آمار بالای تعداد پژوهشگاه در کشور/ چرا کالبدی برای روح پژوهش در دانشگاه‌های معتبر ساخته نمی‌شود؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ زمانی که وزیر علوم از افزایش بودجه پژوهشی دانشگاه ها خبرداد تمامی نگاه ها به سمت دانشگاه ها بازگشت و خیره به عملکرد آنها شد. تاکنون از هر کدام از روسای دانشگاه ها که درباره تخصیص این بودجه سوال پرسیدیم با این پاسخ مواجه شدیم که دانشگاه ها با وجود بدهی های زیاد دربخش های دیگر بازهم به دنبال تخصیص این بودجه برای پژوهش هستند.

به عنوان نمونه برخورداری رییس دانشگاه علم وصنعت درباره افزایش بودجه و تخصیص بودجه پژوهشی گفت: 25 درصد بودجه امسال به ما داده شده اما از اعتبارات سال گذشته در پایان سال 10 درصد به دانشگاه ها داده شده بود که به دانشگاه ما داده نشد و تبعا بدهی های ما به سال جدید ارجاع داده شد. هیئت های امنای دانشگاهی بر بودجه پژوهشی تاکید دارند و دانشگاه علم و صنعت نیز 15 درصدی را که برای بودجه پژوهش دیده شده است به این امر تخصیص داده است.

اگر در میان دانشگاه های برتر جستجو کنیم شاهد تعداد مناسب پژوهشگاه در این مراکز آموزشی هستیم و این نشان می دهد دانشگاه های برتر کشورکه در بین ۱۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار دارند از لحاظ تاسیس پژوهشگاه با مشکل مواجه نیستند.

نوع و تخصص پژوهشگاه ها بسته به اینکه دانشگاه در چه عرصه ای نام آورتراست متفاوت و مختص فعالیت دانشگاه می باشد. پژوهشگاه نجوم، غدد، پژوهشگاه های مهندسی، هواخورشید، لرزه نگاری،فضایی، الکترونیک ومدیریت شهری، نانو و  پژوهشگاه اعجاز قرآن و خانواده از نمونه های این پژوهشگاه هاست.

بگذریم از اینکه برخی پژوهشگاه ها بااینکه  کار تحقیقاتی انجام می دهند و لازمه تحقیقات ثبت گزارش  و نتیجه است، هنوز سایت معتبر و قابل دسترسی ندارند. مانند دانشگاه شیراز که باوجود چندین پژوهشکده ، منبع اطلاعاتی درستی  برای دسترسی عموم به نتایج و دستاوردهای دانشگاه وجود ندارد.

شاید این سوال در ذهن ایجاد شود که وقتی یک پژوهشگاه هنوز نتوانسته سایت معتبری از خود ارائه کند،  چطور می تواند دستاورد پژوهشی خود را اعلام کند و آیا اصلا دستاوردی وجود دارد؟

عدم طبقه بندی موضوعات و ارائه نتایج دسته بندی شده پژوهشی، خود یکی از مشکلات برای حضور این پژوهشگاهها در فضای مجازی است. بزرگترین نقص که در کارکرد پژوهشگاه ها وجود دارد عدم اطلاع رسانی صحیح و عدم توجه به حضور در رسانه هاست.

بی گمان، اگر پژوهشکده ای حرفی برای گفتن داشته باشد رسانه ها بیکار نمی نشینند و به آن امر تحقیقاتی می پردازند. چنانکه پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه شهید بهشتی موفق به ساخت داروی یدوفولیک شد و این تولید دارو بازتاب گسترده ای داشت.

اگر رهنمود های دلسوزانه رهبر معظم انقلاب نبود، پژوهش در کشور ما تا این حد هم پیشرفت نداشت. رهبر انقلاب بارها در سخنان خود بر بحث پژوهش تاکید کردند، نمونه آن دیدار روسای دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و پارک های علم وفناوری در ۹۴/۸/۲۰ با ایشان بود.

ایشان در ابتدا پس از شنیدن گزارش فرهادی درباره عملکرد وزارت علوم فرمودند: "من فقط چند تذکّر میدهم؛ البتّه گزارشهایی که آقایان دادند، بخصوص گزارشی که آقای دکتر فرهادی دادند، گویا این‌جور از این گزارش انسان استفاده می کند که همه‌ی آن چیزهایی که جزو آرزوها و مطالبات ما است، اینها در دانشگاه تحقّق پیدا کرده؛ خب خیلی خوب است، این نشان می دهد همّت خوبی وجود دارد، منتها باید خروجی‌ها را نگاه کرد."

