعادت شهادت در راه انجام وظیفه مقدس دفاع از حریم اسلام و مسلمین، نصیبش گردد.

او و همدرس و همفکر معظمش آیت اله حاج سید محمدتقی خوانساری در قیام علیه قرارداد ظالمانه انگلیس در عراق، وارد جبهه جنگ شدند. آن دو کوه علم، با جمعی دیگر از علمای مجاهد، با لباس جنگ در قلب لشکر دیده می شدند، وه! که چقدر برازنده و مناسب و دلپذیر است دریایی علم غرق در اسلحه سرد و گرم جلوه کند؟ خواندن این مطالب دورنمایی از مبارزات عارفانه علی (ع) را در نظر انسان منسجم می کند. با همکاری عشایر عراق از سنی و شیعه آنقدر استقامت به خرج دادند، جوشیدند و کوشیدند تا قوای انگلیس را وادار به عقب نشینی نمودند و چهل هزار نیرو هم که انگلیسی ها برای تثبیت قرارداد استعماری با «وثوق الدوله» در ایران متمرکز کرده بودند، برای کمک به سربازهای انگلیسی در عراق، ایران را ترک گفتند و بالنتیجه، هم ایرانیان راحت شدند و هم در عراق انگلیسی ها شکست خوردند یعنی نتیجه چندین ماه مبارزات مردانه، به دست آوردن استقلال عراق و خلاصی ایران از دست لشکر خون آشام انگلیس شد. متجاوزان استعمار طلب انگلیسی تشخیص داده بودند که وجود آیت اله کاشانی بزرگترین مانع پیشرفت آن ها در عراق است و لذا حکم «اعدام» ایشان از مرکز فرماندهی دشمن صادر شد و معظم له به ناچار «خائفاً یترقب» از راه پشت کوه خود را به تهران رسانیده و در تهران به مبارزات مردانه خود علیه اجانب ادامه داد و الحق موفقیت های شایانی به دست آورد.

استعمارگران انگلیسی که از دست آیت اله دلی«طشت خون» داشتند، به تهمت همکاری با لشکر آلمان ایشان را تحت تعقیب قرار دادند (درصورتی که برای آیت اله کاشانی که اصولاً با بیگانگان طرف بود، از این لحاظ تفاوتی بین آلمان و غیرآلمان نبود) ولی شکنجه ها، زندان ها، تبعیدها و بلا ها همه معظم له را در تعقیب هدف مقدس خود محکم تر می ساخت. چهارسال زجر آوارگی و دو سال و نیم زحمات زندان و تبعید اراک و رشت و کرمانشاه ودو سال گرفتار بهجت آباد قزوین و مرارت های بی شمار تبعید به بیروت را کشید و آخر الامر حاضر نشد حتی یک روز به ریاست و سلطه ی این ظالمان سرکش رضایت دهد. مثل استخوانی در گلوی عمال استعمار گیر کرده بود، از هر راهی برای دفع ایشان وارد شدند، و به هر حربه توسل جستند، از دست اونجات پیدا نکردند، بالاخره دست به حربه ناجوانمردانه «تهمت و بدنام کردن» که در تاریخ ریشه بسیار قدیمی دارد زدند، همان حربه ای که بت پرستان مکه درباره رسول خدا (ص) اعمال کردند و گفتند «جادوگر» است، همان حربه ای که معاویه علیه پدر ایشان علی (ع) به کار برد که او را کافر، واجب القتل، واجب السّب، به دنیای اسلام معرفی نمود، خلاصه همان حربه ای که در طول تاریخ، بارها مردان حقیقت را لکه دار کرده اند و افکار عمومی را با آنها مخالف ساخته و سپس اغراض شومی بی مانع اعمال شده است.

اینجا دیگر وظیفه خود مردم است که بیدار باشند، خائن و خادم را بشناسند و تحت تأثیر تبلیغات سوء اجانب واقع نشوند، این به عهده خود ملت است که چشم بازکرده، ببینند گرگ های طماع و خونخواری که خون ده ها ملت ضعیف و بی پناه از دندان های آن ها می چکد، نمی توانند برای دیگران دلسوز و خیرخواه باشند. گرچه نتوانستند به طور کلی نتیجه بگیرند، ولی تبلیغات ماهرانه، آن هم در میان مردمی فاقد حس تشخیص و قضاوت صحیح، بالاخره کار خود را کرد و تنها حامی و دلسوز بیدار و حساس خود را خانه نشین کردند و حتی بعضی از همین ملت جاهل در گرفتاری های او، که راستی عزای ملی بود، جشن داشتند. آیت اله کاشانی در جوانی و پیری امتحان پاکی و درستی خویش را داد، او برای یک روز هم از ریاست و سیادتی که در سایه کوشش ها برایش پیش آمد، به نفع شخص خود استفاده نکرد. مردم خودپرست با یک سال قدرت و ریاست، دنیای یک قرن خود را آباد می کنند! ولی این مرد روحانی و آن مجسمه تقوی فضلیت و پاکی، از آن همه قدرتی که در دست داشت، به غیر از خدمت اجتماعی و پاکدامنی چیزی اندوخته نکرد فقط یک عمر خدمت برای ملت با یک دنیا افتخار و عظمت و آبرو در پیشگاه خدا.با اینکه خود شخصاً متمکن و ثروتمند بود، در اواخر عمر خانه مسکونی خود را در گرو پولی که برای خرج زندگی خویش قرض گرفته بود، گذارد، این چنین وجود پاکی از دست ما رفت و چنین آفتابی در ۲۳ اسفندماه ۱۳۴۰ و ۷ شوال ۱۳۸۱ غروب کرد، رفت و از همه غم ها و غصه ها راحت شد و در جوار رحمت حق پس از یک عمر زحمت و رنج آرام گرفت:

آفتابی به خاک پنهان شد              که دل خاک نور باران شد

این مصیبت جبران ناپذیر را ابتدا به پیشگاه مقدس ولی عصر و بعد به بازماندگان ماتم زده آن مرحوم و سپس به عموم شیعیان بلکه مسلمانان جهان تسلیت می گوئیم.

قم: ۱۳۴۱/۳/۲۵