به گزارش گروه فضای مجازی خبرگزاری دانشجو، حالا دیگر بیش از گذشته می‌توان اهمیت فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را دریافت؛ شبکه‌هایی که یک بار دیگر قدرت خود را در مهندسی انتخابات ریاست جمهوری و شوراها به رخ کشیدند به گونه‌ای که این بار سخنگوی دولت با تأکید بر اینکه دولت معتقد است باید بیش از پیش از فضای مجازی صیانت کند، به شکل رسمی نقش شبکه‌های اجتماعی را در پیروزی دکتر روحانی در انتخابات ریاست جمهوری می‌پذیرد و می‌گوید: «در دوران انتخابات با نقیصه اطلاع‌رسانی برخی رسانه‌ها روبه‌رو بودیم، بنابراین ناچار شدیم فضای مجازی را جایگزین آنها کنیم.» شاید همین جمله نشان دهد فاز نهایی راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات به عنوان یک ضرورت برای اینترنتی ارزان، ایمن و سالم تا افتتاح شدن راه درازی در پیش دارد.
اینترنت پر سرعت برای روستاها یکی از وعده‌های انتخاباتی دکتر روحانی بود؛ وعده‌ای که شاید بر خلاف بسیاری از وعده‌های دیگر می‌توان به تحقق آن امیدوار بود؛ چراکه با بررسی روند پیروزی روحانی برای دور دوازدهم ریاست جمهوری می‌توان دریافت فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بیشترین نقش را در دستیابی به این پیروزی ایفا کردند و توانستند آرای مردد و خاکستری را به نفع روحانی جمع کنند.
در این بین هشتگ‌گذاری‌ها و استفاده از قابلیت‌هایی همچون اینستالایو در ذائقه‌سنجی و ذائقه‌سازی نقشی قابل‌توجه داشت. به خصوص اینکه اتاق فکر دولت تدبیر و امید پیش از این هم نشان داده بود در بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی چه همچون اینستاگرام مشمول قانون فیلترینگ نباشند و چه همچون توئیتر و فیس‌بوک فیلتر باشند، توانایی خوبی دارند. از سوی دیگر فضای کلی جامعه نیز آنچه را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، نسبت به رسانه‌های رسمی بیشتر می‌پذیرد، از همین رو حتی اطلاعاتی که از سوی چهره‌های دولتی با وجود دست‌اندرکار بودن خود آنها در شبکه‌های اجتماعی ارائه می‌شد، باورپذیرتر می‌کرد و این مسئله توانست آرای مردد و خاکستری را هم در سبد دولت اعتدال بریزد.
تأثیر شبکه‌های اجتماعی به خصوص اینستاگرام و تلگرام بر نتایج انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم تا جایی بود که روز گذشته محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت به استمداد روحانی از تلگرام و اینستاگرام برای پیروزی در انتخابات اعتراف کرد. این مهم اما بیانگر تأثیر عمیق شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در مدیریت جامعه است.
از آنجایی که این شبکه‌ها بومی ما نیستند و به همین دلیل قوانین حاکم بر آنها در محدوده اختیارات ما نیست، بحث مهندسی افکار و نفوذ در جریانات اجتماعی می‌تواند در مراحل حساس‌تری نیز رخ دهد. این مسئله در کنار آنکه نشان می‌دهد می‌توان با برنامه‌ریزی از فضای مجازی به خوبی بهره‌گیری کرد، اما یک بار دیگر لزوم راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات را هم گوشزد می‌کند؛ شبکه‌ای که بنا بود فاز نهایی آن افتتاح شود، اما به گفته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات راه‌اندازی فاز سوم به بعد از انتخابات موکول شد و حالا با پایان همه تب و تاب‌های انتخاباتی هنوز خبری از راه‌انداختن شبکه ملی اطلاعات نیست.
