جواد محقق:
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، به نقل از روابط عمومی بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، پنجمین محفل شعرخوانی جشنواره بین‌المللی شعر فجر که برای دومین بار در این جشنواره به شاعران افغانستانی اختصاص داشت، عصر دوشنبه ۱۸ بهمن در کتابخانه ۱۳ آبان شهرری برگزار شد و در این محفل، علاوه بر سخنرانی دکتر نصیر احمدنور (سفیر جمهوری اسلامی افغانستان در ایران)، دکتر عفت مستشارنیا، استاد دانشگاه و جواد محقق، عضو هیأت علمی یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر، تعدادی از شاعران افغانستانی مقیم کشورمان به شعرخوانی پرداختند.
فرهنگ کلید حل تمام مشکلات بشریت است
نصیر احمد نور، سفیر افغانستان در تهران در سخنانی در جمع هموطنان ادیبش، راه علاج و درمان مصیبت‌های رفته بر مردم افغانستان را شناخت رسالت اصلی فرهنگ از سوی اهالی فرهنگ و هنر دانست.
وی با بیان اینکه هرگاه شاعران و نویسندگان و نخبگان به فکر خیر و سعادت انسان باشند، همه مشکلات بشری حل خواهد شد، اظهار کرد: مشکلاتی مانند تبعیض، اقلیت و مذهبیت و همچنین نبود شایسته‌سالاری را می‌توانیم با دید وسیع فرهنگی و انسانی حل کنیم. با این دید، مشکلات خانوادگی، کشوری و جهانی مرتفع خواهند شد؛ اما اگر هر کسی دیدگاه خود را در تعاریف قبیله‌ای و منطقه‌ای و گروهی محصور کند، نه تنها مشکل خود را حل نخواهد کرد، بلکه بر مشکلات دیگران خواهد افزود.
احمد نور در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه اگر خیر خود را در خیر دیگران ببینیم و به فکر صلاح و فلاح دیگران باشیم، مشکلات ما برطرف خواهد شد، گفت: امروز در افغانستان فرصت‌ها موجود است؛ از نقطه نظر قوانین، هیچگونه تبعیضی وجود ندارد و در آنها شایسته‌سالاری مطرح است. همچنین افغانستان امروز شرایطی را تجربه می‌کند که جامعه بین‌المللی از اقصی نقاط دنیا با پای خود به آن آمده است و اگر نه در عمل ولی لااقل در شعار، از مردم‌سالاری سخن می‌گویند.
وی تأکید کرد: افغانستان باید از این فرصت‌های پیش‌آمده استفاده و آنها را نهادینه کند و نگذارد که این فرصت‌ها، از دست برود. با این حال و متأسفانه بارها دیده‌ایم که افغانستان و مردم افغانستان، فرصت‌سوز هستند و فرصت‌های تاریخی را که به آسانی به دست نمی‌آیند، از دست می‌دهند.
سفیر افغانستان در تهران در ادامه گفت: بکوشیم که این فرصت را که هم در قوانین افغانستان و هم در بستر نهادهای بین‌المللی وجود دارد، نهادینه کنیم تا کشورمان را برای خود و نسل‌های آینده بسازیم.
وی ادامه داد: متأسفانه در افغانستان چه به صورت فردی و چه به شکل گروهی و همچنین در فضای مجازی، صحبت از اقلیت و اکثریت است. این افراد با اصرار می‌خواهند خود را شهروند درجه چند و درجه چند معرفی کنند.
احمد نور همچنین گفت: ما پیروان دین اسلام هستیم که در آن پیامبر (ص) در خطبه غدیر فریاد زد که بین سیاه و سفید و عرب و عجم و این و آن، تفاوت نیست و تفاوت تنها بر اساس تقواست. تقوا، امر ناشناخته‌ای است و کسی نمی‌تواند میزان آن را بسنجد و فقط خدا از آن خبر دارد؛ بنابراین در عمل هیچ برتری بین انسان و انسان دیگر وجود ندارد.
وی افزود: ما پیرو دینی هستیم که پیامبرش سلمان فارسی را از اهل بیت (ع) می‌نامد؛ اما در قرآن درباره عموی پیامبر (ص) آیه تبت یدی آمده است. ما پیرو دینی هستیم که اینگونه عمل می‌کند. باید اینها را در کشور خود نهادینه کنیم. باید دنبال عدالت و شایسته‌سالاری و مردم‌سالاری و انتخاب مردم باشیم و هرکس اگر خود را شایسته مقام و منصبی می‌داند، بتواند در فضای رقابتی به آن هدفش برسد.
