امیرکبیر دولت یازدهم کیست؟

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو_مرتضی باجلان؛ داستان بی توجهی به «اقتصاد مقاومتی»، هر روز ابعاد جدیدتری به خود می گیرد و با اظهارنظرهای متناقص دولتمردان، وارد فاز جدیدتری می شود. عملکرد دولت نشان می دهد، مردان اقتصادی دولت روحانی، نه تنها عزمی برای اجرای اقتصاد مقاومتی از خود نشان نمی دهند، بلکه سعی می کنند معنا و پیش زمینه های جدیدی را از این مفهوم کلیدی معرفی کنند. این بی توجهی و عدم وجود عزم جدی تا آنجا پیش رفته است که رهبر انقلاب سال 1395 را سال «سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» نامیدند و از دستگاه‌های اجرایی خواستند تا از پرداختن به پوسته ظاهری و مباحث تئوریک فاصله گرفته و وارد فاز اجرایی شوند.

حمایت از تولید داخلی؛ راز آبادانی ایران در زمان امیرکبیر

در دوره‌ی صدارت امیرکبیر شاهد کوشش فردی و تلاش برای هماهنگی جمعی برای دستیابی به صنایع جدید ایجاد شده در غرب هستیم. امیرکبیر با حمایت از تولیدات داخلی و نیز تشویق مردم به استفاده از کالاهای بومی و تأکید بر بالا بردن سطح کیفی محصولات تولیدکنندگان داخلی و همچنین تشویق آنها برای تولید کالاهایی که منحصراً در خارج از ایران تولید می‌شدند مانند سماور، بخاری و کالسکه در جهت کسب استقلال اقتصادی و رفع مشکلات کشور تلاش نمود.

در دوره‌ی امیرکبیر شخصی به نام میرزای قزوینی ضمن بررسی آسیب‌شناسانه اوضاع مملکت، راهکارهای مناسب برای حل مسائل را نیز ارائه نمود. وی ریشه‌ی تمامی مشکلات را در «ورود تولیدات خارجی و مصرف آن در ایران» می دانست. او معتقد بود که ورود تولیدات خارجی و مصرف آن افزون بر ضایع کردن صنعت بومی موجب خروج ارز از کشور و در نتیجه کاهش سرمایه‌های کشور برای ایجاد صنایع زیربنایی و مهم به منظور ساخت صنایع بنیادی در کشور و در پی آن نبود اشتغال و فقیر شدن و وابسته شدن مردم است.

حاصل زحمات صدراعظم به قدری چشم‌گیر و بارز بود که موجبات نگرانی صاحبان صنایع جدید از جمله انگلیس را فراهم کرده و باعث شد که آن‌ها برای ممانعت از ورود ایران به عرصه‌ی رقابت، از فرستادن اهل فن و فروش کارخانه به ایران خودداری کنند.

درون‌زایی و برون‌گرایی؛ از مهمترین مولفه‌های اقتصاد مقاومتی

2 مولفه مهم اقتصاد مقاومتی «درون‌زایی» و «برون‌گرایی» است. در «درون‌زایی» تاکید می شود که اقتصاد باید از دل ظرفیّتهای خود کشور ما و خود مردم ما بجوشد و به امکانات کشور خودمان متّکی باشد. از طرفی بر برون گرایی و تعامل با اقتصادهای جهانی مورد توجه است. بنابراین کوته فکری است که اقتصاد مقاومتی را یک اقتصاد بسته که با کشورهای دیگر رابطه ای ندارد تلقی کنیم. بنابراین اقتصاد مقاومتی «برون گرا» است و این مساله با اقتصاد «درون نگر» که در مباحث اقتصادی مطرح می شود فرق دارد و اقتصاد مقاومتی هرگز «درون نگر» نیست.

عملکرد دولت یازدهم در بحث اقتصاد مقاومتی

دولت تدبیر و امید که از زمان روی کار آمدن همواره در تئوری و عمل خود را متمایل به ارتباط با غرب نشان داده است در مقوله اقتصاد مقاومتی هم از این قاعده مستثنی نشده است و همواره با تاکید بر فاکتور «برون گرا» بودن اقتصاد مقاومتی مدعی است که رویه و مشی خود را بر اقتصاد مقاومتی مبتی کرده است. عقد قرارداد با شرکت های غربی برای حضور در ایران، تعطیلی صنایع داخلی و عدم ارائه یارانه حمایتی به صنایع داخلی و... از جمله مواردی است که بر برون گرا بودن دولت یازدهم صحه می گذارند. البته همچنان که تاکید شد «برون گرایی» هم جزئی از اقتصاد مقاومتی است اما این برون گرایی وقتی متجلی می شود که همزمان به حمایت از صنایع داخلی بپردازیم و به بهبود کیفیت محصولات داخلی بپردازیم.

برخی اظهارنظرهای مقامات دولتی درباره اقتصاد مقاومتی نشان می دهد که فصل مشترک آنها «برون گرایی» که یکی از مولفه های جزئی اقتصاد مقاومتی است و متاسفانه رنگ و بویی از حمایت از تولید داخلی ندارد و می توان گفت یک تعریف انحرافی از اقتصاد مقاومتی است. بخش از آن در جدول زیر آورده شده است.

با توجه به چنین برداشت غلطی که عامدانه یا غیرعامدانه، تیم اقتصادی رئیس جمهور از مفهوم اقتصاد مقاومتی دارند و تنها بر برون گرایی آن تاکید دارند باید منتظر ماند و دید که چه کسی در دولت روحانی، گفتمان اصلی و دقیق اقتصاد مقاومتی را در بدنه دولت تزریق می کند و با حمایت از تولید داخلی نقش «امیر کبیر» را ایفا خواهد کرد.