نظر شما پیرامون مسئله حقوق شهروندی غرب چیست؟

گروه آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»؛ یکی از مؤلفه‌های مهم اجتماعی، سیاسی و حقوقی دولت مدرن در جهان معاصر، جایگاه و حقوق و امتیازات شهروندان است. به دنبال تحولات اجتماعی و انقلاب‌های سیاسی در دو قرن گذشته و فروپاشی بنیان حکومت‌های خودکامه و پیدایش مفاهیم جدید در ادبیات سیاسی و حقوقی، دوره جدید در تجربه تاریخی بشر رقم خورد.

از این رو بحث درباره حقوق شهروندی در غرب و شرق از اهمیت درخور توجه‌ای برخوردار است. در این شماره از سلسله مطالب مربوط به حقوق شهروندی نظر 4 تن از چهره های شناخته شدۀ علمی را دراین‌باره جویا شدیم. نظر دکتر مجید ابهری از مصاحبه با سایت شفقنا زندگی، دکتر حسن عباسی از سخنرانی ایشان در دانشگاه تهران و صحبت‌های آقای مصباح یزدی از سخنرانی ایشان در جمع طلاب انتخاب شده است.

سوال: نظر شما درباره حقوق شهروندی در غرب چیست؟

حقوق شهروندی به معنایی که در غرب تعریف شده با روح اسلام و قانون اساسی و حرکت امام(ره)، کاملا مخالف است

آیت الله مصباح یزدی: همواره اصل، اسلام است و حقوق بشر غربی و حقوق شهروندی به معنای برابری مسلمان و بهائی، ربطی به اسلام ندارد؛ چرا که حقوق بشر و حقوق شهروندی به معنایی که در غرب تعریف شده با روح اسلام و قانون اساسی و حرکت امام(ره)، کاملا مخالف است.

مردم کشور نیز به خاطر اسلام، این همه شهید و کشته داده و سختی‌ها را تحمل کردند و لذا هرچه با اسلام مخالف باشد را نمی‌پذیرند. هرچند کسانی هم که مسلمان نیستند، در سایه نظام اسلامی محترم بوده و دارای حقوقی هستند که اسلام برای آنها قرار داده است. اسلام، هرگز یک یهودی و مسلمان را مساوی نمی‌داند، هرچند حقوقی را هم برای یهودی در نظر می‌گیرد، اما این به معنای تساوی آن‌ها در همه حقوق نیست.

گاه عده‌ای نام شهروند درجه دوم بر آن می‌گذارند. هر اسمی می‌خواهند بگذارند، اما این واقعیت را تغییر نمی‌دهند. اینکه حالا عده‌ای بیایند و حقوق شهروندی را مطرح کرده و خواستار تساوی همگان از بهائی و یهودی و مسلمان و... شوند به این معناست که بعد از گذشت 50 سال و شهادت صدها هزار نفر در این راه و تحمل رنج‌ها، شکنجه‌ها و گرفتاری‌ها، دوباره وضع به همان حالتی برگردد که امام(ره) به خاطر آن قیام کرد و این هرگز پذیرفتنی نیست.

طبیعی است وقتی مبانی علوم انسانی، غربی باشد، نمی‌توان انتظار داشت که تحصیل کرده‌ها، کاملا معتقد به مبانی اسلام و ارزش‌های اسلامی باشند. نه اینکه واقعا آنها دشمن اسلام باشند، بلکه شناخت‌شان اینگونه است. مخصوصا اگر کسی در انگلیس و نظیر آن نیز تحصیل کند، چرا که در آنجا چنان از حقوق بشر، حقوق شهروندی و امثال آنها با آب و تاب و احترام خاصی بحث می‌شود که به مرور در نظر دانشجو، این مسئله از مهمترین مسائل تلقی می‌شود.

لذا اگر بنده 80 ساله هم به آنجا بروم، تحت تأثیر قرار می‌گیرم، چه برسد به جوانی که معرفتش نسبت به مبانی اسلامی عمیق نباشد. حتی کشورهای اسلامی نیز در برابر حقوق بشر تسلیم هستند، در حالی که اسلام دین کاملی بوده و نه تنها حقوق بشر، بلکه حقوق حیوان را هم در نظر گرفته است، اما حقوق بشر اسلام بر اساس احکام اسلام است.

ایالات متحده با اعلامیه جهانی حقوق بشر به دنبال گسترش امیپریالیسم خود در جهان است

حسن عباسی: غرب در مسئله حقوق بشر زمین و قواعد خود را تعریف کرده است و بازی در زمین آنها و با قواعد آنها اشتباه است، بلکه باید زمین و قواعد خود را برای این مسئله تبیین کنیم. اگر امروز حسن باقری‌ها و همت‌ها بودند به جای فتح شهرهای اشغال شده باورهای مردم را فتح می‌کردند. اولین بار کوروش با انتشار منشور حقوق بشر زمینه‌ساز گسترش امپراطوری خود شد و قاعده‌اش هم این بود که با دادن آزادی به ملل و تنها گرفتن خراج و مالیات آنان را به زیر سلطه خود درمی‌آورد. اکنون هم ایالات متحده با همین اعلامیه جهانی حقوق بشر به دنبال گسترش امیپریالیسم خود در جهان است؛ زیرا هر تمدنی برای ارشد شدن یک سری قواعد جهان‌شمول را ارائه می‌دهد.

در حقوق شهروندی غربی محور تلاش های افراد جامعه بر اساس «زرنگی» تعریف شده است

مجید ابهری: حقوق شهروندی از دیدگاه جامعه شناسی یعنی برخورداری از تمامی امتیازات مدنی و شهرنشینی که هر کسی با زندگی در محدوده شهری زیر پوشش آن قرار می گیرد، تعریف می شود. از دیدگاه جامعه شناسی بهره گیری افراد از امکانات زندگی اعم از فرهنگی، آموزش، رفاهی، تفریحی و مشارکت در تعیین سرنوشت سیاسی و شهری از جمله اساسی ترین حقوق شهروندی افراد به شمار می رود.

در واقع حقوق شهروندی از زمان ظهور اسلام با تعهدی که با رعایت حقوق دیگران، شناخت مسئولیت و اختیارات هر فرد در شهری که زندگی می کند، وجود داشته است، مفهوم پیدا کرد به‌طوری که کمک به آبادانی شهر، نگهداری امکانات طبیعی، مراقبت اماکن عمومی از نگاه اسلام به عنوان حقوق شهروندی افراد پیش بینی شده است.

حقوق شهروندی به مفهوم غربی آن فقط به ابعاد مادی موضوع نگریسته شده است که بر این اساس زندگی بر محور و منفعت مادی تعریف می شود در حالی که در زندگی بر اساس حقوق شهروندی اسلامی و حفظ حقوق تمامی موجودات زنده از جمله حقوق حیواناتی که افسارگسیخته و بی صاحب در شهر رها می شوند، نیز تاکید شده است و هر فرد نیز علاوه بر برخورداری از زندگی خصوصی و خانوادگی خود در مقابل دیگران نیز مسئول است.

در حقوق شهروندی غربی محور تلاش های افراد جامعه بر اساس «زرنگی» تعریف شده است یعنی همان ضرب المثل دو دستی کلاه خود را بچسب و با دیگران کاری نداشته باش، اما در حقوق شهروندی اسلامی که بر اساس سبک زندگی اسلامی و ایرانی است همه افراد در مقابل یکدیگر مسئول هستند و هیچ فردی حق ندارد بر اساس زرنگی در جامعه حرکت کند.