او ادامه داد: اگر ما اصرار به اقلیت و اکثریت و فلان مذهب و قوم و قبیله و زبان کنیم، کار آنها که دنبال تبعیض هستند را آسان خواهیم کرد. ادیان و مکاتب بشری و مذاهب و ضرورت‌های بشری ایجاب می‌کند که به دیدگاه‌های قومی و قبیله‌ای و اکثریت و اقلیت بها ندهیم.
وی همچنین گفت: نخست‌وزیر قبلی کشور یک میلیارد و چندصد میلیونی هند، پیرو مذهب سیک بود که شاید ۶ درصد جمعیت این کشور بزرگ را تشکیل می‌دهند. ولی در فضای انسانی و شهروندی و تمدنی به عالیترین سطح تصمیم‌گیری رسید. در همین کشور هند، رهبر حزب حاکم یک خانم ایتالیایی‌تبار است که از فضای شایسته‌سالاری برای رسیدن به این منصب بهره برده است. ما هم باید برای رها شدن از مشکلات کنونی، از این نمونه‌های عملی پیروی کنیم.
سفیر افغانستان در تهران سخنانش در این محفل را اینگونه پایان برد: مطمئن باشید که افغانستان و برخی از کشورهای اسلامی زمانی برای مشکل خود راه‌حل خواهند یافت که نخبگان با مردم آشتی و معیارهای شایسته یک جامعه اسلامی را نهادینه کنند.
هنرمندان ایران و افغانستان، انس بیشتری یافته‌اند
محمدسرور رجایی، شاعر افغانستانی و دبیر این محفل با حضور در جایگاه سخنرانی با قدردانی از بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان به دلیل نگاه مثبت و خیراندیش آن به ادبیات افغانستان، از برگزارکنندگان و حامیان این محفل از جمله نصیر احمد نور، سفیر کشورش در تهران، جواد محقق، معاون شعر بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان و همچنین شهرداری منطقه ۲۰ قدردانی کرد.
وی در ادامه گفت: امروز ۱۸ بهمن، در اذهان افغانستانی‌ها و ایرانی‌ها ماندگار خواهد شد؛ زیرا همزمان با این محفل، کنسرت موسیقی استاد حسام‌الدین سراج در شهر کابل در حال برگزاری است که اتفاق مبارکی محسوب می‌شود.
رجایی در ادامه با بیان اینکه انتخاب محدکاظم کاظمی، شاعر افغانستانی به عنوان دبیر علمی جشنواره شعر فجر، برای ادبیات و زبان فارسی مبارک خواهد بود، اظهار کرد: درست است که ارتباطات و همدلی ما از شعر و داستان آغاز شد، ولی امروز در سایه تدابیر و تلاش فرهنگیان دو کشور، جا باز کرده و به موسیقی و عکاسی و خوشنویسی رسیده است. البته من عقیده دارم که فضا بیش از این باز خواهد شد و هنرمندان دو کشور در پرتو این همدلی‌ها، بیش از پیش با همدیگر مأنوس خواهند شد.
محمدسرور رجایی سخنان کوتاه خود در این محفل را با خواندن این دو بیتی به اتمام رساند: دوباره چشم کابل می‌شود باز/ پر از نسرین و سنبل می‌شود باز/ تمام باغ‌های چهلستونش/ پر از گنجشک و بلبل می‌شود باز.
به‌زودی تمام آثار حوزه ادبیات فارسی در ایران داوری می‌شوند
در ادامه برگزاری این محفل ادبی، جواد محقق، عضو هیات علمی یازدهمین جشنواره شعر فجر و معاون شعر بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان با بیان سخنانی گفت: جشنواره شعر فجر هر سال در کنار انتخاب کتاب‌های برگزیده شعر در حوزه کودکان و نوجوانان و همچنین شعر بزرگسالان و کتاب‌های درباره شعر، محافل شعر خود را در سراسر کشور برگزار می‌کند.
وی افزود: در حدود ۱۰ محفل در سال‌های مختلف در استان‌های کشور در جریان جشنواره شعر فجر برگزار کرده‌ایم که امسال دو محفل از این محافل به شاعران افغانستان اختصاص داشته است. یکی محفلی که جمعه گذشته در مشهد برگزار شد که به دلیل شرایط جوی و لغو پروازها به مشهد، نتوانستیم در خدمت شعرای افغانستان در مشهد باشیم و دیگری هم محفلی است که امروز شاهد برگزاری آن در شهر ری هستیم.