رهبر انقلاب در ادامه فرمودند: "بنده بتدریج آدم با تجربه‌ای شده‌ام در این مسائل گزارش‌گیری؛ گزارشها صرفاً آن چیزی که در گزارش به بنده یا به مدیر ارشد ارائه می شود، نیست؛ حواشی‌ای دارد، گوشه‌کنارهایی دارد که گاهی محتوای گزارش را عوض میکند؛ اگر ما بخواهیم واقعیّتها را درست بفهمیم، بایستی برویم میدانی نگاه کنیم؛ یعنی مثلاً فرض کنید [گزارشی که‌] آقای دکتر فرهادی در زمینه‌ی علم و در زمینه‌ی تحقیق و پژوهش و پارک [فنّاوری] و کارهای دینی و ارزشی و مانند اینها ذکر کردند؛ واقعاً بروند میدانی نگاه کنند؛ ببینند چقدر از این آرزوها و این گزارش ها روی زمین وجود دارد؛ این مهم است. گاهی اوقات گزارش هایی می رسد که انسان تردید پیدا می کند در تحقّق بعضی از این آرزوها؛ این نکته‌ی مهمّی است؛ من تذکّراتم بیشتر ناظر به این جهات است، همین چیزهایی که ایشان گفتند یا آقای دکتر هاشمی بیان کردند، همین چیزها لازم است، همین ها بایستی تحقّق پیدا کند؛ امّا صِرف اینکه «میخواهیم بکنیم» یا «دستور داده‌ایم که بشود» یا «گزارش شده است که این شده است»، کافی نیست. اگر به این‌جور گزارشی انسان دل‌خوش بکند، بعد یک‌وقت چشم باز میکنیم می‌بینیم که فاصله‌ی واقعیّت با آنچه ما خواسته‌ایم زیاد شده. تذکّرات من راجع به این است."

توصیه های مقام معظم رهبری به صاحبنظران علمی کشور نیز خواندنی است:" یک مسئله‌ی دیگر، مسئله‌ی پژوهش است؛ پژوهش خیلی مهم است. البتّه ما پژوهشگاه‌هایی داریم، خوب هم هست امّا خود دانشگاه‌ها باید پژوهش‌محور بشوند؛ پژوهشگاه درست کنند، پژوهشکده درست کنند و خود دانشگاه بشود پژوهش[محور]. منافاتی هم ندارد که بیرون هم باشند، پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های بیرونی وجود داشته باشند امّا خود دانشگاه‌ها بشوند پژوهش‌محور. این هم یک نکته است ."

از بیانات کامل و جامع و صریح ایشان این موضوع استنباط می شود که باید دانشگاه ها در امر پژوهش بیشتر تلاش کنند و به سمت پژوهش محور شدن گام بردارند.

سوال اینجاست که چرا کالبدی برای  شبح پژوهشگاه ها در دانشگاه های معتبر ساخته نمی شود؟

دانشگاه ها از تخصیص بودجه پژوهشی حرف می زنند اما پای دستاورد و نتایج تحقیقات که به میان می آید اصطلاح در حال تکمیل است را به کار می برند!

در حال ساخت..

در حال پیگیری...

در حال تکمیل.........

این سه عبارت درباره طرح های پژوهشی زیاد شنیده شده است.چنانکه وقتی از معاون پژوهشی وزارت علوم درباره روند اجرای طرح های کلان ملی فعال می پرسیم، می گوید: ۴۷ طرح به دانشگاه‌های مطرح کشور چندین طرح کلان ملی واگذار شده است که همه آنها در حال پیگیری است.

برخی طرح ها مانند طرح های کلان ملی هم  محکوم به گذشت زمان شده و در تونل زمان به فراموشی سپرده شدند و شورای عتف هم راهی جز ملغی اعلام کردن آنها ندارد!

احمدی، معاون پژوهشی وزارت علوم: مسلما پس از گذشت زمان و عدم تقاضا برای این طرح های کلان شورای عالی عتف تصویب می کند که از چه زمانی این طرح ها ملغی اعلام شوند و دیگر هیچ بودجه ای به این طرح ها اختصاص پیدا نکند و به دنبال متقاضی برای این طرح ها نباشند.

طرح های کلان ملی از جمله طرح هایی هستند که از طرف وزارت علوم و وزارت صنعت معدن وتجارت به دانشگاه های معتبر واگذار شده و دانشگاه ها برای انجام آن دست به دامان پژوهشکده های تخصصی خود شده اند.

این طرح ها در کنار طرح های پژوهشی بستری را برای فعالیت هرچه بیشتر پژوهشکده ها فراهم کرده و اگر در این میان طرحی به نتیجه برسد رسانه ها با آغوش باز به دنبال نشر آن هستند.

در فعالیت و تحقیقات گسترده پژوهشگران و متخصصان کشور شکی نیست،اما...

آیا پژوهشکده های فعال در  دانشگاه های برتر کشور بارسانه ها در تعامل نیستند که نتایج و دستاوردهای خود را بیشتر از جمله در حال تکمیل و پیگیری ارائه کنند؟

یا

عدم پاسخگویی دقیق به پرسش خبرنگاران و سرباز زدن از ارائه آمار دقیق به نفع پژوهشگاه و دانشگاه است؟این ،حلقه مفقوده  ای است که پاسخ آن مشخص نیست!

در پایان؛  از یک نقش پژوهشکده ها نباید گذشت اینکه نقش به سزایی در توسعه تعداد مراکز فناوری در کشور دارند وشاید آمار بالای پژوهشگاه روی نقشه باعث شود دیگر بودجه ای برای عمران و تاسیس  پژوهشکده ها مصرف نشود و تمام  بودجه پژوهشی صرف تحقیقات گردد تا در آینده شاهد فعالیت بیشتر این مراکز باشیم چنانکه با افزایش بودجه پژوهشی هم چشم به راه تغییر؛تحول و یک گام بزرگ رو به جلو بودیم!