معمای رفع تحریم‌های تکنولوژیکی در اوج تحریم‌ها
سال ۹۲ بود که در اوج تحریم‌ها با رفع تحریم تکنولوژیکی مواجه بودیم. دیوید کنر تحلیلگر ارگان سیاست خارجه امریکا در مقاله‌ای در این باره می‌نویسد: رفع تحریم تکنولوژیکی در مواقعی که منافع سیاسی امریکا را تأمین کند، نشان می‌دهد لغو تحریم‌های فروش موبایل و کامپیوتر به ایران در تاریخ ۹ خرداد ۹۲ درست قبل از انتخابات در مسیر مهندسی فضای انتخابات اتفاق افتاده و هیچ ربطی به بهبود فضای ارتباطی ایرانیان ندارد.
گفت‌وگو با مرددها از طریق اینستا لایو
توئیتر، اینستاگرام و تلگرام از جمله شبکه‌های اجتماعی هستند که ضریب نفوذ بالایی در میان مردم کشور ما دارند و اضافه شدن قابلیت پخش زنده به همراه امکان کامنت‌گذاری در اینستاگرام چند ماه پیش از انتخابات ریاست جمهوری در ایران این امکان را به اتاق فکر دولت تدبیر و امید داد تا از این قابلیت بهترین بهره را ببرد. گفت‌وگو با مرددها اصلی‌ترین برگ برنده دولت دوازدهم در انتخابات بود که اینستا لایو بهترین فرصت را بدین منظور در اختیار حامیان دولت قرار داد. بر این اساس اولاً تعداد قابل توجه و روزافزونی از ایرانیان عضو این شبکه‌های اجتماعی‌اند و ثانیاً همین اعضا در طول روز با بقیه ایرانیان در تماسند پس اگر اقناع شوند می‌توانند دیگران را هم اقناع کنند.
بار سواد رسانه‌ای بر دوش شبکه‌های اجتماعی
محمد سلطانی‌فر، استاد ارتباطات و مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علوم تحقیقات تهران درباره تأثیرگذاری شبکه‌های اجتماعی بر فرآیندهای اجتماعی و سیاسی جامعه همچون انتخابات می‌گوید: امروز اگر مشاهده می‌کنید که بی‌بی‌سی، هنوز بی‌بی‌سی است یا سی‌ان‌ان، سی‌ان‌ان است به این دلیل است که تک‌تک برنامه‌هایش را در فضای مجازی و یوتیوب می‌گذارند؛ بنابراین این رسانه‌ها مشرف به این جریانات هستند و به این نکته پی برده‌اند که اگر از این تکنولوژی‌ها استفاده نکنند، میرایی‌شان فرا می‌رسد. از نگاه وی سواد رسانه‌ای این روزها توسط خود رسانه‌های اجتماعی بالا رفته است.
این استاد دانشگاه معتقد است: اگر در گذشته می‌گفتیم دانشگاه‌ها، دولت و روزنامه‌ها متولی سواد رسانه‌ای هستند، حال این شبکه‌های اجتماعی هستند که بار سواد رسانه‌ای و افزایش آن را بر دوش می‌کشند. در حال حاضر توئیتر به عنوان یک مبدأ، موتور بزرگ یعنی تلگرام را به حرکت در می‌آورد. فکر می‌کنم در مورد اینستاگرام هم یک سال آینده این اتفاق می‌افتد و مردم یک شیفتی از تلگرام به اینستاگرام پیدا می‌کنند که اگر این اتفاق بیفتد کسی سراغ تلگرام نمی‌رود.
دکتر حسین امامی هم در این‌باره معتقد است ما در انتخابات ۹۶ از این ابزارهای نوین رسانه‌ای استفاده کردیم. نکته جالب اینجاست که باز هم توئیتر نقش اصلی را در انتخابات ۹۶ داشت؛ چراکه یوزرهای توئیتر معمولاً افراد باهوش و باسواد هستند؛ افرادی که تولید محتوای اصلی را در توئیتر انجام می‌دادند به نوعی که مطالب بکر در این رسانه شکل می‌گرفت و کانال‌های تلگرامی آنها را بازنشر می‌دادند.
مطالبه‌ای برای فضای مجازی امن
هر چند دولت دوازدهم پیروزی‌اش را در انتخابات مدیون شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است، اما شبکه ملی اطلاعات ضرورتی است که نه فقط کارشناسان فضای مجازی بلکه آسیب‌شناسان اجتماعی هم بر آن تأکید دارند پس از دولت انتظار می‌رود این مهم را در دستور کار خود بگذارد.
منبع: روزنامه جوان