محقق در بخش دیگری از سخنانش گفت: امسال محمدکاظم کاظمی، شاعر افغانستانی، دبیری جشنواره شعر فجر را به عهده دارد و علت انتخاب وی در این سمت، تنها پرداختن و توجه به ادبیات و فرهنگ است.
وی در ادامه با انتقاد به برخی شایعات مطرح‌شده در فضای مجازی پس از انتخاب کاظمی گفت: برخی در فضاهای مجازی مواردی را مطرح کرده‌اند که باید خطاب به آنها گفت؛ انتخاب آقای کاظمی به دبیری جشنواره شعر فجر، جز به همت و حمایت بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان و پذیرش معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحقق نیافت.
وی در توضیح یکی از دلایل انتخاب کاظمی به این سمت گفت: اگر قرار است جشنوراه شعر فجر به صورت بین‌المللی برگزار شود و از عرصه جغرافیایی امروز ایران فراتر برود، باید مدیریت آن را هم بین‌المللی انجام دهیم که در این باره با انتخاب محمدکاظم کاظمی به این هدف رسیده‌ایم.
معاون شعر بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان در بخش دیگری از سخنانش با یادکرد برگزاری بخش ویژه افغانستان در نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد بیان کرد: در این جایزه، ادبیات داستانی افغانستان را از ۸ سال قبل جمع‌آوری کردیم، داوری اولیه در افغانستان انجام شد و کتاب‌های برگزیده در مرحله اول که به ایران فرستاده شدند، در داخل کشور داوری شد و در پایان، برگزیدگان در آیین اختتامیه، جوایز خود را دریافت کردند.
وی ادامه داد: به منظور تداوم این حرکت ارزشمند در حوزه ادبیات و زبان فارسی، امسال کتاب‌های شعر ۱۰ سال اخیر افغانستان در این کشور داوری شده و مجموعه‌های برگزیده به ایران ارسال و داوری نهایی در ایران روی این آثار انجام می‌شود تا در برنامه اختتامیه به کتاب‌های برگزیده شعر افغانستان نیز جوایزی تعلق گیرد.
محقق افزود: از سال‌های بعد، تنها کتاب‌هایی که در همان سال در افغانستان منتشر شده‌اند در بخش ویژه افغانستان جشنواره شعر فجر و همچینن جایزه ادبی جلال، مورد بررسی و داوری قرار خواهند گرفت.
محقق در بخش دیگری از سخنانش، مشارکت جدی افغانستان در جشنواره شعر فجر را از دیگر دلایل انتخاب محمدکاظم کاظمی به عنوان دبیری یازدهمین دوره این جشنواره عنوان کرد و افزود: تداوم این حرکت را تا آنجا که امکانات اجازه دهد، گسترش خواهیم داد. بعد از آن هم سراغ تاحیکستان خواهیم رفت تا آثار این کشور را به عنوان یکی از کشورهای حوزه تمدنی زبان فارسی داوری کنیم و آرام آرام به نسبت تجربه‌ای که کسب خواهیم کرد، کشورهای دیگری که آثاری به زبان فارسی منتشر می‌کنند، در این حوزه قرار خواهند گرفت.
شاعر افغان وشعر بی همتای شعر پارسی
در ادامه این محفل، دکتر عفت مستشارنیا، استاد دانشگاه و همسر دکتر محمدسرور مولایی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی به معرفی عایشه درّانی، بانوی شاعر پارسی‌گوی و افغان پرداخت و گفت: کمتر شاعر زنی را می‌توان با او مقایسه کرد.
وی در این محفل شعر، به قرائت مقاله خود در معرفی عایشه درّانی، بانوی شاعر و پارسی‌گوی افغانستان اهتمام کرد. مستشارنیا در سخنان آغازین خود گفت: عایشه درّانی، در سده یازده هجری قمری در خانواده‌ای منتسب به سلسله حاکم، درّانی سدوزایی متولد شد. موقعیت خانوادگی وی موجب شد تا عایشه از آموزش و تعلیم بهره‌مند شود و علاوه بر خواندن و نوشتن، قرآن را آموخت و پس از آن یکسره به شعر و ادب روی آورد.
مستشارنیا ادامه داد: زندگانی عایشه درّانی را به ۳ دوره کودکی و نوجوانی که همراه با کسب دانش و آموختن و پرداختن به شعر و شاعری بود، دوره میانسالی و ازدواج و به دنیا آوردن ۵ دختر و یک پسر و همچنین دوره سوگواری برای کشته‌شدن پسر جوانش در جنگ کشمیر، تقسیم می‌کنند. دوره سوم زندگی عایشه را باید دوره طاقت‌سوزِ داغداری و نوحه‌سرایی بی‌پایان او دانست.
این پژوهشگر ادبی افزود: در این دوره بود که عایشه به عرفان و سیر و سلوک روی آورد و در سلک مردیان میریحیی درآمد. در قصاید عایشه، ابیاتی در ستایش عبدالقادر گیلانی، شیخ احد جام و میریحیی دیده می‌شود. اما آوازه شعر عایشه چنان شد که تیمورشاه، زمانی که شعر عایشه را شنید، او را مورد تحسین و تشویق قرار داد و صله بسیار به او بخشید. با این حال در دیوان موجود از عایشه، شعری که ستایش تیمورشاه و یا شاهان دیگر باشد، وجود ندارد.
مستشارنیا در ادامه با اظهار اینکه عایشه تدوین دیوان خود را در سال ۱۲۲۳ قمری و سه سال پیش از مرگ خود آغاز کرد، گفت: با همه تأثیری که عایشه از شاعران دیگر به ویژه از خواجه شیراز پذیرفته است، شعر او از آن خود اوست؛ به خصوص در مواردی که مربوط به احساس و عواطف مادرانه او می‌شود، فوق‌العاده اختصاصی است. از این دیدگاه، کمتر شاعر زنی را می‌توان با او مقایسه کرد.
وی در بیان بخش دیگری از مقاله خود گفت: عایشه اما اوضاع اجتماعی نابسامان و گسستن شیرازه کار و روی کار آمدن افراد نااهل در آن روزگار را مورد نقد قرار می‌دهد و همچنان فقر و بدبختی و فلاکت مردم و سوءتدبیر حاکمان را نیز به تیغ انتقاد می‌کشد.
این استاد دانشگاه در ادامه با بیان اینکه در دیوان عایشه، ۱۷ قصیده وجود دارد که بر معانی و مضامین حمد و نعت و منقبت است، اظهار کرد: بلندترین قصیده عایشه ۶۳ بیت است. نعت‌ها و منقبت‌های او شامل ستایش رسول اکرم (ص) و اهل بیت (ع) و یاران او و بنا به تعبیر خودش، ۵ تن و ۱۲ امام و ۴ یار است. از این میان، دو قصیده به ستایش و منقبت امیرالمؤمنین (ع) اختصاص دارد. عایشه همچنین قصایدی برای حضرت زهرا (س) و امام رضا (ع) سروده است.
وی افزود: این قصاید و اشعار عایشه را می‌توان در شمار آثاری قرار داد که معمولاً در محافل ذکر خوانده می‌شده است؛ رسمی که هنوز در مناطقی از ایران، افغانستان، هند و پاکستان وجود دارد.
این پژوهشگر شعر و ادبیات ادامه داد: عایشه همچنین در دیوان خود از انوری، عطار، سعدی، مولوی، شاه‌قاسم انوار و بابافغانی نام برده است؛ اما مرید و دلبسته حافظ است.
مستشارنیا در بخش پایانی سخنانش گفت: در شعر عایشه، تعداد زیادی از واژگان رایج زبان فارسی دری آن روزگار دیده می‌شود که از دو نظر دید زبان و گرایش او به سادگی درونی و دیگری از نظر کاربرد آن لغات و ترکیبات و معانی و مفاهیم، قابل بررسی است.
عفت مستشارنیا در پایان، نحوه یافتن دیوان شعر عایشه درّانی در کابل و همچنین تصحیح آن برای انتشار را شرح داد.
محمدحسین انصاری‌نژاد، علیمدد رضوانی، محسن سعیدی، فریبا یوسفی، سیده تکتم حسینی، زهرا جعفری، علی‌محمد مودب، زهرا نوری، شوکت علی محمدی، مریم یعقوبی، سمانه عابدینی، باران صادقی، علیرضا رحمانی، زهرا زاهدی، محمدحسین فیاض و عارف جعفری در این محفل شعر خواندند.
ارسال نظرات